فرصت برابر برای درخشش استعدادها

در ادامه با الهام یاوری، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در این خصوص به گفت‌وگو پرداخته‌ایم. او معتقد است این سازمان تلاش می‌کند تا دانش‌آموزان مستعد را حتی در مناطق دورافتاده شناسایی کند، چراکه سمپاد در جهت تحقق عدالت آموزشی قدم بر می‌دارد.
 مدارس سمپاد چه جایگاهی در نظام آموزشی کشور دارند و چرا این مدارس اهمیت ویژه‌‌ای پیدا کرده‌اند؟
مدارس سمپاد از جنبه‌های مختلف، اهمیت ویژه‌ای دارند. همان‌طور که مقام معظم رهبری تأکید کرده‌اند، کشور ما دارای استعدادهای فراوانی است که برای دستیابی به درجات بالای علمی، بهره‌وری و تأثیرگذاری، نیاز به توجه ویژه دارند و سمپاد این مسئولیت را بر عهده دارد. با توجه به این که در ایران و البته اغلب نقاط جهان، شکوفایی این استعدادها و دسترسی آنها به آموزش باکیفیت معمولا نیازمند سرمایه‌‌گذاری‌های قابل‌ ملاحظه‌‌ای است، بخش زیادی از فرزندان مستعد کشورمان، بدون مداخله دولت امکان شکوفایی استعدادشان را ندارند. برای رفع این مسأله، سمپاد تلاش می‌کند با ارائه امکانات مناسب آموزشی در تمام شهرهای کشور و به اقشار مختلف اجتماعی و اقتصادی، استعدادهای برتر بتوانند از فرصت‌های علمی مناسب بهره‌مند شده و کشور بتواند از همه سرمایه‌های ارزشمند خود استفاده کند.
 آیا این سرمایه‌‌گذاری و توزیع امکانات در مناطق محروم هم صورت گرفته است؟
در دو سال گذشته، تعداد دانش‌آموزان سمپادی از دهک‌های یک تا چهار که از کم ‌برخوردارترین دهک‌های کشور محسوب می‌شوند، دو برابر شده است. در سه سال اخیر، تعداد دانش‌آموزانی که رتبه‌های تک‌ رقمی کنکور را کسب کرده‌اند، بین مناطق یک (مناطق برخوردار آموزشی) و مناطق دو و سه (مناطق کمتر برخوردار)، به نسبت ۵۰-۵۰ در سطح کشور تقسیم شده است. در این میان، بیش از ۹۵ درصد از نیمه‌ای که مربوط به مناطق دو و سه آموزشی هستند، از دانش‌آموزان سمپاد بوده‌اند. این آمار نشان‌‌دهنده موفقیت چشمگیر دانش‌‌آموزان سمپاد، به‌ویژه از مناطق ضعیف‌تر در رقابت‌های علمی و آموزشی کشور است. به عنوان مثال دانش‌آموزان سمپادی شهرهای تالش، اسفراین، بروجن، سبزوار، شهر‌بابک و نیشابور، جزو رتبه‌های تک رقمی کنکور در این سال‌ها بودند.
 این آمارها نشان می‌دهد  برای تحقق عدالت آموزشی تلاش‌هایی در جریان است. این عدالت در سطح مدارس چگونه اجرایی می‌شود؟
هر سال تلاش شده با برگزاری امتحانات نهایی در پایه‌‌های مختلف، انحراف معیار نمرات مدارس در سراسر کشور کاهش یابد. هدف از این روند، نزدیک‌تر شدن سطح عملکرد مدارس شهرهای بزرگ و استان‌های برخوردار به مدارس مناطق کمتر برخوردار است. این اقدامات نشان‌ دهنده تلاش سمپاد برای توزیع عادلانه امکانات آموزشی و فراهم‌سازی شرایط استاندارد برای همه دانش‌آموزان بااستعداد کشور است.
 برخی منتقدان معتقدند سمپاد با تمرکز بر نخبه‌پروری، در تضاد با عدالت آموزشی قرار می‌گیرد. نظر شما چیست؟
بر اساس بیانات مقام معظم رهبری، عدالت آموزشی به معنای توزیع امکانات آموزشی، بدون توجه به منطقه محل زندگی، سطح اقتصادی و شرایط اجتماعی خانواده‌‌هاست. هدف این عدالت آن است که دانش‌‌آموزانی که در شهرهای کوچک‌تر زندگی می‌کنند یا از خانواده‌های کم‌برخوردار اقتصادی و اجتماعی هستند، از امکانات ارزشمند محروم نشوند. ایشان همچنین تاکید کرده‌اند که ممکن است به ‌دلیل تفاوت استعدادها، امکانات متفاوتی در اختیار افراد قرار گیرد، اما معیار اصلی تفاوت‌ها باید استعداد باشد و نه هیچ عامل دیگری. سمپاد تلاش دارد دانش‌آموزان مستعد را در شهرهای کوچک، مناطق دورافتاده یا خانواده‌هایی با سطح اقتصادی پایین تحت پوشش قرار داده و امکان تحصیل را برای آنان فراهم کند. در واقع، این برنامه بستری ایجاد می‌کند که دانش‌آموزان با استعداد، بدون در نظر گرفتن موقعیت اقتصادی یا جغرافیایی، از فرصت‌‌های آموزشی مناسب برخوردار شوند. بنابراین سمپاد دقیقا در جهت تحقق عدالت آموزشی فعالیت می‌کند.
