جنجال در خزانه فرهنگستان هنر

روز چهارشنبه 11 مرداد خبری به نقل از روابط عمومی فرهنگستان هنر در صفحه 16 روزنامه جام‌جم منعکس شد که در آن پیام محمدعلی معلم دامغانی، رئیس فرهنگستان هنر، درباره انتقال 500 تابلو از آثار هنرمندان بزرگ ایرانی، به اهالی فرهنگ و هنر و مسئولان خبر می‌داد. در این پیام آمده بود: «قابل توجه اهالی فرهنگ و هنر و مقامات مسئول، به این وسیله اعلام می‌کند که بیش از 500 تابلو از آثار نقاشان ایرانی که با تطمیع تاثیرگذاری در مدیران و بعضی از کارمندان به بهانه نمایشگاه و...‌، بدون شناسنامه و سند به خزانه فرهنگستان تحمیل شده است، در اختیار این نهاد فرهنگی است. شرکت پارس آریان به سرپرستی آقای امین تفرشی مدعی مالکیت آن است که ادعاست و بایستی اثبات شود. عجالتا مال، مال‌الله است و متعلق به مردم و میهن اسلامی است (من آنچه شرط بلاغ است). الحمدالله، محمدعلی معلم دامغانی، رئیس فرهنگستان هنر.»

ادعای خلاف واقع

پیرو انتشار این خبر که البته مسئولیت انتشار آن برعهده روابط عمومی فرهنگستان هنر است (و نه روزنامه جام‌جم)، مجموعه پارس آریان جوابیه‌ای برای روزنامه جام‌جم ارسال کرده است که در آن چنین آمده است: آقای معلم رئیس فرهنگستان هنر روز چهارشنبه 11 مرداد 1396 تحت عنوان «ادعا و افشاگری اطلاعات» مطالبی را در سایت‌های مختلف انتشار داده‌اند که مصداق بارز ادعای خلاف واقع و نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی است. برخلاف ادعای آقای معلم تابلوهای موجود در محل نمایشگاه فرهنگستان هنر متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان (سهامی عام) بوده و همگی دارای قراردادهای خرید و مدارک مفاصا حساب مالی و شناسنامه هنری معتبر هستند و در مالکیت شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان هیچ‌گونه خدشه‌ای وجود ندارد و کلیه حقوق مادی و معنوی آثار مزبور طی قراردادهای معتبر و رسمی از سوی هنرمندان و مالکان آثار (فروشندگان) به شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان منتقل گردیده است. اضافه می‌نماید از سال 1387 تاکنون شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان نمایشگاه فرهنگستان هنر را برای استقرار و نمایش عمومی آثار تجسمی متعلق به خود در چارچوب قراردادهای معتبر و رسمی با موسسه فرهنگی و هنری صبا (متعلق به فرهنگستان هنر) اجاره کرده و کلیه وجوه اجاره‌بها و خدمات نمایشگاهی متعلقه را که جمعا تا پایان سال 95 بالغ بر 11495000000 ریال است، به موسسه مزبور پرداخت نموده که اسناد و مدارک آن همگی موجود است.

با توجه به مراتب فوق ادعای «تحمیل به خزانه فرهنگستان» بلاوجه است و کلیه تابلوها و آثار متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان بوده و همان‌طور که اشاره شد، تاکنون از این بابت درآمد معادل 11495000000 ریال عاید فرهنگستان گردیده است.

پیرو انقضای مدت آخرین قرارداد اجاره و ارائه خدمات نمایشگاهی، زمانی‌که شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان درصدد تخلیه تماشاگه و خروج تابلوها و آثار خود بود، آقای معلم مخالفت خود را اعلام کرده و متعاقبا از طریق اقداماتی خلاف شأن و قانون من جمله توهین و افترا و اینک اشاعه اکاذیب و تشویش اذهان عمومی از حق ورود و دسترسی شرکت پارس آریان به اموال خود ممانعت کرده و درصدد ضربه زدن به حسن شهرت و اعتبار یک شرکت خوشنام و معتبر است. طبق قوانین موجود موجر نمی‌تواند مانع از انتقال اموال و تخلیه محل مورد اجاره و خدمات نمایشگاهی شود و هم‌اینک نیز موضوع شکایت شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان در مراجع قضایی در حال پیگیری است.

