ماموریت دشوار نیچروان

به گزارش جام جم آنلاین، بارزانی در نامه‌ای به پارلمان اقلیم کردستان که در نشست روز یکشنبه 8 آبان مورد بررسی قرار گرفت، اعلام کرد پس از پایان دوره ریاستش بر اقلیم یعنی روز چهارشنبه همین هفته، از سمت خود کناره‌گیری می‌کند و مایل است، اختیاراتش در مقام رئیس اقلیم بین قوای سه گانه حاکم بر اقلیم یعنی دولت به ریاست نخست‌وزیر، پارلمان و شورای قضایی اقلیم توزیع شود.

با این رویداد نیچروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق به شخصیت اصلی اقلیم تبدیل شده است و وظیفه خطیر آشتی با دولت مرکزی بغداد، همسایگان و همچنین آشتی با احزاب کرد مخالف به عهده وی نهاده شده است.

نیچروان بارزانی

نیچروان بارزانی در سال 1966 میلادی در منطقه بارزان در شهرستان مرگه‌سوار استان اربیل به دنیا آمد. پدر او ادریس و پدربزرگش ملا مصطفی از بزرگان خاندان بارزانی در اقلیم کردستان و از رهبران کرد این اقلیم به شمار می‌آیند.

نیچروان در رشته علوم سیاسی در دانشگاه تهران تحصیل کرده و از 30 سال پیش به عضویت دفتر سیاسی حزب دموکرات کردستان عراق درآمده است. نیچروان که در حال حاضر به عنوان نخست وزیر دولت انتقالی، مامور مذاکره و آشتی با دولت مرکزی عراق است، در سال 1991 هم عضو گروه مذاکره کننده با بغداد برای احیای حقوق کردهای عراق بوده است.

نیچروان از سال 1996 تا کنون (به جز در یک دوره سه ساله) نخست وزیری اقلیم کردستان عراق را به عهده داشته و نقش موثری در سازندگی و بهبود وضعیت اقتصادی این اقلیم ایفا کرده است.

هوشیار زیباری وزیر خارجه پیشین عراق، و مشاور کنونی حکومت اقلیم کردستان عراق با اشاره به نقشه نیچروان بارزانی در دوره انتقالی وی را شخصیت کلیدی در مذاکرات با دولت مرکزی عراق و ترسیم آینده اقلیم کردستان معرفی کرده است.

نیچروان بارزانی در دوره انتقالی علاوه بر مذاکره آشتی با بغداد، همسایگان اقلیم کردستان و احزاب و گروه‌های کردی، باید زمینه‌های برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاستی اقلیم کردستان را تا 8 ماه دیگر فراهم کند.

چالش ‌های پیش روی نیچروان

برخی تحلیل‌گران مسائل اقلیم کردستان عراق بر این باورند که نخستین چالش پیش روی نیچروان نفوذ مسلط عمویش مسعود است که به رغم کناره‌گیری رسمی از قدرت همچنان قدرت و نفوذ بالایی در حزب دموکرات حاکم، نیروهای امنیتی و پیشمرگه و سایر ارکان قدرت در اربیل دارد، و این امر استقلال عمل و قدرت تصمیم گیری نیچروان را تحت تاثیر قرار می دهد.

نکته قابل توجه اینکه نیچروان در دوره برگزاری همه پرسی هم با آن مخالف بود، و شرایط زمانی را برای چنین اقدامی مناسب نمی دانست، اما عملا قدرت مخالفت و جلوگیری از برگزاری همه پرسی استقلال را نداشته است.

از سوی دیگر فرزندان مسعود بارزانی به ویژه مسرور بارزانی که ریاست سازمان امنیت اقلیم را بر عهده دارد و از اعضای شورای سیاسی حزب دمکرات کردستان عراق است، همواره خود را جایگزین واقعی مسعود دانسته، و ظرفیت تبدیل شدن به رقیبی دردسر ساز برای نیچروان را دارد.

مسرور در جریان برگزاری همه پرسی استقلال نقش مهمی در بی نتیجه ماندن تلاش‌های نیچروان برای تعویق همه پرسی داشته است. «ناظم دباغ» نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران در این باره گفته است: به رغم توصیه اکثر شخصیت ‌ها و کشورها درباره جلوگیری از برگزاری همه پرسی برخی از مشاوران نزدیک مسعود بارزانی وی را به مقاومت در برابر فشارها و برگزاری همه پرسی تشویق می کردند.

اختلافات احزاب کردی در اقلیم کردستان با حزب دموکرات دیگر چالش مهمی است که آینده سیاسی نیچروان و هم حزبی های وی در حزب دموکرات را تهدید می کند، و می تواند اکثریت پارلمانی این حزب را در انتخابات سرنوشت ساز 8 ماه آینده به چالش بکشد.

احزاب جویای نامی مثل جنبش تغییر (گوران) و رقبای باسابقه ای مانند حزب اتحاد میهنی کرد می توانند در فرصت باقی مانده با مانور دادن روی پیامدهای اقدامات مسعود بارزانی در برگزاری همه پرسی، جایگاه متزلزل حزب دموکرات کردستان را بیش از پیش تضعیف کرده و با پیروزی در انتخابات آتی فضای تازه ای در عرصه سیاسی اقلیم کردستان باز کنند.

از سوی دیگر بی اعتمادی دولت مرکزی به خاندان بارزانی چالش مهم دیگری است که پیش روی نیچروان بارزانی در مقام مذاکره کننده ارشد اقلیم کردستان با بغداد قرار دارد.

برخی اظهارات مقامات عراقی به ویژه نخست وزیر عراق، سختی کار نیچروان در مذاکره با بغداد را بیشتر مشخص می کند.

حیدر العبادی نخست وزیر عراق در جدیدترین مصاحبه اش با روزنامه انگلیسی ایندیپندنت که روز چهارشنبه منتشر شد، تاکید کرد: عراق می‌خواهد به عمر چند دهه‌ای دولت نیمه مستقل اقلیم کردستان پایان دهد.

العبادی با اشاره به پایان دوره تسلط اقلیم بر چاه‌ های نفت این منطقه از جمله در کرکوک گفت: تمام مرزهای عراق باید تحت کنترل اختصاصی حکومت فدرال باشد که این شامل نفت کردستان نیز می شود.

نخست وزیر عراق درباره نیروهای پیشمرگه کرد هم گفت: پیشمرگه‌ها یا باید در نیروهای امنیتی دولت عراق ادغام شده و یا به یک نیروی محلی کوچک تبدیل شوند.

در مجموع به نظر می رسد عملکرد مسعود بارزانی و تیم جدایی طلب وی در برگزاری همه پرسی استقلال تیر خلاصی به دوران خودمختاری اقلیم کردستان بوده است و مسئولان عراقی در نظر دارند با محدود کردن دایر خودمختاری در اقلیم کردستان عراق، نفوذ دولت مرکزی در این منطقه را بیش از گذشته گسترش دهند و با اتخاذ تدابیری سیاسی و امنیتی، امکان هر گونه تکرار تحرکات جدایی طلبانه در اقلیم را از میان ببرند.

این رویکرد به صورت طبیعی چالشی جدی برای نیچروان بارزانی است که در دشوارترین شرایط ممکن باید هدایت تیم مذاکره کننده اربیل با بغداد را به عهده بگیرد و اعتماد از دست رفته دولت مرکزی عراق را دوباره احیا کند.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین