پیام سانتریفیوژهای جدید

جمهوری اسلامی ایران در این گام - که از روز جمعه آغاز شده است - تمام تعهدات خود در برجام را که به حوزه تحقیق و توسعه ارتباط داشت کنار گذاشت.
بهروز کمالوندی در نشست خبری دیروز با بیان این‌که تهران فعلا قصدی برای اعمال محدودیت در نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ذیل برجام ندارد، از آغاز گازدهی به سانتریفیوژ پیشرفته آی.آر.6 در یک زنجیره 20 تایی خبر داد.
کمالوندی با بیان این‌که تعهدات دو طرف در برجام، در ضمیمه یک توافق هسته‌ای درج شده که تعهدات ایران شامل هشت موضوع رآکتور اراک، تولیدات آب سنگین اراک، بازفرآوری سوخت مصرف شده، غنی‌سازی در ظرفیت و سطح، تحقیق و توسعه، فردو، میزان ذخایر و نظارت آژانس است.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی با اشاره به گام‌های برداشته شده از سوی ایران برای کاهش تعهدات برجامی تصریح کرد: سه موضوع باقیمانده شامل فردو، میزان ذخایر (که ما میزان ذخایر را کنار گذاشتیم) و نظارت‌ها و دسترسی‌های آژانس و شفاف‌سازی است که فعلا بنا نداریم به این حوزه دست بزنیم و تعهدات شفاف‌سازی همچنان انجام می‌شود.
وی با بیان این‌که ما تا‌کنون از هشت تعهد، 5/4 آن را کنار گذاشته‌ایم گفت: ما عملا سطح غنی‌سازی را کنار گذاشتیم، اما ظرفیت آن به تعداد سانتریفیوژها مربوط می‌شود.
کمالوندی با بیان این‌که تغییرات در بحث تحقیق و توسعه رفتن به سمت یک میلیون سو را تسهیل می‌کند، توضیح داد: یعنی ما 272هزار سو را به راحتی با همین برنامه برجام البته می‌توانیم غنی‌سازی یک میلیون سو را نیز محقق کنیم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره جزئیات گام سوم گفت: چهار موضوع همین الان اتفاق افتاد و آژانس در مراجعه خود انجام آنها را ملاحظه می‌کند.
معاون سازمان انرژی اتمی افزود: چهار اقدام هم با فاصله زمانی که عنوان می‌کنم، انجام خواهد شد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی اضافه کرد: یکی از اقدامات در ارتباط با بند ۳۹ ضمیمه یک و تولید محصول غنی‌سازی با ماشین‌های نسل جدید و عدم اختلاط پسماند و محصول این زنجیره‌ها که قرار بود پس از ده سال از آغاز برجام انجام شود که این انجام شد. از این به بعد سانتریفیوژها همانطور که تحقیق و توسعه می‌کنند به انباشت ذخایر ما کمک می‌کنند. این اقدام از جمعه آغاز و به آژانس اعلام شد و از الان تولیدات تحقیقاتی ما به ذخایر کشور افزوده می‌شود.
کمالوندی در خصوص گازدهی سانتریفیوژ آی.آر.6.اس نیز افزود: این سانتریفیوژ در بند ۳۲ ضمیمه یک قرار بوده در ابتدای سال ۱۱ برجام گازدهی شود که گازدهی آن را شروع کردیم.
وی ادامه داد: راه‌اندازی زنجیره ۲۰ تایی ماشین آی.آر.4 که براساس بند 35 ضمیمه یک برجام بوده که ابتدای سال ۱۱ قرار بود انجام شود و این هم الان انجام شده است.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی افزود: ماشین آی.آر.6 به صورت زنجیره ۲۰ ماشین که قرار بود از آبان آغاز شود که از جمعه گازدهی کرده‌ایم و زنجیره ۳۰ تایی را در برنامه بعدی انجام می‌دهیم. این چهار اقدام عملا انجام شده است.
به گفته کمالوندی، چهار اقدام دیگر مانده که دو مورد آنها در یک ماه آینده انجام خواهد شد؛ یکی راه‌اندازی زنجیره میانی ماشین آی.آر.2.ام است که باید از سال ۱۱ انجام می‌شد و یکی راه‌اندازی و گازدهی زنجیره ده‌تایی ماشین سانتریفیوژ سه بیلوز آی.آر.5 و گازدهی آن که ابتدای سال ۱۱ باید انجام می‌شد و در یک ماه آینده صورت می‌گیرد.
وی اضافه کرد: در دو ماه آینده و قبل از پایان گام سوم سه کار مهم دیگر داریم که ارزش بسیار بالایی دارد، یکی راه‌اندازی و گازدهی زنجیره‌های شاهد ۱۶۴ تایی آی.آر.4 و راه‌اندازی زنجیره‌های شاهد ۱۶۴ تایی آی.آر.2.ام و همچنین گازدهی به زنجیره میانی سانتریفیوژ آی.آر.5.اس را تا دو ماه آینده خواهیم داشت. راه‌اندازی گازدهی زنجیره ۳۰ ماشین آی.آر.6 قرار بوده سال 5/8 انجام شود که الان زنجیره ده‌تایی آن را داریم که گاز می‌دهیم زنجیره ۲۰ تایی را از جمعه شروع کردیم و عملا ۶۰ ماشین آی.آر.6 در حدود دو ماه آینده در حال کار و تحقیق و توسعه و افزایش ذخایر اورانیوم کشور خواهند بود.
هرچه جلوتر می‌رویم شرایط برای طرف مقابل سخت‌تر می‌شود
کمالوندی با بیان این‌که قصد نداریم کار غنی‌سازی را با عجله انجام دهیم گفت: ماشین‌های سانتریفیوژ نیاز به تست‌های مختلف از جمله تست عمر و... دارد که باید در زمان خود انجام شود.
وی با بیان این‌که دیگر به زمان‌هایی که اعلام کرده بودیم متعهد نیستیم، اظهار کرد: اگر طرف مقابل تعهداتش را اجرا کند ما به تعهداتمان برمی‌گردیم و هر چه جلوتر می‌رویم این شرایط سخت‌تر خواهد شد. طرف‌های اروپایی باید بدانند که زمان زیادی باقی نمانده و اگر قرار است اقداماتی صورت گیرد باید زودتر انجام شود. در حوزه تحقیق و توسعه چیزی از تعهدات باقی نمی‌ماند.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی اضافه کرد: بحث‌های فنی دارد به انتها می‌رسد، فردو و نظارت‌ها باقی‌مانده که نگاه سازمان این نیست که در حوزه نظارت‌ها وارد شویم، به خصوص در حوزه پادمان و مسائل مربوط به پروتکل الحاقی و...، مادامی که کار خلافی انجام نمی‌دهیم، دلیلی ندارد شفافیت‌ها را نداشته باشیم و بهانه به طرف مقابل و دشمن بدهیم.
وی گفت: گام‌های بعدی، گام‌هایی است که شاید کمتر از جنس فنی باشد. فعال کردن فردو باقی مانده است که می‌تواند یک گزینه بوده و البته در حوزه‌های دیگری که عمدتا نمی‌تواند فنی باشد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره غنی‌سازی ۲۰ درصدی نیز بیان کرد: نیاز ما الان ۲۰ درصد نیست و اگر بخواهیم زمانی ۲۰ درصد تولید کنیم ترجیح ما این است که یک پله جلو برویم؛ یعنی ذخایر 5/4درصد به اندازه کافی داشته باشیم بعد شروع کنیم به تولید ۲۰ درصد.
وی همچنین درباره تفاوت وضعیت گام سوم با گام اول گفت: ما داریم به پایان اجرای تعهدات کشور در حوزه فنی وارد می‌شویم و این پیام واضحی است، تا زمانی که تعهداتشان را انجام ندهند نباید انتظار داشته باشند که ایران تعهداتش را انجام دهد. ما به سمت کاهش تعهدات خودمان رفته‌ایم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره زمان بازگشت پذیری ایران به تعهدات قبلی نیز گفت: الان نمی‌توانم زمان بدهم، چون اقداماتی که زمانبر است در برگشت هم زمانبر خواهد بود. اقدامی که یک روزه انجام می‌دهیم یک روزه هم می‌تواند برگردد. اگر می‌خواهند تصمیم بگیرند باید زودتر بگیرند. قطعا با گام سوم کار سخت‌تر از گام دوم برای طرف مقابل شده است.
