نمایش طایفه با اصل و نسب در «سیستانِ امن»

به گزارش جام جم آنلاین ، شبی که ماه کامل شد فیلمی به کارگردانی نرگس آبیار، نویسندگی نرگس آبیار و مرتضی اصفهانی و تهیه‌کنندگی محمدحسین قاسمی است. این فیلم در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر در 13 رشته کاندیدای دریافت جایزه شد و از این تعداد شش جایزه را برد از جمله بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش زن و بهترین بازیگر نقش مرد. اکنون این فیلم به نمایش سینماهای سراسر کشور درآمده است، فیلمی که چه در زمان ساخت و چه پس از آن با حواشی مختلفی روبرو بود.

خلاصه فیلم

عبدالحمید در بازار تهران عاشق چشم‌های فائزه، دختر یکی از مشتریانش می‌شود. اما مادر فائزه مایل نیست دخترش را به اصطلاح در «راه دور» عروس کند. با وجود این مخالفت، فائزه در نهایت با عبدالحمید ازدواج می کند اما پس از ازدواج متوجه مشکلات عجیب خانواده او می شود. خانواده عبد الحمید خواسته وناخواسته درگیر تخلفات شهروندی فروان از جمله حمل ونگهداری اسلحه وقاچاق و…هستند. این همه انگیزه‌ای می‌شود تا فائزه برای دورماندن خانواده‌اش از خطر تصمیم به ترک وطن واقامت در اروپا بگیرد وعلی رغم مخالفت‌های مادر با برادرش جهت انجام مقدمات پناهندگی راهی کشور پاکستان می‌شود واین تازه آغاز ماجرا است. شبی که ماه کامل شد در نگاه اول عاشقانه آرامی است که در پایان روایتش منتهی به یک تراژدی تلخ می‌شود. این فیلم بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده و اصلا حواشی به وجود آمده به دلیل همین «واقعی» بودن است.

پارامترهای «واقعی»

واقعیت این است که بسیاری از آثاری که در حوزه سینما، تلویزیون و تئاتر به عنوان واقعیت به نمایش درمی آیند تا حد زیادی با آن واقعیت فاصله دارند اما در رابطه با فیلم «شبی که ماه کامل شد» چه می توان گفت؟ نرگس آبیار کارگردان این فیلم دراینباره گفت: "تمام اتفاقاتی که در فیلم رخ داده کاملا منطبق به واقعیت است. تفاوت عمده ای با واقعیت موجود ندارد و اگر هم تفاوتی باشد به صورت جزئی است."

فیلم «شبی که ماه کامل شد» بر اساس گفته نرگس آبیار از پارامترهای واقعی برخوردار است. اما آبیار برای چه این فیلم را ساخت؟ قصد داشت فیلمی کاملا منطبق بر واقعیات بسازد یا اینکه فقط قصه برای او جذابیت داشته است؟ وی در اینباره نیز گفت: " قصه بسیار جذاب است اما مهم تر آن بود که چگونه و از کجا شروع کنیم و کجا آن را به اتمام برسانیم. اینکه قصه را از چه زاویه ای ببینید خیلی مهم است. ما چند زاویه در این فیلم داریم. نوع پرداخت به این زوایا در روایت داستان و چینش اتفاقات و فیلمنامه برای ما بسیار مهم بود.

حواشی یک فیلم

همانطور که تاکید شد این فیلم بر اساس یک واقعیت صرف ساخته شده است؛«شبی که ماه کامل شد» به زندگی شخصی تروریست معدوم عبدالحمید ریگی برادر عبدالمالک ریگی سرکرده معدوم گروهک تروریستی جندالله خودخوانده می‌پردازد. حال فهیمه منصوری خواهر فائزه و شهاب که به دست عبدالحمید و عبدالمالک ریگی به قتل رسیدند اعلام کرده که خانواده منصوری از ماجرای ساخت این فیلم خبر نداشته‌اند و کسی نیز از آن‌ها نه اجازه گرفته و نه با بازماندگان مشورت کرده‌است، موضوعی که باعث شده تا خواهر فائزه و شهاب خبر از شکایت از سازندگان «شبی که ماه کامل شد» در دادسرای فرهنگ و رسانه دهد. اما این خبر تکذیب شد.

