پس‌لرزه‌های تصمیم خلق‌الساعه ترامپ

دونالد ترامپ طی یک سال کاری خود تاکنون چندین چهره یا وزیر کابینه‌اش را عوض کرده است. این درحالی است که بعضی می‌کوشند این تغییرات تمامی نداشته و بزودی یک وزیر دیگر هم برکنار شود. مجموع این تغییر و تحولات ناگهانی و خلق‌الساعه بیش از هرچیز، دولتی سست بنیاد و بی‌ثبات را نشان می‌دهد که از درون با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم کرده و آن‌گاه در تبلیغات توخالی خود می‌خواهد برای سایر نقاط جهان نیز خط‌مشی تعیین کند .

زنگ زدن از هواپیما

رکس تیلرسون، وزیر خارجه برکنار‌شده آمریکا در توضیح دلایل و نحوه برکناری‌اش می‌گوید، حداقل سه ساعت پس از انتشار خبر برکناری‌اش در صفحه توییتری ترامپ، تلفنی با او سخن گفته است. استیو گلداستین، معاون دیپلماسی عمومی وزارت خارجه آمریکا نیز تائید کرد تیلرسون از برکناری‌اش مطلع نبود. تیلرسون در برابر خبرنگاران، ابتدا اشاره‌ای ظریف به زمان اطلاع از خبر برکناری‌اش کرد و گفت: «امروز بعدازظهر رئیس‌جمهور ایالات متحده از هواپیمای ایرفورس وان (هواپیمای اختصاصی رئیس‌جمهور آمریکا) با من تماس گرفت.» وزیر خارجه برکنار شده آمریکا با اشاره به کارهای انجام شده در دوره وزارتش، مدعی شد باید حواسمان به اقدامات روسیه باشد. وی گفت: کارهای خوبی در راستای برقراری روابط بهتر با چین و همچنین مهار برنامه هسته‌ای کره‌شمالی انجام شده است، حال‌آن‌که در زمینه برخورد با اقدامات و رفتارهای دردسرساز روسیه کارهای بیشتری می‌ماند.

برکناری یک وزیر دیگر

برخی رسانه‌ها می‌گویند رئیس‌جمهور آمریکا برکناری وزیر امور کهنه‌سربازان و جایگزین کردن ریک پری را نیز در دست بررسی دارد. به گزارش روزنامه ایندیپندنت، منابع مطلع در کاخ سفید می‌گویند دونالد ترامپ از جابه‌جایی ریک پری، وزیر انرژی آمریکا به وزارتخانه کهنه‌سربازان سخن می‌گوید و معتقد است دیوید شولکین به «مایه حواس پرتی دولت» تبدیل شده است. شولکین بابت سفرش به اروپا و رهبری وزارت کهنه‌سربازان با چندین مورد تحقیقات روبه‌روست، اما بابت عملکردش از جانب دونالد ترامپ تقدیر شده بود. شولکین و ریک پری هنوز به این گزارش واکنشی نداشته‌اند. وضعیت کاری او از زمان انتشار یک گزارش داخلی که نقض‌های اخلاقی در ارتباط با سفر او به اروپا را به همراه همسرش در تابستان گذشته فاش کرد، به مویی بند است.

واکنش‌ها

به‌رغم استقبال صهیونیست‌ها از تغییر رکس تیلرسون، یک گروه لابی صهیونیستی در آمریکا موسوم به «جی‌استریت» از سناتورهای آمریکایی خواست «مایک پمپئو» وزیر خارجه پیشنهادی دونالد ترامپ را تائید نکنند، زیرا به گفته این گروه، حضور وی در وزارت خارجه آمریکا به امنیت این کشور آسیب می‌زند. جی استریت در این مطلب آورده است: پمپئو، سابقه‌ای طولانی در ابراز دیدگاه‌های جنجال‌برانگیز علیه مسلمانان دارد. چنین دیدگاهی مشکل‌ساز خواهد بود. از سوی دیگر فرستاده روسیه در اتحادیه اروپا گفت، مایک پمپئو گزینه مورد نظر رئیس‌جمهور آمریکا برای احراز سمت وزیر خارجه، رویکرد ملایم‌تری در قبال مسکو نخواهد داشت. دیمیتری پسکوف، سخنگوی ولادیمیر پوتین نیز عنوان کرد، پس از برکناری رکس تیلرسون، وزیر امورخارجه آمریکا نگران بدتر شدن روابط میان مسکو و واشنگتن نیست. وی گفت: روابط دو کشور هیچ‌وقت آنچنان که انتظار می‌رود، نمی‌شود. درهمین حال تارو کونو، وزیر امورخارجه ژاپن گفت، شخصا بابت اخراج تیلرسون متاسف است. تیلرسون همکاری قابل اعتماد و صادق بود و فکر می‌کنم می‌توانستیم درباره مساله کره‌شمالی با یکدیگر همکاری نزدیکی داشته باشیم. شخصا بابت اوضاع پیش‌آمده متاسفم. لو کانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز گفت کشورش امیدوار است این تغییر در وزارت خارجه آمریکا تاثیری بر روابط و حیطه همکاری‌های دو کشور نگذارد. در این میان الکوم ترنبول، نخست‌وزیر استرالیا درباره روی کار آمدن پمپئو گفت: ما او را خوب می‌شناسیم. او دوست بسیار خوب استرالیاست. این انتقال بی‌نظیر و روابط ما با آمریکا در بسیاری جهات عالی است.

