سخت‌ترین تجربه لعیا زنگنه

سینمای جنگ و دفاع مقدس هم اگرچه بیشتر فضایی مردانه داشت و دارد، اما هر از گاهی سراغ زنان و نقش موثر و تعیین کننده آنها در همراهی با سربازان و سرداران و همه تلاشگران مرد دفاع مقدس رفته است؛ آثاری که اتفاقا برخی از آنها به فهرست فیلم‌های ماندگار در این عرصه هم راه پیدا کرده‌اند. نکته قابل اشاره و تامل دیگر این است که بعضی از این فیلم‌ها را بانوان فیلمساز ساخته اند و توانستند آن نگاه و مهر زنانه را با درک و ظرافت بیشتری در قالب قصه و شخصیت‌های اصلی زن به تصویر بکشند و پیش روی مخاطب قرار دهند. به بهانه تولید فیلم سینمایی جنگی و زنانه «زنانی که با گرگ‌ها دویده‌اند» با بازی لعیا زنگنه به عنوان تنها بازیگر فیلم، سراغ امیراطهر سهیلی، کارگردان اثر رفتیم و گپ و گفتی با او انجام دادیم. همچنین در همین زمینه و برای یادآوری، برخی از فیلم‌های مهم زن محور در حوزه سینمای دفاع مقدس را مرور کردیم.

فیلمبرداری فیلم سینمایی «زنانی که با گرگ‌ها دویده‌اند» به کارگردانی امیراطهر سهیلی، اواخر تابستان در شهر مشهد به پایان رسید و این روزها گروه سازنده مشغول آماده‌سازی و انجام دادن مراحل فنی پس از تولید هستند تا درصورت آماده شدن، فیلم را در مهلت مقرر تحویل دبیرخانه سی و ششمین جشنواره فیلم فجر دهند. فیلمنامه این فیلم را امیراطهر سهیلی و محمدرضا شرف‌الدین به‌طور مشترک نوشته‌اند و تهیه‌کنندگی آن را هم محمدرضا شرف‌الدین، چهره باسابقه سینمای دفاع مقدس به عهده دارد. شرف‌الدین چند سالی رئیس انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس بود و به عنوان مسئول جلوه‌های ویژه فیلم‌هایی چون مزرعه پدری و آخرین مرحله و آثار بسیار دیگری شناخته می‌شود. امیراطهرسهیلی، کارگردان زنانی که با گرگ‌ها دویده‌اند، درباره انجام مراحل فنی این فیلم به جام‌جم توضیح داد: این روزها حسن حسندوست، مشغول تدوین فیلم است، مراحل تدوین کار کمتر از یک ماه دیگر به پایان می‌رسد.این کارگردان درباره قصه و فضای فیلم توضیح داد: زنانی که با گرگ‌ها دویده‌اند، یک درام است که در بستر دفاع مقدس اتفاق می‌افتد و به لحاظ ظاهری شاید خیلی از ویژگی‌های این ژانر را نداشته باشد. سهیلی درباره دلایل حضور لعیا زنگنه بیان کرد: دنبال بازیگری بودم که تا به حال حضور در چنین کاری و چنین جنس بازی را تجربه نکرده باشد. برای همین خانم زنگنه گزینه خوبی برای بازی در این فیلم بود. ضمن این‌که تجربه‌های ایشان در آثار درام، در این فیلم هم که به نوعی یک درام محسوب می‌شد، بسیار به کار آمد. تا الان و با آنچه در مرحله تدوین هم می‌بینم، خانم زنگنه بخوبی توانسته است از پس این نقش برآید، بااین‌که نقش بشدت سختی بود. مطمئنم ایشان تا الان چنین تجربه سختی را در بازی نداشته است. او برای بازی در این نقش انگیزه خیلی بالایی داشت و همه تجربه و توانایی‌اش را برای درآوردن شخصیت به کار گرفت. تک‌بازیگر بودن و تک لوکیشن بودن از مهم‌ترین ویژگی‌های «زنانی که با گرگ‌ها دویده‌اند» است. کارگردان این فیلم درباره تمهیدات جذب مخاطب با توجه به این محدودیت‌ها توضیح داد: مسلما این فیلم کشش فیلمی مثل «نهنگ عنبر» را ندارد! اما حتما به تمهیداتی برای جذب تماشاگر فکر کردیم. من قبل از نگارش فیلمنامه و ساخت این فیلم، بسترشناسی کردم و برخی فیلم‌هایی را که با یک بازیگر ساخته شدند دیدم؛ آثاری چون «لاک»، «127 ساعت» و «دفن شده». آنالیز نقاط موفق و لحظات ناموفق این فیلم‌ها، خیلی به من کمک کرد. در همین سینمای ایران باید از فیلمی چون «شب یلدا» یاد کنم که زمان اکران برخی تماشاگران ارتباط خوبی با فیلم برقرار نکردند، اما در پایان فیلم ایستاده آن را تشویق کردند. به نظرم باوجود این‌که بیشتر فیلم با یک بازیگر می‌گذرد، ولی موفق ‌می‌شود قصه‌اش را تا پایان بگوید و مخاطب علاقه‌مند به تجربه‌های جدید در سینما را جذب کند.

