مسـأله‌ای به نــام کاسبــان چالش

تاثیرات اجتماعی یک خبر

محسن مهدیان صحبت‌هایش را با حال پدر سحر خدایاری شروع کرد و در ادامه هم از دلایلی گفت که می‌تواند یک خبر را در جهات مختلف پیش ببرد. در ادامه صحبت‌های او را می‌خوانید:
مدتی است که ذهن من بیشتر درگیر پدر این دختر است. او دخترش را به شکل فجیعی از دست داد و در کنار این درد بزرگ، ناراحتی دیگری باعث شده تا بیشتر اذیت شود. این طبیعی است که هر کسی که به جامعه و کشورش علاقه داشته باشد وقتی درگیر چنین موضوعی می‌شود شاید بیشتر آزار ببیند، وقتی که می‌ببیند دخترش درگیر جریان‌هایی شده است که می‌خواهند با ملت ایران تسویه‌حساب کنند.
در این شرایط این پدر مدام باید از خودش دفاع کند و با مصاحبه‌های پی در پی بگوید که فلان فرد یا رسانه بیگانه دروغ می‌گوید. ما گرفتار چالش بسیار جدی هستیم و موضوع دختر آبی هم یک نشانه و مصداق این چالش است. این چالش فاصله بین ادراک جامعه از این اخبار و حقیقت واقعیت‌هاست. در این بین فاصله‌ای وجود دارد که برخی نفعشان این است تا آن را بیشتر کنند. عوامل زیادی روی ایجاد این فاصله موثر است. مدت‌هاست که خیلی از رسانه‌ها به‌خصوص در خارج از کشور و دشمن روی این بستر کار می‌کنند تا مردم این ماجراها را جور دیگری ببینند.
چرا مردم باور می‌کنند؟
یکی از عوامل منابع جدید خبری هستند که با این اتفاقات شکل می‌گیرند و نقش اصلی در تصویرسازی را ایفا می‌کنند و ضربه دیگر هم زمینه‌سازی است که باعث می‌شود مردم آن اخبار منتشر شده و غیرواقع را بپذیرند و باور کنند. این که چنین جریانی شکل می‌گیرد
به جهت همین پس‌زمینه است. در این بین مجری برنامه از منابع خبری موثقی گفت که در جواب آن رسانه‌ها فعالیت می‌کنند. مهدیان هم در پاسخ به این موضوع ادامه داد: اتفاقا همه این رسانه‌ها ضد انقلاب نیستند و یک گروه مربوط به این بخش‌اند، دسته دوم مسؤولان ما هستند که کاسبان چالش برای پوشش ناکارآمدی‌شان هستند و بخش سوم هم افراد معروف هستند؛ کسانی که در این میان به دنبال دیده شدن هستند. حال یکی از دلایلی که جامعه خیلی وقت‌ها سراغ این منابع جدید می‌رود، این است که مردم به دنبال کسب خبر هستند و زمانی که اتفاقی رخ می‌دهد همه به دنبال آن هستند که بتوانند درباره‌اش خبر بگیرند، حال هرچه و هر کجا که باشد. با این حال در همین مورد خاص خیلی از مراجع و مسؤولان ما می‌گویند که سکوت کنید اما این درست نیست و سکوت خیلی وقت‌ها جواب نمی‌دهد. این روش دهه 60 است و آفات جدی دارد.
چرا مسأله را حل نمی‌کنید؟
او با اشاره به یکی دیگر از عواملی که این جریان را پیش می‌برد، گفت: عامل بعدی نیز همان زمینه‌سازی است که شکل گرفته، مثلا در این مورد مرگ دختر را به موضوعات مختلفی ربط می‌دهند. واقعا باید پرسید که چرا مساله رفتن خانم‌ها به ورزشگاه را حل نمی‌کنید. ما گرفتار یک انفعال جدی در سیاستگذاری هستیم. در همین مدت چند خبر منتشر شد، سخنگوی دولت گفت ما برای رفتن خانم‌ها به ورزشگاه مشکلی نداریم و همان روز مسؤول دفتر رئیس‌جمهور می‌گوید مقدمات این موضوع فراهم نشده و رفتن خانم‌ها به ورزشگاه را مصلحت نمی‌دانم. مردم واقعا به تعارضات نگاه می‌کنند. اینجا حس توهین به همه دست می‌دهد. برای هر چیزی راه مشخصی وجود دارد، مثل مدتی پیش که برای نماینده شورای شهر یکی از شهرستان‌ها مساله‌ای پیش آمد و بعد در مجلس و مجمع تشخیص مصلحت پیگیری شد. الان مجلس کجاست؟ چرا پیگیری نمی‌کند یا دولت چرا یک گام برنمی‌دارد. همه این رفتارهای پرتناقض باعث می‌شود که آنها مورد اتهام قرار بگیرند و مردم بگویند که چرا حرف ما را نمی‌شنوید.

