گیلان و‌ رمضان

در برخی شهرهای گیلان از جمله رشت، رودسر، بندرانزلی و...، مردم به پیشواز ماه رمضان می‌روند و در زبان محلی به آن «پیشاشو» می‌گویند که البته پیشواز از ماه رمضان را مستحب می‌‌دانند و بر انجام این کار اصرار دارند.

در مناطق کوهستانی که مردم بیشتر به دامداری مشغولند، نوجوانان بعد از خوردن سحری و خواندن نماز صبح اولین روزه زندگی خود را می‌گیرند، پدربزرگ یا پدر خانواده در نزدیکی‌های اذان مغرب از مادر خانواده می‌پرسد که آیا روزه را کامل گرفته است یا نه؟ اگر جواب مثبت شد، نصف سهم گاو و گوساله را به نام نوجوان روزه‌دار می‌کند و قبل از افطار دست او را می‌گیرد و به طرف طویله می‌برد و گاوی را که با او شریک شده به نوجوان نشان می‌دهد و پاداش نوجوان روزه‌دار قبل از افطار به او داده می‌شود، البته این رسم امروزه کمتر انجام می‌شود.

مردم در سال‌های گذشته هنگام سحر «گوش به بانگ خروس سفید» می‌دادند، با نخستین آواز خروس از جا برمی‌‌خاستند و با آواز دوم خروس، غذایشان را روی آتش می‌گذاشتند و با آواز سوم آن را می‌خوردند. در گذشته‌‌های دور آواز خروس سفید را در گیلان خوش‌یمن می‌‌دانستند و در مرغدانی‌های اغلب خانه‌‌های روستایی حداقل یک خروس سفید پیدا می‌‌شد، البته امروزه به جای خروس از رادیو یا تلویزیون و ساعت و تلفن همراه برای بیدار شدن استفاده می‌کنند. برخی‌ها جمله «پلا دکون تی خیکه» را تا سال‌ها پیش، قبل از اذان صبح از بالای مناره‌ها و ایوان خانه‌ها فریاد می‌‌زدند: «سحر نزدیکه یعنی ای مومنان بخورید و بیاشامید که وقت سحر نزدیک است و فرصتی باقی نمانده و بعضی‌ها به طنز ادامه می‌‌دادند:‌ «پلا دکون تی خیکه» یعنی پلو در خیک (معده)ات بریز!

برای افطار نیز در گیلان رسم‌هایی وجود دارد. در برخی مناطق و روستاهای استان گیلان برای خیرات به اصطلاح «احسان آش» می‌‌پزند و «افطار آشی» می‌‌دهند، بعد از آن زولبیا، بامیه و رشته خشکار را در سینی می‌چینند و دور هم میل می‌کنند.

شاید گیلان تنها منطقه ایران باشد که جنب و جوش و گردش مردم در شب‌های ماه رمضان بیش از روزهای آن است. آلبالو، اخته، آلو و انجیر خیس‌ کرده به مقدار زیاد عرضه و خورده می‌‌شود، تقریبا کمتر کسی است که بعد از افطار به خیابان و بازار نیاید و انجیر و آلبالوی خیس کرده نخورد.

در رشت نیز که بتازگی به عنوان شهر نمونه و برتر خوراکی‌ها انتخاب شده، غذاهای متنوعی وجود دارد. در ماه مبارک رمضان غذایی خاص و منحصربه‌فرد به نام «رشته خشکار» پخت می‌شود که تقریبا همه ایرانیان آن را می‌شناسند و حداقل یک ‌بار آن را میل کرده‌اند.

این خوراکی خوشمزه گیلانی بسیار پرطرفدار است و گردشگران و مسافران نیز در این ماه از خوردن آن بی‌بهره نمی‌مانند. رشته را از آرد برنج و خشکار را از مخلوط گردو، فندق و ادویه‌جات متنوع و خوش‌عطر تهیه می‌کنند، البته همه توانایی پخت آن را ندارند، چون کاری است مشکل و نیازمند تجربه.

در یک کلام رشته خشکار در گیلان به مراتب از زولبیا و بامیه بیشتر طرفدار دارد: بفرمایید رشته خشکار گیلان...

ضرغام قاسمی

جام‌جم گیلان