سفری که «تفریحی» شد

خبرگزاری تاس، در‌باره دیدار دو جانبه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان همتای ترکیه‌ای او اعلام کرد مسکو و آنکارا شکل مذاکرات آستانه با مشارکت ایران را برای حل‌وفصل اوضاع در سوریه بسیار مؤثر می‌دانند. پوتین نیز که در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوا - ‌فضای ماکس2019 با اردوغان دیدار ‌کرد، گفت: در بررسی موضوعات مهم بین‌المللی، بدون تردید اوضاع کنونی در سوریه مورد توجه اصلی مذاکرات ما قرار داشت و در این راستا، روسیه و ترکیه در چارچوب مذاکرات آستانه با مشارکت ایران، همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند. به‌عقیده ما، روند مذاکرات آستانه بیشترین تأثیر را بر مکانیسم حل‌وفصل بحران سوریه داشته است. رئیس‌جمهور روسیه همچنین تأیید کرد در اواسط ماه سپتامبر [دو تا سه هفته دیگر] برای شرکت در نشست سران سه‌جانبه روسیه -ایران -ترکیه به آنکارا سفر می‌کند.
روزنامه کامرسانت، چاپ مسکو نیز در تحلیلی در این باره نوشت ولادیمیر پوتین از توافق روسیه و ترکیه درباره برنامه‌ای برای مبارزه مشترک با تروریست‌ها در استان ادلب خبر داد، اما رجب طیب اردوغان در اظهارات علنی خود چنین مسأله‌ای را عنوان نکرد. برخی رسانه‌های دیگر نیز گفتند اساسا اردوغان برای این به روسیه سفر کرده که عملیات ارتش سوریه برای پاکسازی تروریست‌ها در ادلب را متوقف کند، اما وی در این هدف ناکام مانده است.
ناتوانی ترکیه در برابر تروریست‌ها
ماه سپتامبر سال گذشته، روسیه و ترکیه تفاهم‌نامه‌ای را درباره همکاری برای تثبیت اوضاع در منطقه کاهش تنش ادلب امضا کردند و در آن زمان دو طرف توافق کردند عملیات نظامی گسترده‌ای در این منطقه که آخرین منطقه کاهش تنش در سوریه بوده و نیروهای دولتی سوریه بر آن کنترل ندارند، صورت نگیرد. ولی مسکو در آن زمان هشدار داده بود این توافقات نباید باعث گسترش تروریسم در منطقه شود. با این حال طی یک‌سال گذشته توازن نیروها در منطقه ادلب به‌شدت تغییر یافت و بخش زیادی از آن تحت کنترل گروه تروریستی هیات‌ التحریر‌الشام قرار گرفت. از آن گذشته تروریست‌ها تا آنجا پیش رفتند که پایگاه هوایی حمیمم را با خمپاره‌های خود هدف قرار دادند. همین موضوع خشم مسکو را برانگیخت و با کمک سوریه عملیات جدیدی را علیه تروریست‌ها ترتیب دادند که درنهایت به آزاد‌سازی کامل خان‌شیخون تمام شد.
به‌نوشته روزنامه کامرسنت «در حال حاضر اصلی‌ترین سؤال این است که ارتش سوریه برای روند آتی اوضاع در استان ادلب چه موضعگیری‌ای اتخاذ خواهد کرد. مقامات دمشق بارها اعلام کردند تمایل دارند همه خاک سوریه تحت کنترل آنها باشد. البته در این بین برای مسکو نیز بسیار اهمیت دارد که اتحاد راهبردی خود با آنکارا را حفظ کند و معتقد است بدون آن، حل‌وفصل مسائل مربوط به سوریه ممکن نخواهد بود، چرا که مخالفان مسلح تا حدود زیادی به ترکیه وابسته هستند. در این راستا مقامات مسکو امیدوارند برای حل‌وفصل اوضاع کنونی بتوانند به توافقی بین دمشق و آنکارا دست یابند.»
دستاوردهای اردوغان
کنترل شهر مهم و راهبردی خان‌شیخون توسط نظامیان تحت امر بشار اسد، موقعیت نظامی ترکیه در ادلب را به‌شدت تضعیف کرد‌. این درحالی بود که ترکیه هنوز نتوانسته به ماجرای هیات تحریر‌الشام پایان داده و به تعهدات خود در ادلب جامه عمل بپوشاند‌. درهمین حال ترکیه تلاش می‌کند در کرانه شرقی فرات در چارچوب یک همکاری مبهم و نامعلوم با آمریکا منطقه‌ای امن را تاسیس کند‌. تحلیلگران می‌گویند به همین دلیل پوتین سعی کرد با زیرکی و به شکلی هوشمندانه سفر اردوغان را دست کم در برابر چشم خبرنگاران و دوربین‌های تلویزیونی، به یک سفر تفریحی و بازدید اردوغان از نمایشگاه صنایع دفاعی هوایی روسیه تقلیل داده و به قدرت‌نمایی تسلیحاتی خود در برابر آمریکا و اروپا ادامه دهد، چرا که توانسته است یک عضو مهم ناتو را با وجود همه ریسک‌ها و مخاطرات، به یک مشتری قدرتمند صنایع دفاعی خود تبدیل کند. روسیه پس از فروش موشک‌های اس400 به ترکیه در نظر دارد بالگردهای نظامی نسل جدید خود را نیز به آنها اضافه کند. همچنین بعید نیست در صورت تداوم اختلافات آنکارا - واشنگتن بر سر اف 35، در آینده‌ای نزدیک شاهد آن باشیم که قرارداد خرید سوخو با روسیه امضا شده و ترکیه عطای هواپیمای آمریکایی را به لقای آن ببخشد. گردش صمیمانه و بستنی خوردن اردوغان با پوتین همه بیانگر این امر بود.
ولادیمیر پوتین در کنفرانس مطبوعاتی مشترک خود با رجب طیب اردوغان نیز بر دو موضوع لزوم همکاری با ایران و نیز حفظ تمامیت‌ارضی سوریه تاکید کرد. ترکیه و روسیه بازیگران مهمی در خاک سوریه هستند اما این بازیگران بدون موافقت دولت سوریه و به‌خصوص بدون هماهنگی با حضور ایران هرگز نمی‌توانند ثمر‌بخش باشند. اشتباه بزرگ ترکیه در این بود که سعی کرد با کمک آمریکایی‌ها اهداف خود را در سوریه به پیش برد. تجربه‌ای که بارها تاکنون اردوغان آن را آزموده و نتایج واهی آن را هم مشاهده کرده است. سفر اردوغان به روسیه اگر یک‌بار دیگر ترکیه را متقاعد کرده باشد که در چارچوب توافقات آستانه و با حفظ تمامیت ارضی سوریه در این کشور فعالیت کند نه‌تنها به نفع ترکیه بوده، بلکه امنیت و ثبات بیشتری را به سوریه نیز اعطا خواهد کرد. این نوع همکاری در درجه اول به ضرر گروه‌های تجزیه‌طلب سوریه و در درجه دوم به ضرر گروه‌های تروریستی تکفیری و حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی آنها از جمله آمریکا و رژیم صهیونیستی خواهد بود.