سید مجیدامامی: ما باید در نظر داشته باشیم که با یک مساله و به تعبیری یک جریان بسیار مهم درخصوص مطالبات اجتماعی شهروندان در طول قرن اخیر مواجهیم. اتفاقی که با انقلاب اسلامی افتاده این بوده که مطالبات اجتماعی زنان را خیلی جدی‌تر مطرح کرده و به تعبیر آن جامعه‌شناس مارکسیست اساسا انقلاب اسلامی زنان را به خیابان آورد. این یعنی زنانه شدن زیست شهری، زنانه شدن زندگی اجتماعی و بخش‌هایی از آن می‌تواند متناسب با ابعاد فرهنگی ما باشد و بخش‌هایی هم می‌تواند نباشد.
به نظرم مساله بسیار مهمی که در ابتدای ماجرا باید مطرح کرد و مستمسک سوءاستفاده‌ها شده این است که مطالبات اجتماعی و مسائل اجتماعی در جامعه ایران هیچ‌وقت در بستر سیاسی شده حل نشده است.
مهندسی فرصت‌جویانه
از طرفی به تعبیر کاستلز ما با یک سیاست رسانه‌ای‌شده و با یک شرایط بسیار خاصی که خلق یک واقعیت رسانه‌ای رخ داده و یک مهندسی بسیار فرصت‌جویانه و هنرمندانه رسانه‌ای شده مواجهیم که اساسا نسبتی با مطالبات اجتماعی در جامعه ایران ندارد. به عنوان مثال وقتی شما در تلگرام بررسی می‌کنید، جزو روندهای اول هر روز مصرف مجازی کاربـــران این شبکه پیام‌رسان، مسائل فوتبالی است. یعنی هر اتفاقی بیفتد، مسائل فوتبالی جزو سه چهار مساله اول مطرح است و داد و ستد می‌شود. طبعا وقتی ما با چنین شرایطی مواجهیم که افکار عمومی علاقه‌مند به این موضوع هستند، می‌توانیم بگوییم که چه مردان و چه زنان و چه دختران و چه پسران به این مسائل علاقه‌مند هستند.
پدیده‌ای جدی به نام ورزشگاه
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که به لحاظ فقهی و حقوقی مساله‌ای با حضور بانوان در ورزشگاه‌ها اساسا وجود ندارد. بنابراین ما با یک پدیده جدی به نام ورزشگاه مواجهیم که ممکن است بخشی از آن مربوط به شرایط بیرون ورزشگاه باشد. بنابراین باید در یک بازه و دوره متناسب و با عقلانیت این ماجرا را حل کنیم.
مساله این است که ما گفتمانی در ورزشگاه و شرایط حداقلی داشته باشیم. چون ما امسال تقریبا سه بحران و آسیب فوتبالی در ورزشگاه داشتیم که اصلا مطلوب نیست و باید مدیریت شود.
شرایط حضور خانوادگی در استادیوم فراهم شود
من می‌گویم باید در شرایطی زمینه حضور زنان در ورزشگاه‌ها تامین شود که همان آسیبی را که در قسمت مردان داریم، در این بخش نداشته باشیم.
در حال حاضر من روی طرحی کار می‌کنم که این حق را به عنوان حق خانوادگی بدهیم. این‌که چرا خانواده ایرانی حق حضور در ورزشگاه را ندارد. یعنی یکی از بهترین تفریحاتی که من می‌توانم برای خودم متصور شوم این است که با خانواده به ورزشگاه بروم. ضمن این‌که اساسا به نظر من یک توهین است که خانم‌ها را جدا از مردان و با فاصله در جایگاه قرار دهیم. چه اشکالی دارد که ما بتوانیم خانوادگی در ورزشگاه حاضر شویم.