 چه راهکارهایی برای حفظ استقلال و تقویت جایگاه این سازمان در نظام آموزشی کشور دارید؟ 
از نظر استمرار، سمپاد وضعیت مطلوبی دارد. اساسنامه‌ این سازمان مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است و از هیات امنایی قدرتمند برخوردار است. آقای کاظمی، وزیر محترم آموزش و پرورش، حمایت قابل‌توجهی از سمپاد دارند. با وجود برخی دیدگاه‌های مخالف، ایشان نیز با توجه به بیانات مقام معظم رهبری، سمپاد را یک ضرورت برای کشور می‌داند و بر اهمیت آن تاکید دارد. از این‌ رو، نگرانی خاصی درباره استقرار سمپاد وجود ندارد. با این ‌حال، آنچه اهمیت دارد، دسترسی مدارس سمپاد به معلمان مناسب و تجهیزات آموزشی ضروری و نیز تقویت برنامه‌های تربیتی تمام ساحتی برای دانش‌‌آموزان است تا مهارت‌ها و دانش بیشتری در اختیار آنان قرار گیرد. علاوه بر این، لازم است دانش‌‌آموزان از نظر شخصیتی و نگرشی نیز رشد یابند تا بتوانند اثرگذارتر باشند.
 از آینده سمپاد برای‌مان بگویید. چه برنامه‌هایی در پیش دارید؟
سمپاد همواره در تلاش است تا تنوع و تکثر برنامه‌های تربیتی خود را افزایش داده و در حوزه‌‌های مختلف، دانش‌‌آموزان را تقویت کند تا شایستگی‌های لازم برای اثرگذاری بیشتر را کسب کنند. در تابستان امسال نیز، اختتامیه‌های متعددی برگزار خواهد شد. برنامه‌هایی که برای نخستین ‌بار در سمپاد اجرا می‌‌شوند، از جمله کارسوق ملی حکمرانی داده ‌محور و سایر برنامه‌هایی که در دست طراحی و اجرا یا توسعه هستند، از جمله اقدامات جدید این مجموعه به ‌شمار می‌روند. با این حال تلاش می‌کنیم تعداد هرچه بیشتری از دانش‌‌آموزان را در فضای رقابت‌‌های غیر‌درسی و فعالیت‌های تمام‌ساحتی قرار دهیم. چشم‌انداز آینده، بسیار روشن است و به قله‌های موفقیت نزدیک هستیم.
 و در پایان، جدیدترین آمار دانش‌آموزان سمپادی چیست؟
بنا بر آخرین آمار حدود ۱۳۰ هزار دانش‌آموز در مدارس سمپاد مشغول تحصیل هستند و تلاش می‌کنیم این عدد را با حفظ کیفیت و عدالت آموزشی، در مسیر رشد و تحول نگه‌ داریم.
نوآوری‌های سمپاد در سال‌های اخیر
الهام یاوری، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان می‌گوید: « فضای جدیدی را تحت عنوان «سمپاد فراگیر» و «همیار سمپاد» ایجاد کرده‌ایم که در این برنامه‌ها، تلاش می‌کنیم دانش‌آموزانی را که به هر دلیل نخواسته یا نتوانسته‌اند در مدارس سمپاد تحصیل کنند، اما همچنان استعداد بالایی دارند، شناسایی کنیم. با توجه به محدودیت‌های جدی سمپاد، تلاش می‌کنیم برخی خدمات آموزشی را که امکان ارائه آنها برای ما وجود دارد، در اختیار این افراد قرار دهیم.»
وی با اشاره به آغاز این طرح می‌افزاید: «با توجه به محدودیت‌ها در حوزه نیروی انسانی و همچنین بودجه و اعتبارات، سرعت اجرای آن پایین بوده است. در صورتی‌که بتوان منابع بیشتری را جذب و نیروهای متخصص‌‌تری استخدام کرد، این برنامه با سرعت و گستردگی بیشتری پیش خواهد رفت. به ‌ویژه باید به این نکته توجه داشت که سمپاد در شهرهای کوچک، مدرسه‌ای ندارد و دانش‌آموزان با استعداد این مناطق از جمله شهرهای کوچک و روستاها، بیشتر مخاطب برنامه «سمپاد فراگیر» هستند.»