کسایی؛ پرچمدار شعر عاشورا

مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی را می‌گوییم که در قرن چهارم هجری در شهر مرو به دنیا‌ آمده است. او معاصر غزنویان و سامانیان و مانند برخی شاعران دیگر اولش یک مدح‌گوی درباری بوده، در وصف شاه و دلیری‌هایش می‌نوشته، صله می‌گرفته و روزگار می‌گذرانده. اما بعدتر مانند خیل کوچکی از شاعران و عارفانی که تحولات درونی و تغییر مسیرهای بزرگی را در زندگی تجربه می‌کنند، راه دیگری را پیش می‌گیرد و می‌شود مدیحه‌گوی پیامبر، حضرت علی(ع) و امام حسین (ع). محققان هم علت تخلص او به کسایی را، برگرفته از مذهب شیعی او و برداشتی از حدیث کساء می‌دانند.
کسایی مروزی از شیعیان و معتقدان به اهل بیت(ع) بود. او حضرت علی(ع) را با تصریح به آیه «مودت قربی» و آیه «مباهله» و سوره «هل اتی» می‌ستاید و آن حضرت را «رکن مسلمانی»، «ولی بی‌مانند» و «سرّ ذوالجلال» می‌داند و همچنین ایشان را «امیرالمؤمنین»، «امام المتقین»، «امام امت» و «برگزیده امت» توصیف می‌کند و با صراحت می‌گوید که پیامبر(ص) او را ثنا کرد و ستود و همه کارها را به او سپرد.
سوگنامه کربلای کسایی را نخستین شعر عاشورایی فارسی می‌دانند. این شعر طبق ساختار کلی قصیده با تغزل وتوصیف بهار و زیبایی طبیعت آغاز‌ شده، اما به یک سوگ‌سروده ختم می‌شود که در ادامه برخی ابیات آن را با هم می‌خوانیم؛ ابیاتی که البته شاید خوانش برخی از آنها کمی دشوار باشد، اما طبیعی است دیگر. کسایی هشت قرن قبل از ما زندگی کرده و زبان هم در گذر زمان مسیر خودش را می‌رود... در هر صورت کسایی اولین شاعر عاشورایی ماست و شعرش شکل‌دهنده یک مسیر برای سرودن از خون حسین(ع) و این نکته مهم است که نام او را همواره کنار سیدالشهدا در کتاب‌های ادبی هم که شده زنده نگه دارد. سعادت می‌خواهد دیگر... این‌که نامت کنار حسین(ع) زنده بماند یا کنار سلطان محمود غزنوی، تفاوتش از زمین تا آسمان است!
دست از جهان بشویم عز و شرف نجویم
مدح و غزل نگویم، مقتل کنم تقاضا
میراث مصطفی را فرزند مرتضی را
مقتول کربلا را تازه کنم تولا
***
آن پنج ماهه کودک، باری چه کرد ویحک
کز پای تا به تارک مجروح شد مفاجا
بیچاره شهربانو مصقول کرده زانو
بیجاده گشته لؤلؤ بر درد ناشکیبا
***
بر مقتل ای کسایی برهان همی نمایی
گر هم بر این بپایی بی‌خار گشت خرما
مؤمن درم پذیرد تا شمع دین بمیرد
ترسا به زر بگیرد، سمّ خر مسیحا
تا زنده‌ای چنین کن دل‌های ما حزین کن
پیوسته آفرین کن بر اهل‌بیت زهرا