تحلیلگران چه می‌گویند؟

عبدالباری عطوان، تحلیلگر برجسته جهان عرب نیز در سرمقاله روزنامه «رای‌الیوم» به تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به برکناری رکس تیلرسون از وزارت خارجه پرداخت و نوشت: تصمیم قابل انتظار ترامپ، به برکنار کردن وزیر خارجه‌اش، چه بسا جایزه بزرگی است که وی به شاهزاده محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی تقدیم خواهد کرد. او قرار است یک هفته دیگر با وی در کاخ سفید دیدار کند. تیلرسون به داشتن روابط استراتژیک با دولت قطر، داشتن مواضعی مخالف با لغو توافق هسته‌ای با ایران و تمایلش بر ماندن ترکیه با ریاست رجب طیب اردوغان به عنوان هم‌پیمان قابل‌اعتماد واشنگتن، مشهور است.

نشریه نیویورکر نیز درتحلیلی نوشت: به رغم تمام اختلاف نظرها میان رئیس‌جمهور و وزیر خارجه سابق آمریکا نمی‌توان این حقیقت را انکار کرد که ترامپ تنها 12 ساعت پس از جانبداری تیلرسون از بریتانیا علیه کرملین، وی را از مقامش برکنار کرد. به نوشته این نشریه: رکس تیلرسون، وزیر خارجه سابق آمریکا روز دوشنبه دیدار خود را از آفریقای شرقی نیمه‌تمام رها کرد و به واشنگتن بازگشت. وی قبل از ترک آفریقا اذعان داشت حمله اخیر با گاز اعصاب به یک جاسوس سابق روسی در سالزبوری انگلستان، اقدامی بسیار فجیع بود اما دقیقا مشخص نیست مسببان این حمله چه کسانی بوده‌اند. اواخر آن روز وزارت خارجه آمریکا بیانیه‌ای را منتشر کرد که در آن تیلرسون ارزیابی‌های بریتانیا را در مقصر دانستن مسکو در این حمله، تائید کرد. این محکم‌ترین بیانیه دولت آمریکا در محکوم کردن رفتار روسیه تاکنون بود که به یکی از آخرین اقدامات رسمی رکس تیلرسون به عنوان وزیر امورخارجه آمریکا تبدیل شد؛ ترامپ بلافاصله پس از آن بود که در توییتر، تیلرسون را از مقام خود برکنار کرد. بعضی از دستیاران ترامپ بلافاصله در گفت‌وگو با خبرنگاران اصرار ورزیدند که رئیس‌جمهور آمریکا تیلرسون را به خاطر بیانیه‌اش در مورد روسیه، برکنار نکرده است.

بدون شک این حقیقت دارد که برکناری تیلرسون غیرمنتظره نبود. گرچه وی تاکنون از انتقاد آشکار از ترامپ پرهیز کرده اما در پشت پرده نفرت خود را از رئیس‌جمهور ابراز کرده بود. بی‌شک اختلافات سیاسی بسیاری میان ترامپ و تیلرسون وجود داشت. افزون برتوافق هسته‌ای ایران، می‌توان به موضوع تجارت و کره‌شمالی اشاره کرد. بنابر گزارش‌ها، وزیر خارجه اسبق آمریکا هفته گذشته به مقامات کاخ سفید هشدار داد طرح ترامپ برای اعمال تعرفه بر واردات فولاد و آلومینیوم، می‌تواند امنیت ملی آمریکا را به مخاطره بیندازد.