عفونت زباله‌های بیمارستانی در رگ شهر

در حاشیه کمتر شهری می‌توان کوه‌های زباله را ندید، کوه‌های بزرگ و متعفنی که زباله‌گرد‌ها ‌به امید یافتن اشیای بازیافتی زیر و رویش می‌کنند، اما همه آنچه آنها جمع‌آوری می‌کنند پسماندهای معمولی شهری و خانگی نیست، زیرا برخی از آنها در کیسه‌هایشان بقایای سرم و سرنگ‌های بیمارستانی را به عنوان پلاستیک جمع می‌کنند، تا در کارگاه‌های پلاستیک‌سازی آنها را دوباره وارد چرخه کنند، اما این بار در قالب ظروف پلاستیکی یا اسباب بازی‌های مخصوص کودکان.

این درحالی است که زباله‌های بیمارستانی منابع آب و خاک کشور را نیز بشدت تهدید می‌کنند، زیرا دست کم از حدود 400 تن زباله بیمارستانی حدود 200 لیتر شیرابه ایجاد می‌شود و هر لیتر شیرابه نیز برای آلوده کردن 6000 لیتر آب کافی است.

‌این آشفته بازار محدود به ‌کلانشهرهایی مانند تهران، ‌اصفهان، ‌تبریز، همدان و کرمانشاه نمی‌شود، چراکه هرجا بیمارستان یا مرکز درمانی وجود داشته باشد بیشتر پسماندهایش به همین شکل مدیریت می‌شود. این ماجرا در شهرهای شمالی کشور نیز کمر به نابودی محیط‌زیست بسته است. براساس گزارش‌هایی که به دست جام‌جم رسیده خیلی از گردشگران در مناطق جنگلی رد زباله‌های بیمارستانی را دیده‌اند. زباله‌هایی که به منابع غذایی دام‌ها نیز بدل شده‌اند، دام‌هایی که قرار است خوراکی سالم برای انسان‌ها باشند!

آمار کثیف

آماری که مسئولان وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط‌زیست از حجم زباله‌های بیمارستانی ارائه می‌کنند، حدود 400 تن در روز است. این درحالی است که می‌توان این آمار را به شکل دیگری نیز به دست آورد که نتیجه آن شگفت آور است؛ حدود هزار بیمارستان و 108 هزار تخت بیمارستانی در کشور وجود دارد.‌ براساس برخی آمارها به ازای هر تخت بیمارستانی روزانه دو تا سه کیلوگرم پسماند بیمارستانی تولید می‌شود.

بنابراین‌‌ می‌شود نتیجه گرفت در روز حدود 324 هزار تن زباله بیمارستانی در کشور تولید می‌شود. نگران‌کننده‌‌تر این که کشور به حدود 70 هزار تخت بیمارستانی دیگر نیاز دارد. باید یادآور شد هرچند با ساخت آنها امکان رسیدگی به بیماران افزایش پیدا می‌کند، اما با افزایش پسماند‌های بیمارستانی و آلوده شدن منابع آب و خاک‌ سلامت شهروندان نیز بیشتر از گذشته تهدید می‌شود.

مشت نمونه خروار

در شهر تهران که عنوان پایتخت را نیز یدک می‌کشد‌، شرایط مدیریت پسماند نسبت به سایر ‌‌شهرها جدی‌‌تر دنبال می‌شود، اما در پایتخت نیز نحوه مدیریت پسماندهای ویژه یکی از نگرانی‌های اصلی شهروندان است. بنابراین با توجه به شرایط پایتخت می‌توان نتیجه گرفت در دیگر شهرهای کوچک و بزرگ کشور شرایط مدیریت پسماندهای بیمارستانی خیلی نگران‌کننده‌‌تر است.

‌ محمدحسین بازگیر، رئیس محیط‌زیست شهر تهران دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: در شهر تهران حدود 7000 واحد درمانی وجود دارد که در این میان حدود 160 مرکز بزرگ درمانی به چشم می‌خورد.

براساس قراردادهایی که مراکز درمانی با سازمان مدیریت پسماند بسته‌اند می‌توان گفت در تهران فقط 1200 مرکز برای مدیریت پسماندهایشان تدبیر اندیشیده‌اند و حدود 5000 مرکز درمانی باقیمانده زباله‌هایشان را جلوی مراکز خود دپو می‌کنند تا شهرداری آنها را همراه پسماندهای خانگی به خارج از شهر منتقل کند.

رئیس محیط‌زیست شهر تهران از سازوکار نامناسب مراکز درمانی در مدیریت پسماندهایشان‌ پرده برمی دارد و تصریح می‌کند از ابتدای سال تاکنون به 40 مرکز درمانی متخلف اخطار داده شده و برخی از آنها به مراجع قضایی نیز معرفی شده‌اند.

تخلفات مراکز درمانی نیز دراین میان گسترده است. برخی از آنها اصلا توجهی به مدیریت پسماندهای تولیدی خود ندارند، برخی کارکنان خود را در این خصوص آموزش نداده‌اند، گروهی نیز پساب‌های بیمارستان را به شکل مستقیم روانه جوی و خیابان‌ها کرده و به این شکل آلوده شدن منابع خاک و آب را سرعت می‌بخشند.

