شکست راهبرد اجماع‌سازی بین‌المللی علیه ایران

تندروی‌های ترامپ مطالبه‌ای میان صهیونیست‌ها،لابی صهیونیسم و در بین جریان‌های تندروی منطقه‌ای ایجاد کرده تا در مورد برجام تصمیم‌گیری کند. از طرفی همپیمانان ایالت متحده آمریکا عملا سیاست‌های تندرو ترامپ را نمی‌پذیرند.

مشکل ترامپ در داخل آمریکا با جریان مذاکره‌کننده هسته‌ای در دولت قبل و بسیاری از دموکرات‌ها و بخشی از جمهوریخواهانی است که عقلانیتی دارند و نسبت به مواضع ترامپ انتقادات جدی‌ مطرح می‌کنند، لذا یک نوع سرگردانی در سیاست خارجی آمریکا و سخنان مشوش ترامپ نسبت به مساله برجام دیده می‌شود.

در سناریویی دیگر آمریکا به‌صورت یکطرفه می‌تواند اعلام کند که از برجام خارج می‌شود که در این صورت هم حیثیت بین‌المللی آمریکا زیرسوال می‌رود و سخن جمهوری اسلامی ایران که همواره تاکید دارد که آمریکایی‌ها قابل اعتماد نیستند و نسبت به پیمان‌های بین‌المللی خودشان نقض عهد می‌کنند و از هیچ ثباتی برخوردار نیستند به اثبات می‌رسد.

در این شرایط با چنین فرآیندی، ‌نظر جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌الملل استحکام جدی‌ پیدا خواهد کرد و از این پس در هیچ‌گونه از چالش‌های بین‌المللی رفتار آمریکا نمی‌تواند رفتار اطمینان‌بخش و قابل اتکایی باشد و این روند می‌تواند به کاهش حیثیتی هرچه بیشتر آمریکا در عرصه جهانی منجر شده و از طرف دیگر به تثبیت سیاست خارجی ایران منجر شود. با روندی که آمریکا پیش گرفته همه متوجه می‌شوند که رفتار جمهوری اسلامی ایران از عقلانیت و خردورزی برخوردار بوده که توانسته یک چالش بین‌المللی را با گفت‌وگو و حضور در پشت میز مذاکره، آن هم براساس حقوق بین‌الملل و فاکتور‌های بین‌المللی حل و فصل نماید. لذا در صورت ادامه سیاست‌های آمریکا این کشور دیگر نمی‌تواند یک نوع همگرایی و اجماع علیه برجام را در مورد ایران ایجاد کند.

شاهد بودیم که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا،خانم موگرینی بارها اعلام کرده که ایران صداقت کافی رادر عملکرد خود داشته و نهادهای بین‌المللی، دبیرکل سازمان ملل متحد و نهاد ناظر تخصصی بین‌المللی هسته‌ای که عبارت از آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای است نیز بارها در راستی‌آزمایی رفتار جمهوری اسلامی ایران از صداقت ایران و رفتار درست کشور در بحث مربوط به مسائل هسته‌ای صحبت کرده است.

آنچه بر برجام گذشت مورد تائید نهاد‌های بین‌المللی است. در نتیجه آمریکا هیچ‌گونه بهانه‌ای برای این‌که بگوید ایران رفتاری خلاف برجام انجام داده،در دست ندارد. البته آمریکا همچنان در تلاش است به سمتی پیش برود که بگوید ایران مبتنی بر برجام رفتار نکرده و عملا با زیر سوال بردن راستی‌آزمایی ایران می‌خواهد جنجال درست کند، اما این سناریو که در نطق اخیر رئیس‌جمهور آمریکا نیز شاهد بودیم، مردود است چون دیگر کشورهای طرف مذاکره هسته‌ای، همه اعلام کرده‌اند که ایران رفتاری مبتنی بر برجام و آنچه در برجام ذکرشده داشته و دارد و نهاد تخصصی این امر که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شخص آمانو است نیز بارها بر رفتار ایران صحه گذاشته است.

