رابرت فیسک: شاید انقلاب بعدی در عربستان باشد

وی نوشته است: «زمانی بود که صرفا صدور یک بیانیه از سوی وزارت خارجه آمریکا ـ و نه حتی رئیس‌جمهور این کشور ـ زنگ‌ها را در خاورمیانه به صدا درمی‌آورد. آن دوره‌ای که آمریکا این چنین بود، ریگان، کلینتون، بوش و اوباما افرادی تأثیرگذار در منطقه بودند هر چند این تأثیر اغلب مواقع، مخرب بود. رهبران آمریکا البته همیشه اطلاعات ناقصی از وقایع داشتند و همیشه هم (گذشته از قدرتی که اسرائیل در تخریب حیات سیاسی هر کسی در واشنگتن می‌تواند داشته باشد) از اسرائیل بیمناک بودند. اما امروز این چه کسی است که ابتکار عمل را در حوزه امپراتوری عثمانی به دست گرفته و حرف آخر را در این منطقه می‌زند.

نگاه کنید؛ این روزها این اسم‌هاست که سرتیترها را اشغال کرده: پوتین، اسد، اردوغان، سیسی، مکرون و روحانی. اسم آنها یا با اعلام خبر نابودی یا ضربه خوردن داعش، یا با نجات سوریه، یا با تروریست خواندن کردها یا نجات نخست‌وزیر سعد حریری از بند گروگانگیران سعودی به سرتیترها نفوذ کرده است. جالب‌تر اینجاست که حالا روز به روز نفوذ محمد‌بن سلمان کم و کمتر می‌شود؛ همان شاهزاده خلیج (فارس) که برای نابودی یمن، بشار اسد، قطر، (شبکه خبری) الجزیره و حتی لبنان بیچاره تلاش خود را کرد و این تلاشش بیشتر شبیه کارهای بچه بدخلقی است که برای ترساندن همسایگان خود، اسباب‌بازی‌هایش را به سمت خانه‌هایشان پرتاب می‌کند. یکی از این همسایه‌ها ایران است که البته شاهزاده هیچ وقت وارد جنگ با آن نخواهد شد. خاورمیانه‌ای که امروز در آن زندگی می‌کنم خیلی با خاورمیانه‌ای که 40 سال پیش برای تهیه گزارش به آن سفر کردم تفاوت دارد. آن روزها آمریکا واقعا یک «سیاست» برای خود داشت گرچه اغلب اوقات این سیاست مبتنی بر توهمات بود و شوروی رو به زوال هم برای ایجاد توازن قدرت، در برابر آن قد می‌افراشت.

فیسک با بیان این‌که آن روزها نبردی میان دیکتاتورهای مورد حمایت آمریکا و شوروی در جریان بود، نوشته است: «در آن روزهای دور، چه کسی فکرش را می‌کرد یک روز فرقه‌هایی شکل می‌گیرند که باعث شوند به تروریست‌های قدیم بگوییم میانه‌رو ؛ آن فرقه‌ها ـ القاعده و داعش ـ دخمه‌های وحشت را از نو تعریف و خداوند را برای همه ما وحشتناک ترسیم کردند. آنها نفوذ خود را در سراسر دنیا بسط دادند تا جایی که کودن‌های پنتاگون هم آنها را نیروهای آخرالزمانی خواندند. جالب اینجاست که حالا این رئیس‌جمهور ایران است که خبر شکست داعش را اعلام می‌کند در حالی که قبلا جورج بوش رئیس‌جمهور آمریکا بود که می‌آمد و می‌گفت «مأموریت انجام شد.»

و صد البته، این روزها این پوتین است که بشار اسد را به سوچی دعوت و با روسای جمهور ایران و ترکیه مذاکره می‌کند؛ این ارتش پوتین است که در سوریه مانده است. خوب است که از مکرون بخاطر اقدام نسبتاً خوبش در بیرون کشیدن حریری از زندان پر زرق و برق ریاض تشکر کنیم ولی به هیچ وجه فکر نکنید حالا قرار است رئیس‌جمهور فرانسه، در قامت مرد اصلاحات خاورمیانه از پوتین پیشی بگیرد.

آمریکا به واقع این روزها مثل گربه شرور شده است. بجز چند نیروی ویژه که بناگاه برای کمک به کردها و شبه‌نظامیان دارای اسامی عجیب و غریب پیدایشان می‌شود و چند ماه بعد، همان گروه‌ها از سوی آمریکایی‌ها مورد خیانت واقع می‌شوند. شاید تنها چیزی که از آمریکا در این میان باقی می‌ماند، همان لبخند مشهور گربه شرور است. فکر کنم تنها نیروی نظامی خاورمیانه که تنها یک نام دارد، حزب‌الله است.

تنها چیزی که در این سال‌ها تغییر نکرده، گودال بی‌عدالتی، فقر، جهل، ترس و بی‌حرمتی است که ملت‌های عرب و مسلمان خاورمیانه در آن زندگی می‌کنند. حتی هیچ یک از رهبران جدید منصوب آمریکا هم گامی برای درمان کمابیش سخت‌ترین بیماری اعراب یعنی فساد یا از بین بردن میراث به جا مانده از عثمانی‌ها یعنی نابرابری و سیاست‌های قبیله‌ای برنداشتند. انسانیت در خاورمیانه افول داشته و حالا در کمتر جایی از خاورمیانه می‌توانید اثری از گفت‌وگو در خصوص حقوق‌بشر و حقوق مدنی بیابید. انقلاب‌های عربی هم در برخی موارد ـ مثل مصر ـ تبدیل به مهملی شده‌اند برای کودک انگاشتن مردم؛ مردمی که باز هم به سمت ابراز عشق و علاقه به دیکتاتورها، پلیس‌های خشن و ژنرال‌های دارای نشان عقاب روی شانه می‌روند. شاید انقلاب بعدی در عربستان سعودی باشد. من همیشه فکر می‌کردم که روز محصور شدن شاهزادگان، روز شروع پایان سلسله پادشاهی باشد.

اما باز هم در میان آوارهای این خاورمیانه در هم کوبیده شده، یافتن دلیلی برای خوشبین بودن، بسیار ارزشمند خواهد بود. به یاد داشته باشیم که از میان غم و اندوه همین خاورمیانه بود که القاعده و سپس داعش ظاهر شد؛ در پی این دو گروه، جمع کثیری از مردان صورت‌پوشیده چاقو به‌دست آمدند که هنوز هم در صحراهای عراق، سوریه، سینا و لیبی، هراس در دل دیگران می‌افکنند. غول بعدی که بناست ظاهر شود، کیست؟ شاید در این روزها بازگشت سیاست خارجی جدی آمریکا هم به‌عنوان بازگشت رفاه تلقی می‌شود!