آبیار تمایل زیادی به صحبت کردن در اینباره ندارد اما گفت:‌"ترجیح میدهم وارد این موضوع نشوم."

نکته مهم دیگر این است که عنوان فیلم «شبی که ماه کامل شد» چه پیامی دارد و به چه چیزی می خواهد اشاره کند؟ آبیار عنوان کرد:‌" بر اساس اعتقاد گذشتگان وقتی که ماه کامل می شود اتفاقات مهمی می‎افتد و ما می توانیم بلوغ و کامل شدن برخی از چیزها را ببینیم. اما دیدگاه درباره کامل شدن ماه همیشه مثبت نیست. اعتقاد دیگری وجود دارد که برخی از انسان ها در کامل شدن ماه مسخ و گرگینه می شوند. شاید بر اساس همین من اقدام به انتخاب عنوان فیلم کرده ام."

سیستان، امن‎تر از تهران

«شبی که ماه کامل شد» در پاکستان، بنگلادش و سیستان فیلمبرداری شد. شاید نخستین فکری که به ذهن خطور کند این باشد که محل فیلمبرداری این فیلم با توجه به اینکه پاکستان پایگاه اجتماعی گروهک جندالله است ، امن نیست. آبیار در اینباره نیز یادآور شد:‌" ما در شرایط سختی کار کردیم. بخشی از کار در پاکستان فیلمبرداری شد اما به دلیل وقوع انتخابات در این کشور به ما گفتند کشور را ترک کنید و ما به ناچار به بنگلادش رفتیم. ما شکلی از طرف گروهک های تروریستی هم نداشتیم چون کارمان بی سر و صدا بود. ما حس یک گروه مستندساز را داشتیم، به محله هایی رفتیم که امن نبودند چه در پاکستان و چه در بنگلادش. اما اوضاع سیستان فرق می کند. سیستان واقعا از تهران امن تر است. ما در همین تهران بارها شاهد کیف و موبایل قاپی هستیم اما در سیستان ساکمان را جایی می گذاشتیم می رفتیم اما کسی به آن دست نمی زد.

نحوه آشنایی بازیگران با داستان

وقتی فیلم واقعی باشد مسلما بازیگران نسبت به آن پیش زمینه ذهنی دارند اما در رابطه با «شبی که ماه کامل شد» اینطور نبود. در واقع آبیار می گوید بیشتر سعی کرده بازیگران را در موقعیت قرار بدهد تا اینکه از آنها بخواهد کاملا بر اساس واقعیت پیش بروند. این کارگردان افزود:‌"به بازیگران فیلم تا جای مشخصی اطلاعات دادم اما بعد از آن باید در موقعیت های واقعی قرار می گرفتند. یکی از تلاش های ما برای ساخت فیلم این بود که ماجرای مردم بلوچ را برای مردم شرح بدهیم و نگاه های تند و افراط گرایانه را از بین ببریم. مردمان بلوچ بسیار دوست داشتنی و صلح طلب هستند. این نگاه تند و افراط گرایانه نیز به این دلیل وجود دارد که محرومیت و تبعیض زیاد است. ما می‎خواستیم نشان بدهیم که مردم بلوچ مردم متفاوتی هستند. نظر خودِ من این است که بلوچستان از تهران امن تر است. مسئله دیگر این است که از مردم می خواهم برای توصیف ماجرای ترور هرگز از نام ریگی استفاده نکنند و به همان جنداله و یا عبدالمالک اشاره کنند. ریگی از طایفه و قوم با اصل و نسبی است و سابقه مبارزه با استعمار را دارند و از فرهنگی 1000 ساله برخوردار هستند. آدم های بزرگی پشت این نام است. باید در انتخاب واژگان دقت کنیم.