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این‌که گازدهی به آی.آر.6 به معنای عملیاتی شدن آن است، گفت: الان زنجیره ۲۰ تایی را شروع و ۳۰ تایی را به زودی خواهیم داشت که اگر استفاده کنیم میزان «خرابی» آن کمتر از ماشین‌های قبلی است، ولی چون دانش آن دارد مستندسازی می‌شود اگر نیاز باشد و بگویند ذخایر را بالا ببریم ممکن است این ماشین را مستقر کنیم.
وی درباره سانتریفیوژ آی.آر.8 گفت: زنجیره سه تایی را باید گازدهی کنیم که به زودی انجام می‌شود.
کمالوندی عنوان کرد: ذخایر اورانیوم ما از 20 روز دیگر یک جهش قابل توجهی خواهد داشت و برداشت تولید ما بسیار زیاد خواهد شد. امیدواریم طرف مقابل به خودشان بیایند و اقدامات لازم را انجام دهند.

آزمایش توانمندی‌های هسته‌ای
حسن بهشتی‌پور / کارشناس مسائل هسته‌ای
گام سومی که جمهوری اسلامی ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی خود برداشته است اتفاقی مهم است و به این معنا است که کشورمان می‌تواند مساله تحقیق و توسعه توان هسته‌ای را به مرحله آزمایش برساند.
ایران برابر با توافق برجام می‌توانست تحقیق و توسعه درباره فعالیت هسته‌ای داشته باشد اما با دستور آقای رئیس‌جمهور قرار بر این شد که سانتریفیوژهای آی.آر.6 و آی.آر.8 زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد آزمایش قرار گیرد.
از این نظر آمادگی ایران در عرصه هسته‌ای افزایش پیدا می‌کند و اگر تا پیش از این با یک‌سو غنی‌سازی می‌کردیم با آی.آر.6 حداقل چهار برابر و با آی.آر.8 حداقل ده برابر قدرت هسته‌ای خواهیم داشت.
بنابراین هدف‌گیری یک میلیون سو در مقابل 190 هزار سو می‌تواند پیام محکم به طرف مقابل ایران باشد و نشان دهد که کشورمان از آمادگی بالقوه برای این‌که به اهدف خود برسد برخوردار است.
البته این نکته را باید مد نظر داشت که به صرف افزایش توان هسته‌ای نمی‌توان انتظار داشت که آمریکا به برجام برگردد یا اروپاییان به تعهدات خود پایبند باشند. بلکه جمهوری اسلامی ایران برای این‌که نشان دهد ابزار تحریم بی‌خاصیت شده و اهداف طرف‌های متخاصم برای تحت فشار قرار دادن کشورمان تحقق پیدا نخواهد کرد باید همزمان با افزایش توان هسته‌ای و کاهش تعهدات در برجام به سمتی برود که وضعیت اقتصادی کشور روز به روز بهبود پیدا کند و فشار روی مردم کمتر شود و از این رو افزایش توان هسته‌ای و ارتقای توان اقتصادی دو بالی هستند که باید به موازات هم برای بهبود وضعیت کشور و مردم مورد توجه قرار گیرند.

مثبت بودن گام‌های ایران به شرط استمرار
حسین آبنیکی/ کارشناس مسائل هسته‌ای
در صورت اجرایی شدن موارد فنی که براساس گام سوم کاهش تعهدات برجامی ذکر شده، این گام مثبتی است اما به شرط این‌که استمرار یابد تا جایی که در حوزه‌های ماشین‌های جدید حتی چند زنجیره کامل را تولید، نصب و گازدهی کنیم تا مشکلات ماشین‌های جدید مشخص شده و در ادامه بتوانیم از آنها در حوزه صنعتی استفاده کنیم.
در زمینه گسترش توسعه و تحقیقاتی باید در جهت رسیدن به حوزه دانش و فناوری همچنین انجام اقدامات متناسب با عملکرد اروپا در حوزه برجام، این زنجیره‌ها را به چند زنجیره آزمایشی برسانیم تا پس از تولید، نصب و گازدهی زنجیره‌های پایداری شود. البته نباید چندان هم به حوزه فعالیت‌های تحقیقاتی بسنده کنیم، چرا که می‌توانیم در روش‌های جدید و جداسازی ایزوتوپ‌ها کار کنیم و این را به‌عنوان یک اقدام در فضای تحقیقاتی داشته باشیم.