اختلاف در میان مدیران فرهنگستان

غلامرضا نامی، مشاور هنری بانک پاسارگارد هم در گفت‌وگو با ایسنا درباره آثار هنری مورد اشاره در نامه رئیس فرهنگستان هنر، توضیح داد: بانک پاسارگاد در دوران ریاست قبلی فرهنگستان هنر، قراردادی را با موسسه فرهنگی و هنری صبا بست که زیر نظر فرهنگستان هنر است و آثار برخی هنرمندان را خریداری کرد که همانجا به‌عنوان موزه و محل نمایش آثار، نگهداری می‌شد.

او ادامه داد: در قرارداد بسته‌شده، مبلغی برای نگهداری آثار در موزه فرهنگستان هنر پرداخت می‌شد. بعد از مدتی، موسسه صبا درخواست کرد که مبلغ قرارداد چند برابر افزایش پیدا کند که شرکت «پارس آریان» با این موضوع موافقت نکرد. آقای معلم هم درِ موزه را بست و مسئولان شرکت را به آنجا راه نداد.

نامی اظهار کرد: در طول سال‌های گذشته وقتی می‌خواستیم یک اثر را برای ترمیم، قاب شدن یا ارائه در حراجی‌ها، از محل نگهداری‌اش خارج کنیم، نامه می‌زدیم و بعد از اجازه‌، یک اثر را از فرهنگستان هنر خارج می‌کردیم تا این‌که به کلی جلوی این روند گرفته شد.

وی درباره دلیل این اتفاق توضیح داد: فکر می‌کنم آقای معلم با مدیرانش دچار مشکل شده که چرا بدون اجازه او، مجوز خروج آثار را داده‌اند و در نتیجه، چنین تصمیمی گرفته است. در هر صورت، این موضوع، بسیار ساده‌ است.

مشاور هنری بانک پاسارگاد درباره متن پیامی که معلم دامغانی منتشر کرده است نیز گفت: چون بانک پاسارگاد از طریق مراجع قضایی برای پیگیری کارش اقدام کرده است، به نظر می‌رسد آقای معلم هم از این موضوع آزرده شده‌ و چنین ادبیاتی را در متن پیامش به کار برده است. بانک پاسارگاد ده روز پیش از انتشار این پیام، شکایت کرده است. البته آقای معلم، انسان فرهیخته و هنرمندی است و نمی‌دانم چرا چنین پیامی را منتشر کرده‌ است.

او درباره اظهارات معلم دامغانی درباره این‌که «آثار بدون شناسنامه و سند به خزانه فرهنگستان تحمیل شده است» نیز تاکید کرد: من واقعا نمی‌دانم چرا چنین حرفی زده است و باید از خودشان در این‌باره پرسید.

نامی همچنین اعلام کرد: امین تفرشی که در پیام آقای معلم به‌عنوان مدعی مالکیت آثار از او نام برده شده، عضو هیات مدیره بانک پاسارگاد و مدیرعامل پارس آریان ـ شرکت سرمایه‌گذاری بانک پاسارگاد ـ است.

مشاور هنری بانک پاسارگاد اضافه کرد: باید منتظر بمانیم تا ببینیم مراجع قضایی در این‌باره چه تصمیمی می‌گیرند، مگر آن‌که آقای معلم اجازه دهد، بانک پاسارگاد اموالش را از موزه فرهنگستان هنر خارج کند. قرار بود، بانک این آثار را از فرهنگستان هنر خارج و به محلی که به‌صورت موزه برای آنها در نظر گرفته شده است، منتقل کند که آقای معلم مخالفت کرد.

پدیده نانی در نمای فرهنگی

علی معلم دامغانی، رئیس فرهنگستان هنر هم درباره این موضوع به فارس گفت: آن اوایل که شرکت پارس آریان راه‌اندازی شده بود، 130 اثر را در نمایشگاه موسسه فرهنگی هنری صبا به معرض نمایش گذاشتند اما بعد با پرداخت مبلغ اندکی تلقی اجاره کردند و هر زمان که می‌خواهند تابلویی را می‌آورند یا می‌برند. این آمدن و رفتن وجهی ندارد و به نظر می‌رسد از نام فرهنگستان هنر سوء‌استفاده می‌شود.

معلم ادامه داد: این همکاری در زمان ریاست بنده انجام نشده و به زمان مدیریت آقای زارع (مدیر صبا از 1381 تا 1388) انجام گرفته است. چرا باید این تابلوها را بیاورند فرهنگستان؟ چون نام فرهنگستان اعتبار می‌دهد و قیمت تابلوها هم افزایش پیدا می‌کند. در واقع این پدیده نانی است اما در نمای فرهنگی!

