یمن در حال از بین بردن اعتماد به نفت عربستان است/ بازار فقط 3 ماه تحمل تنش دارد

در این زمینه جام جم آنلاین گفت‌وگویی با محمدعلی‌ خطیبی، نماینده اسبق ایران در اوپک داشته که در ادامه می‌خوانیم.

پاسخ این سئوال در میان اظهارنظرهای رسمی مقامات عربستان است، این مقامات اعلام کردند انفجارهای اخیر 5 میلیون بشکه از صادرات نفت این کشور کاسته است. بنابراین نمی‌توان پذیرفت که پالایشگاه مورد هدف قرار گرفته چون پالایشگاه اصولا مصرف‌کننده نفت است و مشتقات صادر می‌کند. به این دلیل باید بپذیریم انفجار در تاسیسات حساس نفتی بوده که صادرات نفت عربستان را به نصف کاهش داده است.

اجازه دهید قبل از این موضوع بپردازیم تبعات دیگرش را مورد بررسی قرار دهیم. ببینید اینکه انفجارهای اخیر در بازار اثرگذاری دارد غیرقابل انکار است. اما نکته مهم درشرایط فعلی جایگاه عربستان در بازارهای نفتی است که خدشه دار شده است. اصولا و با توجه به سنوات گذشته، عربستان یک تامین‌کننده قابل اعتماد و مطمئن نفت برای خریداران و کشورهای صنعتی بوده است درحالی که اتفاق اخیر نشان داد این کشور دیگر قابل اعتماد نیست. این اتفاق برای اقتصاد عربستان تبعات بالاتری تا کاهش صادرات نفتش خواهد داشت. اما درباره اثرگذاری در بازار نفت واقعیت این است که باید منتظر باشیم ببینم مراحل بازسازی و ورود مجدد نفت کاهش یافته به بازار چقدر طول خواهد کشید.

براساس سیاست‌های فعالیت عربستان در بازارهای نفتی اصولا این کشور چیزی نزدیک به 20 درصد از تولیداتش را برای مقابله با کاهش‌های ناگهانی در بازار و متعادل نگهداشتن قیمت همواره ذخیره سازی می‌کند. به این ترتیب تمامی خریداران می‌دانستند درصورت بروز مشکل ناگهانی در عرضه نفت این کشور می‌تواند سریع کمبود را جبران کند. اما امروز که یکباره 5 میلیون بشکه از تولید نفت عربستان کاسته شده ادامه چنین روندی غیرممکن است و قطعا خریداران نگران از آینده انرژی مورد نیازشان هستند. درواقع عربستان سوپاپ اطمینان برای بازار نفت بود که امروز خبری از آن نیست. پس حالا که اعتماد از بین رفتنه بازگشتش قطعا زمانبر و سختر است و عربستان از این شرایط آسیب خواهد دید.

بطور کلی بازار نفت امروز نگران دو نکته یعنی مدت زمان بازسازی تاسیسات آسیب دیده است و در پی آن احتمال تکرار چنین حملاتی وجود دارد. بنابراین اگر مدت زمان بازسازی و تولید مجدد نفت عربستان برای عرضه در بازار کوتاه مدت باشد. قطعا تاثیرپذیری بازرهای بین المللی بسیار مقطعی است. ولی اگر این بازسازی به زمان زیادی متکی باشد؛ خوب واکنش بازار متفاوت است. این درحالی است که نباید فراموش کنیم اصولا نیروهای یمنی اعلام کرده‌اند حملات مشابهی به تاسیسات نفتی عربستان انجام خواهند داد. پس می‌توانیم پیش‌فرض را براین داشته باشیم که برای حداقل میان مدت کمبود عرضه در بازار داریم و طبعا افزایش قیمت هم به دنبال خواهد داشت.

اصولا اهمیت ژئوپلتیک عربستان از منظر نفت بوده است که اکنون از بین‌رفته است. در اوایل بروز تنش‌ها میان دو کشور مسئولان عربستان اعلام کردند یک هفته‌ای این درگیری را مدیریت کرده و یمن را تسخیر می‌کنند، درحالی می‌بینیم از این یک هفته چندین سال گذشته و امروز خاک عربستان نا امن شده است. بنابراین اگر حملات یمن به صنعت نفت عربستان ادامه داشته باشد، نه تنها صنعت نفت بلکه جایگاه سیاسی عربستان هم پایین‌تر از سطح فعلی خواهد شد.