ادامه نبرد ارتش سوریه با تروریست‌ها

برخلاف انتظارات رئیس‌جمهور ترکیه، نیروهای ارتش سوریه می‌گویند همچنان به عملیات خود برای پاکسازی شرق ادلب ادامه می‌دهند و طی دو روز گذشته نیز توانسته‌اند حملات گروه‌های موسوم به اجناد قفقاز و حراس‌الدین را خنثی کنند. در حال حاضر درگیری‌های شدیدی بین نیروهای سوری و تروریست‌ها در محورهای تل مرق، شم الهوی، الجدوعیه، السلومیه در جنوب ابوظهور در حومه شرقی ادلب جریان دارد. این گروه‌ها وابسته به گروه تروریستی‌ها القاعده هستند و از سال 2012 به سوریه آمدند. در همین رابطه معاون استاندار ادلب نیز گفت، رویاهای ترکیه درباره خان‌شیخون بر باد رفته است و هم‌اکنون ساکنان اصلی این شهر در حال بازگشت به آن هستند. از سوی دیگر بثینه شعبان، معاون رئیس‌جمهور سوریه نیز با اشاره به ابعاد فکری و تاریخی جنگ علیه سوریه، تأکید کرد، این کشور به جنگ علیه تروریسم ادامه خواهد داد تا آن را بیرون براند.

رحیم محمدی

بین‌الملل