رئیس فرهنگستان هنر با تأکید بر این که دو نفر از کارمندان صبا با شرکت مذکور همکاری کرده‌اند و این یکی از شکایت‌های ماست، ادامه داد: آثاری طی دو سه نوبت خارج شد که مدارک آن موجود است. پس از آگاهی از موضوع، وقتی نماینده آنها برای بردن بقیه آثار رجوع کردند، از آنها سند طلب کردیم و گفتیم آثار در اینجا می‌ماند تا تکلیف آن مشخص شود.

معلم افزود: تابلوهایی که وجود دارند هیچ‌کدام کارشناسی نشده است و معلوم نیست کدام اصالت دارد و کدام ندارد. مثلا تابلوهای سهراب سپهری را آیا از خود او خریده‌اند؟ از خانواده‌اش خریده‌اند؟ حتی احتمال جعل یا سندسازی هم وجود دارد!

وی در پاسخ به این پرسش که چرا فرهنگستان برای بررسی اصالت آثار توسط کارشناسان پیشقدم نمی‌شود، گفت: اول مالکیت آثار باید مشخص شود، اگر قوه قضاییه خواست که در اختیار فرهنگستان قرار گیرد، آن زمان کارشناسی می‌شود اما الان باید «بیزینس‌من»ها پاسخگو باشند.

رئیس فرهنگستان هنر ادامه داد: موضوع را رسانه‌ای کردیم تا اگر قرار است احقاق حقی صورت گیرد، پیگیری شود. علاوه بر خبری که منتشر کردیم این موضوع را به صورت خاص و مشروح‌تر به رئیس سه قوه شرح داده‌ایم و تقاضا داریم برای احقاق حقوق هنرمندان و اعاده حیثیت از محیط‌هایی مانند فرهنگستان هنر اقدام کنند.

دعوا، حقوقی است، نه هنری

جاوید رمضانی، دکترای فلسفه هنر و کارشناس ارشد مرمت و کارشناس هنری در گفت‌وگو با جام‌جم بیان کرد: در قراردادی که در ابتدا بسته شده آثار را بانک پاسارگاد خریده و به صورت امانی در موزه فرهنگستان هنر قرار داده و حالا تغییر مکان قرار است رخ دهد که آقای معلم ممانعت به عمل آورده؛ این چیزی است که از صورت مساله برمی‌آید، اما ما هنوز از جزئیات قرارداد چیزی نمی‌دانیم.

او ادامه داد: مورد، یک دعوای هنری نیست، بلکه یک دعوای ملکی است. یعنی یک جایی را اجاره کردند، حالا موجر می‌گوید اموال مال مستاجر نیست. مثل این است که من سبزی می‌فروشم اتفاقا صاحب ملک من جالیز سبزی دارد. او که نمی‌تواند ادعایی روی سبزی‌های من داشته باشد. این کارشناس هنری اظهار کرد: مساله کاملا حقوقی و ارتباط موجر و مستاجر است که روی اموالشان بحث می‌کنند و ربطی به هنر ندارد. فقط نکته نگران‌کننده این است که یکی از ستون‌های نظام فکری و تاریخی هنر معاصر مساله موزه هاست. موزه‌ها در هنر معاصر بسیار مهم هستند و هرچه بیشتر باشند این امکان را می‌دهند که توسعه فرهنگی رخ دهد. حتی نظام‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی با موزه‌ها قوام پیدا می‌کنند. موزه مکان تثبیت قدرت به نظام شهری و اجتماعی مدرن است. در نتیجه این مناقشات بسیار بد است و چهره موزه‌ها را خوب جلوه نمی‌دهد.

رمضانی بیان کرد: باید قرارداد منعقد شده میان طرفین دعوا دیده شود. ممکن است آقای معلم راست بگوید، اما این‌که آثار شناسنامه ندارند ربطی به فرهنگستان ندارد، چون فرهنگستان صرفا موجر بوده است. به هر حال یکی از خریداران جدی آثار هنری در چند سال اخیر بانک پاسارگاد است.

او خاطرنشان کرد: این‌که قرارداد چطور بوده، باید بررسی شود. شاید موضوع این بوده که آیا به خاطر نفوذ فرهنگستان این آثار خریداری شده؟ این هم نکته‌ای است. به نظر من مساله این است که آقای معلم شفاف نگفته است. به نظر چنین اتفاقی بین آقایان درحال رخ دادن است و این برمی‌گردد به تاریخ قرارداد که آن هم به قبل آقای معلم برمی‌گردد. به هر حال دعوای حقوقی بین موجر و مستاجر است و ربطی به هنر ندارد و مراجع قضایی باید به آن رسیدگی کنند. البته دعوای قشنگی هم نیست.