برای پاسخ به این سئوال کافی است به معنای کلمه «استراتژیک» توجه داشته باشیم. اصولا کشورهای بزرگ صنعتی برای جلوگیری از تنش در تامین انرژی مورد نیاز خود حداکثر برای 30 روز ذخایری را در اختیار دارند. تاکید می‌کنم برای 30 روز؛ پس این ذخایر حداکثر توان مدیریت یک ماهه را دارند. نکته اینجاست که حجم این ذخایر خود اثرگذاری بالایی در قیمت بازارهای نفتی دارد. به این معنی که اگر ذخایر یاد شده به 10 روز کاهش یابد تنش بالاتری در قیمت‌ها داریم و اگر به صفر میل کند اصولا بازار از کنترل قیمتی خارج می‌شود، چون پشتوانه‌ای وجود ندارد. حالا برای پاسخ دقیق به پرسش شما می‌گویم برای این حجم کاسته شده از تولید روزانه نفت در میان مدت و بلند مدت هیچ جایگزینی وجود نخواهد داشت .

به نکته جالبی اشاره کردید، اصولا دو نوع ذخیره نفت داریم که یکی استراتژیک است و از سوی دولت‌ها ذخیره سازی می‌شود ولی ذخایر دیگر مربوط به ذخایر تجاری است که یا روی دریا در نفتکش‌ها است یا در انبارهای زمینی. این ذخایر در اختیار شرکت‌های تجاری قرار دارد و قابلیت انتقال سریع به مقاصد را دارند. شرکت‌های نفتی و تجار از این ذخایر استفاده می‌کنند تا در شرایط سود بیشتری داشته باشند. به عنوان مثال بسیاری از این شرکت‌ها بنزین را با شیوه‌های یاد شده ذخیره می‌کنند تا فصل تابستان با قیمت‌های بالاتری بفروشند. اما در مجموع براساس آمارها این ذخایر نیز حداکثر برای 60 روز پاسخگوی کمبود عرضه هستند. که اگر ذخایر استراتژیک دولتی و ذخایر تجاری را بطور کل درنظر بگیریم بازار بین المللی نفت حداکثر 90 روز می‌تواند کمبود را تحمل کند و بعد از آن هیچ منبعی جز تولید روزانه برای تامین نیاز بازار نیست.

در میان مدت و بلند مدت تنها پتانسیلی که می‌تواند در بازار تاثیرگذار باشد نفت ایران است. چون به غیراز ایران همه کشورها که درحال تولید هستند و تنها پتانسیلی که به دلیل کارشکنی‌های آمریکا بالقوه باقی‌مانده و بالفعل نشده نفت ایران است. ایران امروز ظرفیت مازاد دارد و می‌تواند به سرعت وارد بازار کند. این درحالی است که میزان فروش فعلی هم با قیمت‌های بالاتری صورت خواهد گرفت.

اگر کمبودها خیلی جدی باشد کشورهای مصرف‌کنند یا باید قیمت‌های بالای 100 دلار و حتی بیشتر را بپردازند یا بیایند سراغ ایران و مشکل صادرات نفت ایران را برطرف کنند تا بازار آرام‌گیرد. مصرف‌کنندگان بخوبی می‌دانند با صادرات دو نیم میلیون بشکه نفت ایران قبل از تحریم‌ها بازار کاملا آرام می‌گیرد و سطوح قیمتی کاهش خواهد یافت؛ پس این موضوع برمی‌گردد به تصمیم‌کشورهای بزرگ صنعتی. منظور این است که کشورهای اروپایی و آمریکا تصمیم بگیرند که یا هزینه بالاتری بپردازند با این نا اطمینانی‌هایی که در بازار ایجاد شده را با نفت ایران جبران کنند.

ببینید دنیای تجارت و بخصوص موضوع انرژی می‌تواند بسیاری از معادلات را متفاوت از تصور مدیریت کند. این اتفاقی است که قبلا در برجام هم دیدیم . در آن دوره یکی از دلایل تاکید و مشارکت بالای کشورهای غربی برای مذاکره با ایران و به نتیجه رساندن مذاکرات آن دوره، همین موضوع نیازشان به نفت ایران بود. اروپایی‌ها احساس می‌کردند اگر نفت ایران وارد بازار نشود قیمت‌های بالاتری باید بپردازند و اقتصادهایشان یا بطور کلی تحمل مدیریت آن را ندارد یا اینکه مدیریتش کار دشواری خواهد شد. از این رو امروز هم حتی با مخالفت‌های آمریکا اگر واقعا احساس کنند اقتصادشان با چالش روبرو می‌شود؛ خودشان اقدام می‌کنند و با ایجاد راه‌هایی کمبود انرژی را با استفاده از نفت ایران جبران می‌کنند. بطور کلی این فشار اگر به ملاحظات سیاسی غلبه کند نفت ایران به بازار بازمی‌گردد.