الان کمتر کسی یادش مانده آن سال همراه «شب یلدا» چه فیلمی اکران شد، اما همه بخوبی شب یلدا را به خاطر دارند. حتی همه فیلم توانسته در گذر این سال‌ها، دل همان تماشاگران ناراضی را هم به دست بیاورد. ما هم به سهم و اندازه توان خودمان سعی کردیم باوجود تک بازیگربودن و تک لوکیشن بودن، تمهیداتی بیندیشیم که تماشاگر تا پایان فیلم پای آن بنشیند.

امیراطهر سهیلی درباره حضور فیلمش در مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور هم گفت: عجله‌ای برای حضور در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر نداریم. صداگذاری این فیلم بشدت برایم مهم است و دوست دارم همه مراحل فنی فیلم در نهایت دقت، بدون شتاب و بدرستی پیش برود. همه اینها زمان خواهد برد. با این حال دوست دارم فیلم را به فجر برسانم. ضمن این‌که این دوره جشنواره، دوره سختی است و ما هم دوست داریم خودمان را به چالش بکشیم. فقط 22 فیلم در بخش مسابقه پذیرفته می‌شود که اگر فیلم ما موفق به حضور در این رویداد شود، باعث خوشحالی است.

وقتی ژاله شک می‌کند

در خلاصه داستان «زنانی که با گرگ‌ها دویده‌اند» آمده: «هزاران سال قبل یونس شک می‌کند، می‌لغزد و آنجا که باید داستانش در اوج تمام شود طعمه ماهی می‌شود و شکم ماهی آغاز داستان یونس می‌شود. اکنون هزاران سال بعد ژاله شک می‌کند، می‌لغزد و آنجا که باید داستانش در اوج تمام شود «زنانی که با گرگ‌ها دویده‌اند» آغاز می‌شود.» لعیا زنگنه در این فیلم نقش ژاله را بازی می‌کند و در بستر درامی جنگی و دفاع مقدسی، شخصیتی است که دچار تردید می‌شود. لعیا زنگنه، تنها بازیگر این فیلم، بازی در آثاری چون قاتل اهلی، رئیس، رنگ شب، شیفته، مزاحم، در پناه تو و در قلب من را در کارنامه دارد.

فیلم‌های دفاع مقدسی زنانه‌محور

«زنانی که با گرگ‌ها دویده‌اند» از زاویه‌ای متفاوت سراغ جنگ رفته و یک زن را در موقعیتی کمتر پرداخته‌شده در سینمای ایران به تصویر کشیده است. سینمای جنگ و دفاع مقدس هرچند کم اما پیش از این در قالب‌ها و فضاهای مختلف، بانوان را در راس قصه‌ها قرار داده؛ یکی از نمونه‌های موفق در این زمینه فیلم «گیلانه» ساخته رخشان بنی‌اعتماد است و ننه‌گیلانه با بازی فاطمه معتمدآریا نقش مادر یک جانباز قطع نخاعی جنگ را بازی می‌کند. انسیه شاه‌حسینی، تنها فیلمساز پرکار ایران در عرصه آثار دفاع مقدس در فیلم «شب بخیر فرمانده» نقش اصلی قصه را به دختری می‌دهد که خبرنگار جنگی است و بار فیلم را تقریبا به تنهایی به دوش می‌کشد.

یکی از مهم‌ترین فیلم‌ها با محوریت نقش زن در عرصه سینمای جنگ و دفاع مقدس، «شیار143» ساخته نرگس آبیار است و مریلا زارعی موفق می‌شود باوجود بازیگران مختلف، همه فیلم را از آن خود کند. الفت به نمادی از مادران چشم انتظار رزمنده‌ها تبدیل می‌شود. شخصیت طوبی با بازی هنگامه قاضیانی در «دلبری» هم بار بخش زیادی از فیلم را به دوش می‌کشد؛«ویلایی‌ها» هم از نمونه‌های متاخر سینمایی است که محوری زنانه دارد و به دفاع مقدس می‌پردازد.

علی رستگار