زندگی مردم، قربانی هزینه امحا

سرنخ حل نشدن مساله امحای زباله‌های بیمارستانی را اگر دنبال کنید به اختلاف سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت بهداشت و درمان و شهرداری‌ها می‌رسید.

براساس قانون، مدیریت صفر تا صد پسماندهای ویژه به عهده نهادی است که آنها را تولید می‌کند. به همین علت وزارت بهداشت باید پسماندهای تولید شده در بیمارستان‌ها را به شکل مناسبی امحا کند که برای سلامت شهروندان مشکل‌ساز نشود.

اما در این میان وزارت بهداشت ادعا می‌کند در مراکز درمانی به وسیله دستگاه‌هایی مانند اتوکلاو، زباله‌های ویژه را بی‌خطر می‌کند به همین خاطر آنها ادعا می‌کنند شهرداری باید این پسماندهای بیمارستانی بی‌خطر شده را همراه سایر پسماندهای شهری جمع‌آوری کند.

این درحالی است که سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز با توجه به قوانین و معیارهای داخلی و بین الملی تاکید می‌کند، زباله‌های بیمارستانی طی عملیات بی‌خطرسازی به پسماند معمولی بدل نمی‌شود و باید نکات ویژه برای امحای آنها رعایت کرد.

به نظر می‌رسد بی توجهی وزارت بهداشت به این مساله به خاطر هزینه‌ای است که مدیریت پسماندهای بیمارستانی دارد، اما باید تاکید کرد این هزینه در ازای سلامت آب و خاک و در نهایت شهروندان قابل توجه نیست، ‌چراکه هدف اصلی این وزارتخانه پیشگیری از به خطر افتادن سلامت شهروندان است.

این درحالی است که به نظر کارشناسان هزینه مدیریت هر کیلوگرم پسماند ویژه بیمارستانی بین 500 تا هزار تومان برآورد می‌شود.

پیدا کنید مقصر را

مدیریت پسماندهای بیمارستانی را باید مساله فراموش شده دانست، زیرا سال‌هاست نسبت به عواقب آن هشدار داده می‌شود، اما هیچ‌وقت برای حل و فصل آن تصمیمی قاطع گرفته نمی‌شود و در این میان دستگاه‌های مسئول به قول معروف توپ را به زمین یکدیگر می‌اندازند.

خسرو صادق‌نیت، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم، تولید روزانه حدود 400 تن پسماند بیمارستانی در کشور را تائید می‌کند، اما ادعا می‌کند حدود 90 درصد بیمارستان‌های کشور برای مدیریت پسماندهایشان بخوبی عمل می‌کنند.

این درحالی است که فریبا ملک‌احمدی، رئیس اداره مدیریت پسماند مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت عملکرد‌ 287 بیمارستان کشور را از نظر مدیریت پسماند زیر سوال برده و تاکید می‌کند آنها مشروط شده و عملکردشان مشکل دارد، به همین علت به آنها فرصت داده‌ایم برای رفع این مساله وارد عمل شوند.

وقتی ادعای سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره مشخص نبودن نحوه مدیریت پسماند مراکز درمانی خرد را با رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در میان می‌گذاریم، او انگشت اتهام را به سمت سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گیرد و می‌افزاید:مساله‌ای که روند کار را ‌کند‌کرده است، نبود‌ شفافیت در عملکرد محیط‌زیست است.

او ادعا می‌کند محیط‌زیست اقدامات صورت گرفته از سوی وزارت بهداشت را مورد شک و شبهه قرار می‌دهد‌ و راهکارجبرانی نیز ارائه نمی‌کنند.

اگر علت ساماندهی نشدن پسماندهای بیمارستانی را با محمدمهدی گلمکانی، رئیس مرکز مدیریت محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در میان بگذارید، ‌او تاکید می‌کند: براساس قانون، مدیریت پسماندهای ویژه به عهده تولیدکننده آن است، به همین علت وزارت بهداشت و درمان باید پسماندهای بیمارستانی را مدیریت کند‌.

آن‌طور که از سخنان گلمکانی می‌توان نتیجه گرفت، وزارت بهداشت تمایل زیادی به قبول این وظیفه‌اش ندارد، زیرا شهرداری تهران قصد داشته تفاهم‌نامه‌ای درخصوص مدیریت پسماندهای بیمارستانی با وزارت بهداشت امضا کند تا از این طریق تجربیاتش‌در نحوه انتقال و دفن پسماند را در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد، اما وزارت بهداشت به این کار تمایلی نداشته و این تفاهم نامه هنوز به سرانجام نرسیده است.

با توجه به گفته‌های کارشناسان و مدیران دستگاه‌های مسئول باید یاد‌آور شد، مدیریت نشدن پسماندهای بیمارستانی، آسیب جبران‌ناپذیری به منابع آب و خاک کشور و سلامت شهروندان وارد می‌کند، اما با وجود قوانین و آیین نامه‌های مشخص‌ دستگاه‌های مسئول هنوز از زیر بار مسئولیت‌شان شانه خالی می‌کنند، بنابراین باید شرایطی ایجاد کرد که دستگاه‌های مسئول به قوانین کشور احترام بیشتری بگذارند و چنانچه تغییری در رویکردشان ایجاد نشد، بودجه‌ای که به این منظور به آنها اختصاص داده می‌شود به حالت تعلیق درآید.

مهدی آیینی