بازخوردهای مجازی و سهم منابع غیررسمی

بازخوردهای مجازی از موضوعات دیگری بود که این دو کارشناس به آن پاسخ دادند. محسن مهدیان : همان‌طور که گفتم بخشی از خبر این اتفاق به نقش‌آفرینی رسانه‌های غیررسمی برمی‌گردد که در حال فعالیت، آن هم با مأموریت ویژه‌ای هستند. در این بین امروز بخشی از رسانه‌های ضد انقلاب در موضوع دختر آبی به صورت کلیدی حضور دارند و خیلی از آنها حتی اگر به مصداق خاصی هم نرسند، بازهم مصداق‌سازی می‌کنند. مثلا بخشی را بهانه می‌کنند و می‌گویند حالا که این اتفاق افتاده فیفا باید به زور وارد عمل شود، یعنی از کشته شدن یک دختر نتیجه می‌گیرند که ایران باید بیشتر تحریم شود.
مردم همیشه نگاه می‌کنند که ببینند کدام مراجع چه حرفی می‌زنند. این واقعا برای مردم سوال است که خانمی که نماینده مجلس است این موضوع را به عنوان بحران اجتماعی مطرح می‌کند و می‌گوید جامعه‌ای که مردسالار باشد این اتفاق‌ها در آن می‌افتد اما کسی نیست بگوید شما سه‌‌سال است نماینده مجلس هستید و چه قدمی برای زنان از مرخصی زایمان تا موارد دیگر برداشته‌اید؟!
چهره‌ها هم که مشخص است، آنها بررسی می‌کنند که کجا بیشتر دیده می‌شوند و بعد آنجا ورود می‌کنند. در این بین اصلا کاری ندارد که موضوع چیست و فقط می‌آیند تا دیده شوند. مواردی که خیلی از آنها بدون تحقیق است و رد می‌شود. در این بین واقعا نیاز است تا ما قوانین بازدارنده‌ای داشته باشیم که حداقل وقتی حرف غلطی می‌زنند بگوییم بر چه اساسی این را گفتی.
در این فضا لازم است همه نقشه راهبردی دشمن را ببینند و به آن آگاه باشد، نکته دوم مسؤولان هستند که باید به جای انتشار اخبار نادرست، کارآمد باشند و در مورد چهره‌‌ها هم باید به همان اندازه که شهرت پیدا کردند از آنها انتظار داشته باشند نه در هرحوزه و فضایی که پیش می‌آید به عنوان مرجع نظر می‌دهند.

زنان و حوزه‌های عمومی
سید مجیدامامی در تکمیل گفته‌هایش بیان کرد: زنـــان در زیســـت کلانشهرها به شدت نیازمند حوزه‌های عمومی هستند که آنها را در عین حال که با یک زندگی شهری تطبیق می‌کند، با ریشه و تاریخ خانواده ایرانی که مبتنی بر زنانگی زنان است تعارض نداشته باشد. اما درباره موضوعی که در آن قرار داریم، باید بگویم که ما دوباره با یک عملیات بسیار پیچیده رسانه‌ای مواجه شدیم. ما از 18 تا 21 شهریور بالغ بر 230 هزار توییت درباره این موضوع روبه‌رو شدیم؛ آن هم در شرایطی که فقط حدود 5 درصد مردم از توییتر استفاده می‌کنند. این در حالی است که در اینستاگرام و تلگرام که درصد حضور فارسی‌زبان‌ها بالاست، در چند روز گذشته با چنین شرایطی مواجه نبودیم که نشان‌دهنده این موضوع است که در توییتر یک تلاش جدی در حال انجام است و به تعبیری خاستگاه جریان‌سازی‌های سیاسی در ایران است.
من فکر می‌کنم مرحومه خدایاری به نوعی قربانی یک فرهنگ شایعه سالار شده است. به همین منوال متاسفانه ما به سمتی می‌رویم که اساسا به این‌که می‌گوید توجه می‌کنیم؛ نه به این‌که چه می‌گوید!
ما در شرایطی هستیم که جنگ، جنگ روایت‌هاست. حتی سلبریتی‌ها هم گاهی اوقات تحت‌تاثیر این روایت‌ها قرار می‌گیرند. روایت‌ها را رسانه‌های بزرگ می‌سازند. بنابراین باید بپذیریم که امروز رسانه‌های بزرگ تصویری، مکمل‌های فضای مجازی هستند که روایت‌های بزرگی می‌سازند. اگر در موضوعات مختلف ما روایت بزرگ نسازیم، اساسا در جنگ روایت‌ها باخته‌ایم. لذا باید نظام رسانه‌ای مان تقویت شود. ما هنوز به روایت بخش خبر نقد داریم. نکته دیگر تقویت حسن ظن است.