راهبردهای مبارزه با قاچاق کالا در کشور

به گزارش جام جم آنلاین از تسنیم، مرکز پژوهشی آرا در گزارش راهبردی «بررسی وضعیت مبارزه با قاچاق کالا» که توسط اندیشکده سرآمد تهیه و تنظیم شده است٬ راهبردهای مبارزه با قاچاق کالا را در کشور عنوان می‌کند.

در این گزارش راهبردی آمده است: برای تقویت مقابله و مبارزه با پدیده قاچاق کالا، ابتدا باید قوانین و سپس مجریان، مراجع و نهادهای نظارتی را تقویت کرد؛ زیرا آنان همچون دیدبان های دقیق و منظمی هستند که روال و جریان امور را مرتباً نظارت کرده و مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهند تا مبادا از مسیر قانونی منحرف و یا خارج شوند.

توجه اجمالی به وضعیت قاچاق در طول سنوات و قوانین متعددی که متولیان زیادی نیز (شامل دادستان انقلاب، نیروی انتظامی، گمرک، وزارت دارایی، سازمان تملیک و جمع آوری و فروش کالاهای متروکه و غیره) مجری آن هستند، بعد از این همه مدت، نه تنها ریشه فساد را نتوانسته است از بین ببرد، بلکه هر روز و هر سال بر دامنه آن افزوده شده است. روشن است که برخورد با موضوعات اجتماعی و اقتصادی پیچیده مانند قاچاق ابتدا مستلزم توجه به راه حل های اصولی و اساسی است.

راهبردهای بلندمدت و ساختاری مقابله با قاچاق کالا

در اقتصادهایی که با تنگنا و محدودیت منابع ارزی روبهرو می باشند و از حیث رشد و توسعه اقتصادی به حد صنعتی شدن نرسیدهاند، همواره بخشی از تقاضای داخلی برای کالاها به ویژه کالاهای با کیفیت مرغوب، لوکس و حتی غیرضروری از روش-ها و راه های غیرقانونی تأمین می شود.

این که تغییرات الگوی مصرف، تحت تأثیر تبلیغات شبکههای ماهوارهای قرار می گیرد، غیرقابل انکار است زیرا در عصر انفجار اطلاعات در هر لحظه مصرف‌کنندگان با نوآوری و خلاقیت‌های تازه در تولید کالاها آشنا می‌شوند و لذا اصلاح الگوی مصرف نیازمند کار فرهنگی وسیعی است که در کشورهای دارای منابع محدود ارزی، ترویج فرهنگ مصرف صحیح و تقاضای متعادل امری ضروری است.

وجود تقاضا برای کالاهای مصرفی لوکس و توزیع نامتعادل درآمدها در جامعه که سبب ایجاد تقاضا برای این کالاها می شود، در کنار ضعف بنیه های اقتصادی برای جلب سرمایه گذاری و نبود راه های قانونی برای تجارت آزاد، دست در دست هم داده و به گسترش شبکه های قاچاق دامن می‌زند.

تفاوت قیمت و وجود سود سرشار و هزینه ریسک کمتر در فعالیت های قاچاق کالا عمده ترین دلیل برای بروز و گسترش پدیده قاچاق کالا می باشند.

تجربیات نشان داده است که برخورد فیزیکی با قاچاق کالا، تنها در کشف مقادیر کمی از محموله های قاچاق مؤثر هستند و بخش عظیم این محموله ها وارد بازار داخلی می شود.

جهت مقابله با این معضل، به طور ساختاری و ریشه ای در این قسمت به ذکر راهکارهای بلندمدت و ساختاری اکتفا شده است.

این راهکارها عبارتند از:

- شناخت مزیت ها و افزایش رقابت پذیری کالاهای تولید داخلی،

- توسعه فرآیندهای تولیدی جدید،

- تشویق صنایع کوچک و متوسط کاربر غیردولتی،

- تحقیق و توسعه (R&D)،

- ایجاد فرصتهای جدید شغلی،

- جذب سرمایه گذارهای خارجی،

- استفاده از فناوری اطلاعات جهت کمک به بنگاه های کشور و تامین اطلاعات اقتصادی آنان،

- خصوصی سازی،

- مقررات زدایی،

- آزادسازی تجاری و تلاش جهت از بین بردن زمینه های انحصار و ایجاد فضای رقابتی،

- شفاف سازی قیمت ها و تغییر روش در پرداخت یارانه ها، مشارکت فعال‌تر در منطقه گرایی،

- حذف انحصارها و فراهم آوردن محیط قابل رقابت،

- ایجاد اشتغال،

- اصلاح سیاستهای کلان اقتصادی دولت در جهت کنترل کسری بودجه و کنترل تورم،

- توجه و نظارت کافی بر فعالیت مناطق آزاد تجاری و بازارچه های مرزی،

- توجه به اصلاح روشهای تجارت و حمل و نقل در جهت ترانزیت سریع تر کالاها،

- شفاف سازی مقررات و ضوابط حاکم بر ترانزیت و نیز برقراری تعرفه های مناسب،

- اولویت دادن به ایجاد اشتغال در مناطق مرزی.