براین مبنا آمریکا نمی‌تواند در عرصه بین‌المللی (چه کشورهایی که طرف مذاکره بودند و چه به لحاظ سازمان‌های تخصصی بین‌المللی) همپیمانی جز رژیم صهیونیستی که همواره با برجام مخالف بوده و سیاست تعارض و حتی درگیری با ایران را از قبل پیگیری می‌کرده پیدا کند.

البته برخی کشورهای منطقه‌ای که از اقتدار ایران در عرصه منطقه‌ نگران هستند زمزمه‌‌هایی داشتند که سخنانشان خیلی مسموع نیست چون آنها از ابتدا طرفدار مذاکره نبودند و از هیچ‌گونه مسئولیتی برخوردار نیستند. لذا خروج آمریکا از برجام یا تکلیف بر این‌که ایران رفتار خلاف برجام داشته،نمی‌تواند در عرصه بین‌المللی موجه جلوه کند و از این منظر آمریکا در این میدان تنهاست.

در سناریوی دیگری، مذاکرات مجدد و بازنگری در برجام هدف دیگری است که آمریکایی‌ها به‌دنبال آن هستند و به نظر می‌رسد این هدف قابل پذیرش در عرصه بین‌الملل نباشد، چون وقتی مذاکرات انجام شده و کشورها بر سر آن، ماه‌ها وقت گذاشته و مذاکره کردند و نتیجه آن در شورای امنیت سازمان ملل متحد با قطعنامه شورای امنیت مورد پذیرش قرار گرفته هیچ جایگاهی در عرصه حقوق بین‌الملل برای بازنگری در مذاکرات باقی نمی‌ماند. لذا از این منظر سخنان ترامپ و آمریکا مورد پذیرش و مشروعیت بین‌المللی قرار نمی‌گیرد و رفتار آمریکا و سخنان ترامپ سخنانی مشوش، فاقد مبانی حقوقی و پشتیبانی در عرصه بین‌المللی است که از هیچ جایگاهی نمی‌تواند برخوردار باشد.

در این رابطه باید گفت ایران از ابتدا بر دو موضوع؛ این‌که ما هیچ‌گونه رفتاری خلاف حقوق بین‌الملل نداشته‌ایم و براساس معاهدات بین‌المللی و خصوصا ان‌پی‌تی رفتار کرده‌ایم و از طرف دیگر به‌دنبال تحصیل حقوق مشروع هسته‌ای خود مبتنی بر حقوق بین‌الملل و زیرنظر آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بودیم پافشاری کرده و همچنان بر حقوق بین‌المللی خود پافشاری می‌کند.

پافشاری جمهوری اسلامی ایران بر حقوق هسته‌ای کشور براساس اصول مسلم انسانی در عرصه حقوق بین‌الملل ‌و نرفتن به سمت ساخت سلاح‌های هسته‌ای مطابق قوانین بین‌المللی است و جمهوری اسلامی ایران رفتار خود را باتاکید بر حقوق بین‌الملل پایه‌ریزی کرده و بر این اصل پافشاری دارد.

نکته دیگر این‌که جمهوری اسلامی ایران از ابتدا تاکید کرده و اصرار داشته که راه‌حل چالش‌های بین‌المللی مذاکره و گفت‌وگو است و هیچ‌گاه میز مذاکره را ترک نکرده و اگر زمانی مذاکره به تاخیر افتاده به‌دلیل اهمال کاری طرف‌های مذاکره یا عدم پایبندی آنها به مذاکرات بوده است.

از طرف دیگر همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب گفته‌اند ما براساس آموزه‌های دینی خود، پایبند به عهد هستیم و همچنان بر برجام تاکید داریم اما اگر خلافی از جانب کشورهای مورد مذاکره به‌وجود بیاید ایران نیز مبتنی براین رفتار، نظرات خود را تنظیم خواهد کرد که پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی آن متوجه کسانی است که ناقض حقوق بین‌الملل، ناقض مذاکرات و تعهدات بین‌المللی هستند.

دکتر کاظم جلالی - رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی