رمضان ایرانی
خراسان جنوبی و ماه مبارک رمضان
ماه مبارک رمضان در خراسان جنوبی نیز همچون سایر نقاط کشورمان با آداب و رسوم خاصی همراه است. خراسانی‌ها این ماه را که در گویش بیرجندی به آن «رمضو» گفته می‌شود، از آخرین روزهای شعبان، به پیشواز آن رفته و حتی در گذشته خانواده‌ها در شبی که احتمال رویت هلال ماه می‌رفت، با آب و آیینه و سبزه، راهی پشت بام می‌شدند تا آغاز هلال ماه را به چشم خود ببینند.
«آیین رمضوخوانی» نیز که با سه هدف خبررسانی برای ماه رمضان، ایجاد شور و نشاط بین مردم و جمع‌آوری نذورات مردمی برگزار می‌شود، در شهرها و روستاهای بیرجند، قائن، نهبندان و سربیشه مرسوم است. نحوه اجرای آن نیز به این ترتیب بوده که در شب‌های ماه مبارک رمضان پس از نماز و افطار، عده‌ای از پسران نوجوان و جوان در دسته‌های چهار تا شش نفری به در خانه‌های همسایه‌ها و بویژه توانگران و اغنیا رفته و به امید گرفتن تنقلات یا وجه نقد، اشعاری خاص می‌خواندند که در اصطلاح محلی به آن رمضانی یا رمضونی می‌گویند.
مراسم کفچلزی (کفگیرزنی) یکی از مراسمی است که در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان در خراسان جنوبی (مصادف با شب قصاص ابن ملجم مرادی) انجام می‌شود. کفچلزی به این صورت است که زنان و دختران هرکدام یا هر دو نفر با هم یک سبد یا قلبیری را که پارچه‌ای درون آن انداخته بودند برداشته و در آن یک آینه، یک شانه، یک سرمه‌دان و قرآن می‌گذاشتند و یک کفچلز (کفگیر یا ملاقه یا قاشق) به دست دیگر گرفته و به در خانه‌هایی که از پیش در نظر گرفته‌اند، می‌روند، در حالی که صورت خود را چنان در چادر پنهان می‌کنند که دیده و شناخته نشوند. به در هر خانه‌ای که می‌رسند با کفچلز چند بار با فواصل کوتاه به در خانه می‌کوبند و بدان وسیله حضور خود را اعلام می‌کنند. بانوی خانه به دم در آمده، سبد آنها را گرفته و ابتدا برای تیمن و تبرک شانه را بر می‌دارد و به موهای خود می‌کشد. بعد سرمه‌دان را به دست گرفته و چشم‌هایش را با سرمه سیاه می‌کند. آنگاه آینه را برداشته و چهره خود را در آینه نگاه می‌کند. بعد آنها را با مبلغی پول داخل سبد می‌گذارد و به صاحبش می‌دهد.
مراسم «طبل زنی» نیز جهت آگاه کردن مومنان در هنگام سحر در شهرستان طبس رایج بوده است. اکنون طبالان در طبس هنوز منادیان بی رقیب سحرخیزان هستند و با خلوص نیت به این کار عشق می‌ورزند و این آیین مذهبی را زنده نگه می‌دارند.
در این ماه مبارک رمضان کودکان نیز سرگرمی‌های خود را دارند و یکی از بازی‌های مرسوم در میان کودکان و نوجوانان خراسانی در این ماه بازی «رمضان ا… ا… رمضان» است. این بازی در مناطقی همچون شاهرود، قم، کاشان، یزد، خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان و بیشتر در روستاها انجام می‌شود. مراسم جمع‌خوانی قرآن کریم (دوره قرآن)، در منازل و مساجد با حضور فردی که در خواندن قرآن تبحر دارد، ـ ملا ـ نیز همچنان رایج است. معمولا کسی که در این دوره سوره «الرحمن» یا «یس» به وی رسیده باشد مردم را با خرما یا شیرینی پذیرایی می‌کند و کسی که به او سوره «توحید (قل هوا…)» رسیده باشد روز عید فطر باید یک آش درست کند که به آن آش «قل هوا…» می‌گویند.
محمد قربانی
جام‌جم خراسان جنوبی
