آیا ایران و قطر بر سر میدان گازی مشترک با هم به تفاهم رسیده‌اند؟

به گزارش بلومبرگ، برای هر دو کشور، این منبع عظیم انرژی، یک منبع قدرت سیاسی نیز به شمار می‌آید. اکنون که روابط قطر با عربستان، دشمن شماره یک ایران در منطقه دچار مشکل شده، روابط دوحه با تهران در حال گرم‌تر شدن است، اما دو کشور در بازارهای گاز خود را برای رقابتی سرسختانه‌تر آماده می‌کنند.

در سال 1971 میلادی، شرکت شل برای اولین بار در میدانی که بعدا به میدان شمال قطر معروف شد اقدام به حفاری کرد و نتوانست هیچ نفتی در این میدان بیابد، اما مشخص شد میدان مذکور دارای ذخایر عظیم گازی است.

قطر در آن موقع یک تولیدکننده کوچک نفت با یک بازار کوچک انرژی در سطح داخلی و منطقه‌ای بود. اما این کشور در دهه‌های 1980 و 1990 میلادی اقدام به توسعه یک پروژه تولید ال‌ان‌جی برای صدور آن به بازارهای خارجی کرد.

با افزایش قیمت نفت در سال‌های بعد این روند سرعت گرفت و شرکت‌های توتال، کونوکو فیلیپس و شل اقدام به ساخت مجتمع‌های ال‌ان‌جی در قطر کردند. شرکت اماراتی مبادله نیز با همکاری شرکت‌های توتال و اوکسیدنتال خط لوله انتقال گاز دلفین را از قطر به امارات کشید.

زمانی که به دلیل افزایش تولید گاز شیل، آمریکا از واردات گاز بی نیاز شد، قطر روی اروپا و آسیا متمرکز شد و طی کمتر از دو دهه این کشور به ثروتمندترین کشور جهان از نظر درآمد سرانه، یک سرمایه‌گذاری مهم جهانی و یک بازیگر مهم در خاورمیانه تبدیل گشت.

در همین حال، باوجود این که نقشه‌های قطر نشان می‌داد این میدان در مرزهای قطر تمام می‌شود، ایران در سال 1991 اقدام به حفاری در آب‌های جنوبی خود کرد و بتدریج مشخص شد این کشور حدود یک‌سوم از کل ذخایر را در میدان پارس جنوبی دارد، اما روند کار روی این میدان کند شد.

در سال 2005 میلادی، قطر به بهانه این که ذخایر این میدان به مطالعه نیاز دارد، توسعه بیشتر این میدان را متوقف کرد. اما این احتمال نیز داده می‌شد که ایرانی‌ها به دوحه هشدار داده‌اند پروژه‌های جدید را که می‌توانست موجب کاهش منابع گازی بخش شمالی میدان شود را متوقف کنند.

از سال 2014 به این طرف، تولید ایران بسرعت در حال رشد است و فازهای معطل مانده پارس جنوبی که به پیمانکاران داخلی سپرده شده بود، در نهایت تکمیل شده است. تا سال 2020 تولید گاز ایران از این میدان مشترک از میزان تولید قطر فراتر خواهد رفت. ایران بتازگی قراردادی را با کنسرسیومی به رهبری شرکت توتال برای توسعه فاز 11 میدان پارس جنوبی منعقد کرده است. این فاز که در مرز با قطر قرار گرفته، به منظور جلوگیری از رفتن گاز از سمت ایران به سمت قطر اولویت دارد. این قرارداد تنها دو ماه پس از آن منعقد شده که قطر پایان دوره مطالعات خود روی منابع میدان مشترک را اعلام کرده و گفته در حال آغاز پروژه تولید گاز جدید است. تنها یک روز بعد از امضای قرارداد فاز 11 پارس جنوبی، شرکت قطر پترولیوم اعلام کرد این شرکت قصد دارد حجم کل ظرفیت صادرات گاز قطر را تا حدود سال 2023 میلادی 30 درصد افزایش دهد و به صد میلیون تن برساند. به این ترتیب قطر می‌تواند با پیشی گرفتن از استرالیا و آمریکا همچنان جایگاه خود به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده گاز جهان را حفظ کند.

این اقدام سیگنالی برای رقبای پرهزینه قطر در بازار ال‌ان‌جی و همچنین پیامی برای ائتلاف به رهبری عربستان بوده است. مدیران ارشد شرکت‌های اکسون موبیل، توتال و شل، بتازگی به دوحه سفرهایی داشته‌اند.

سوال مهم این است که ایران به چه توافق یا تفاهمی با قطر بر سر توسعه این میدان مشترک دست یافته است؟