همچنین می‌بایست اقدامات لازم برای تسریع در حوزه زیردریایی هسته‌ای که در گذشته در مورد آن صحبت شده و دستور رئیس‌جمهور نیز بوده صورت گرفته و سرعت قابل توجهی به آن بدهیم.
در ضمن تحقیقات در حوزه غنی‌سازی بالای 20 درصد هم می‌تواند به‌عنوان یک موضوع تحقیقاتی باشد که مورد نیاز کشور است.

افزایش دانش ایران در زمینه سانتریفیوژها
رحمان قهرمان‌پور/ کارشناس مسائل هسته‌ای
گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران معنای فنی و سیاسی دارد، به لحاظ فنی جمهوری اسلامی ایران دیگر در عمل محدودیت‌هایی که در چارچوب برجام در مورد تحقیق و توسعه سانتریفیوژها پذیرفته بود را رعایت نخواهد کرد، این اقدام به این معنا است که دانش عملی و مهندسی ایران در زمینه سانتریفیوژها باز هم بیشتر خواهد شد، بخصوص این‌که ایران در چارچوب برجام سانتریفیوژهای ساخته شده‌ آی.آر.8 را تست مکانیکی نکرده بود، از لحاظ مکانیکی به این معنا که آیا آنها می‌چرخند و خراب نمی‌شوند؟ و هم تست آنها با گاز اورانیوم که می‌تواند در پیشرفت فنی ایران مهم بوده و دانش و
توان هسته‌ای ایران را در حد قابل توجهی افزایش دهد.
در ضمن با توجه به گام سوم برخی از این سانتریفیوژها به صورت جداگانه آزمایش نشده و به آبشارهای ده تایی و 20 تایی می‌روند که حائز اهمیت است. همچنین اورانیومی که از این سانتریفیوژهای تحقیقاتی تولید می‌شود به اورانیوم ذخیره شده در مرکز غنی‌سازی نطنز اضافه می‌شود.
این در حالی است که در چارچوب برجام این امکان وجود نداشت و ایران پذیرفته بود که اورانیوم غنی شده تحقیق و توسعه را به آن اضافه نکند. نکته دیگر این که آهستگی گام‌هایی که ایران برداشته یا به تعبیری گام‌هایی که برنداشته از جمله توانایی غنی‌سازی 20درصد، به این معناست که جمهوری اسلامی ایران همچنان راه توافق را باز گذاشته و از طرف‌های مقابل می‌خواهد به توافق برگردند و برجام حفظ شود. همچنین جمهوری اسلامی فرصت دیگری را در اختیار اروپا به‌ویژه فرانسه گذاشته تا تلاش‌های میانجیگرانه خود را ادامه بدهد.

اقدامات ایران مانع طلبکاری غرب نشده است
مسعود اخوان‌فرد / استاد دانشگاه
بالاخره انتظار به پایان آمد و شاهد اجرایی شدن گام سوم بودیم. به نظر می‌رسد در قدم اول باید دولت محترم در این زمینه موضعگیری قاطعی انجام دهد و جلوی تفسیرهای آزاد و وارونه از برجام را بگیرد چون در صورت ادامه این روند ممکن است با تعابیری از سوی غربی‌ها مواجه شویم که تطبیقی با موازین حقوق بین‌الملل ندارد. گذشته از این باید توجه داشته باشیم گام‌هایی که از سوی ایران برای کاهش تعهدات برجامی برداشته می‌شود باید متناسب با بدعهدی اروپایی‌ها باشد.
ما تا همین اکنون هم فرصت‌های زیادی به آنها دادیم اما ضمن احترام و ارج‌گذاری درباره اقدامات مسؤولان سیاست خارجی و سازمان انرژی اتمی در مورد کاهش تعهدات معتقدم رویه‌هایی که در پیش گرفتیم حداقل از نظر افکار عمومی متناسب با ضررهایی که غربی‌ها به ما در برجام تحمیل کردند نیست.