راهبردهای میان مدت و کوتاه مدت حل معضل قاچاق کالا

پس از بررسی راهکارهای بلندمدت و ساختاری، لازم است به راهکارهای میان مدت و کوتاه مدت که در واقع، مکمل اقدامات اساسی ساختاری در مقابله با قاچاق کالا هستند، نیز توجه کنیم.

این راهکارها در حوزه های مربوط به قوانین تجاری، مقررات بازرگانی، امور گمرکی، امور انتظامی، امور قضایی و سایر راهکارها قابل دسته بندی است که به ترتیب به آنها خواهیم پرداخت.

2-1- راهکارهای مرتبط با قوانین تجاری

اهم راهکارهای حوزه قوانین تجاری به شرح ذیل است:

با تصویب و اجرای قوانین و مقررات مورد نیاز (مانند قانون مبارزه با پولشویی) سعی در محدود کردن فعالیت های غیررسمی و افزایش ریسک این قبیل فعالیت‌ها گردد.

کم کردن فشارهای مالیاتی بر فعالیت‌های قانونی.

آزادسازی تجارت همراه با تعیین تعرفه های گمرکی و سود بازرگانی متعارف و قابل قبول.

2-2- راهکارهای مرتبط با مقررات بازرگانی

تسهیل هر چه بیشتر در روند امور اجرائی واردات و صادرات قانونی کالا.

هماهنگی وزارتخانه ها و سازمان ها در تنظیم مقررات تجاری.

بررسی نحوه تداوم فعالیت مناطق آزاد و بازارچه های مرزی

افزایش جریمه قاچاق با توجه به نوع، حجم، فعالیت و...

اتخاذ رویه مناسبی در خصوص کالاهای وارده از طریق مسافران مناطق آزاد.

2-3- راهکارهای مرتبط با امور گمرکی

عنایت بیشتر به جایگاه گمرک در امر مبارزه با قاچاق و تجهیز آن به امکانات به روز و جدید.

کنترل و نظارت دقیق بر امر صدور کارت سبز در مناطق آزاد تجاری

حضور فعال گمرکات در اسکله ها.

ساماندهی اسکله ها و شناورها و تجهیز یگان دریایی ناجا.

کنترل و نظارت لازم و کافی بر فعالیت های مناطق آزاد تجاری و بازارچه های مرزی.

تشکیل پلیس گمرکی (اقتصادی) به عنوان یک واحد مستقل و مجزا.

همکاری و تشریک مساعی گمرک ایران جهت مبارزه بهینه با قاچاق کالا با ادارات گمرک سایر کشورها به ویژه کشورهای همسایه.

رفع ابهام از مقررات گمرکی به ویژه در خصوص «واردات موقت».

نوسازی در گمرک و روش های ارزیابی کالا و استفاده از روش های نوین در ارزیابی کالا.

4-2- راهکارهای مرتبط با امور قضائی

ایجاد وحدت رویه در رسیدگی قضائی به پرونده های قاچاق.

تمرکز در رسیدگی قضائی به جرائم قاچاق.

گسترش واحدهای قضائی در مناطق مرزی برای رسیدگی جدی به پرونده ها.

تسریع در صدور و اجرای احکام مربوط به پروندههای کلان کشف کالای قاچاق.

ایجاد تناسب بین مجازات و جرم ارتکابی و عدم اکتفا به مجازات های نقدی.

خودداری از تقسیط جزای نقدی مورد حکم بدون مبنا و مستند قانونی و بدون هماهنگی با سازمان های شاکی.

5-2 - سایر راهکارها

اجرای طرح های تخصصی مبارزه با قاچاق کالا مانند طرح سیگار، تلفن همراه، چای و لوازم خانگی.

برخورد برخی شرکت ها و نهادها در عدم رعایت قوانین.

ساماندهی بازارچه های مرزی.

استقرار عوامل انتظامی در کلیه بازارچه های مرزی.

استقرار نمایندگان بهداشت، بازرگانی، استاندارد در بازارچه های مرزی.

عدم ترخیص کالاهای فاقد نمایندگی، استاندارد، گواهی بهداشت توسط بازارچه ها.

جلوگیری از ترخیص و انتقال کالای مسافری تجمیعی از گذرهای مرزی.

تعیین نوع و سقف ارزش دلاری کالاهای وارداتی از بازارچه ها.

اصلاح استقرار بازارچه های مرزی و قرار دادن آن روی صفر مرز.

اصلاح فعالیت بازارچه ها در جهت بهرهمندی بیشتر مرزنشینان.

جلوگیری از واگذاری یا فروش کالای تعاونی مرزنشینان قبل از ورود کالا.