حرف‌های ادبی یک فیلسوف

این استاد دانشگاه که در آستانه روز جهانی فلسفه در این برنامه ادبی حضور یافته بود، در ابتدا گفت: فیلسوف در مسیر است و از این رهگذر فرهنگ را زنده نگه می‌دارد و فلسفه، نبض تپنده فرهنگ و دانشگاه است. اهمیت فلسفه برای من فقط در خود فلسفه نیست بلکه در این است که به وسیله آن می‌توان سراغ دیگر دانش‌ها رفت چراکه فلسفه ریشه و بنیان است.

این چهره ماندگار فلسفه کشورمان در کلامی عنوان کرد: من برای این که فلسفه بخوانم، رنج کشیدم و این سختی‌ها و تحمل آن درسی بوده که یاد گرفته‌ام.

استاد بازنشسته دانشگاه تهران در پاسخ به ارتباط ادبیات و فلسفه معتقد بود: این دو را باید به رابطه عموم و خصوص من‌وجه تشبیه کرد. داستان‌نویسان صاحب تفکر هستند اما الزاما صاحب تفکر دانشگاهی نیستند؛ درحالی که فلسفه را نمی‌توان خارج از دانشگاه و حوزه یعنی تحصیل نظام‌مند، پیدا کرد. فلسفه فقط موضع‌گیری نیست بلکه تحصیل و آموختن است.

مجتهدی با ابراز این که کسی که فلسفه می‎خواند پختگی و افق جدیدی پیدا می‎کند، توضیح داد: برخی مدعی‌اند با رمان های‌ روان شناختی، می‌توان فلسفه را به کوچه و بازار و میان مردم آورد؛ فکر می‌کردند با این روش می‌شود مباحث فلسفی را زنده‌تر به مردم آموخت. موافق این نگاه نیستم چرا که به مرور مبتذل و به نوعی نامه‌نگاری و به موضع‌گیری مبدل می‌شود.

این چهره شناخته شده عرصه فلسفه اعتقاد بر این داشت که چارچوب زیستی فلسفه را باید حفظ کرد و در این راستا گفت: بهترین جای ممکن برای این امر دانشگاه و حوزه است. ما باید شجاعت و شهامت آموختن را بیاموزیم نه زیستن؛ چون زیستن صیانت ذات و شهامت، یادگیری است.

نویسنده کتاب «داستایفسکی: آثار و افکار»با اشاره به آثار برخی نویسندگان غربی و بخصوص داستایفسکی، اذعان داشت: این رمان نویس خودش را فیلسوف ندانسته؛ با این حال از نظر
روان شناسی بخوبی افراد را تحلیل می‌کند و جهش‌های روحی اشخاص را نشان می‌دهد. از طریق قدرت
روان شناختی جامعه را نمایان می‌سازد چنان که رمان هایش متفاوت و مورد اعتناست.

این چهره علمی دانشگاهی اضافه کرد: اطلاع حاصل کردن درباره ملل و اقوام، به فلسفه کمک می‌کند. وقتی ادبیات تولستوی و غیره را می‌خوانیم انگار در دل جامعه نویسنده هستیم. در ایران حق نداریم چشم روی جهان ببندیم؛ وقت آن است که از دیگران آگاه باشیم.

بدون این‌که خودمان را گم کنیم. این قدرت ماست نه ضعف ما؛ تاریخ ما چیز دیگری است، مگر می‌شود تأثیر خواجه نصیر و ... را نادیده گرفت.

به گفته دکتر مجتهدی؛ جوان امروزی به‌جای این‌که همیشه کارهای غربی را بخواند باید ضعف قدرت آنان را هم بشناسد؛ شناختن همیشه مفید و نشناختن مانع از شناسایی ظلم است. مانع از تحصیل جوان، بزرگ‌ترین ظلم به اینهاست. تشویق به شناخت وظیفه همه ماست.

نویسنده کتاب در دست چاپ «جستارهایی درباره فلسفه و ادبیات» درباره ادبیات نیز یادآور شد: خواندن ادبیات، وسیله شناخت است. عمومیت فلسفه کمتر از ادبیات است و جوان به شکل آسان‌تری به ادبیات کشیده می‌شود و عالی خواهد بود که اگر به فلسفه هم سوق داده شود.

وی با ذکر این نکته که ادبیات آیینه فرهنگ و زندگی اقوام است، اذعان کرد: هر چیزی که باعث سلب اصالت ما بشود طرد است؛ آشنایی ما با آثار دیگران نه برای تقلید بلکه برای اطلاع یافتن است وگرنه بیماری است و چنین نویسنده مقلدی، شخصیت خودش را نفی می‌کند.

کریم مجتهدی خاطرنشان ساخت: فلسفه با زحمت و مجاهدت همراه است که می‌توان حتی بدون استعداد آن را یاد گرفت اما هنر افزون بر آموختن فنون، استعداد را نیز می‌طلبد. همچنین باید به خلاقیت رسید. این‌که نویسنده اطلاعات فلسفی نداشته باشد چندان خوشایند نیست و هرچند نیاز هم ندارد که در مقام متخصص فلسفه باشد.

گفتنی است؛ در بخش دیگری از این برنامه نیز حواشی بر سر جایزه ادبی جلال آل احمد میان مسعود دیانی، مجری برنامه و مهدی صالحی، کارشناس کتاب مورد کنکاش قرار گرفت.

گفت‌وگو با اهالی قلم، نقد مباحث ادبی، معرفی کتاب، خوانش داستان نویسندگان و دیگر آیتم‌های مرتبط با حوزه ادبیات و تاریخ ادب کشورمان، بخش‌های مختلف این برنامه ادبی را به خود اختصاص می‌دهند.

«شب روایت» ویژه موضوعات و مباحث ادبیات ایران به تهیه‌کنندگی حسین شاه‌مرادی است که با سردبیری و اجرای حجت‌الاسلام مسعود دیانی سه‎شنبه‌شب‌ها به شکل زنده از ساعت 23 به مدت 75 دقیقه در کنداکتور پخش شبکه چهار سیما قرار می‌گیرد.