بازتاب اربعین حسینی در حرم امام رضا(ع)

شما چند سالی را به عنوان عکاس با بسیج سازندگی همکاری کردید تا این‌که گروهی مستقل تشکیل دادید. در «وارثین» با عکس‌هایتان چه می‌کنید؟

گروه جهادی «وارثین»، متشکل از عکاسان جهادی و خیرین است. بچه‌ها مشکلات و محرومیت‌ها را رصد و شروع می‌کنند به یاری‌رسانی. برای جلب اعتماد بخصوص در رابطه با ایرانیان خارج از کشور، از همه مراحل عکاسی کرده و آن را منتشر می‌کنند. برای کمک‌هزینه‌های ازدواج، تهیه سرپناه و... بارها با عکس‌هایمان کمک جمع کرده‌ایم. درآخر هم از مراحل کارمان در هر مورد، مستندی تولید می‌کنیم. فعالیت‌های این گروه بدون حمایت مالی از هر گونه نهاد و سازمانی انجام می‌شود. پیش از این هم سه سال و نیم با بسیج سازندگی در راستای کمک به گفتمان اقتصاد مقاومتی همکاری کردم. حاصل آن همکاری، معرفی چندین کارآفرین و فعال اقتصاد مقاومتی بود که توانستند شغل ایجاد کنند و فعالیت‌هایشان را گسترش بدهند. اینها خودشان هم عامل خیر شدند و دست خیلی‌ها را گرفتند.

نمونه خارجی مشابه بین گروه‌هایی که عکاسان مستندنگار اجتماعی محسوب می‌شوند دیده بودید؟

نه. البته که شاخص‌های کار ما به عنوان عکاسان مستند اجتماعی در همه جای دنیا یکی است، اما ما خواستیم سبک جدیدی ارائه بدهیم.

کار شما چه تفاوتی با کمپین‌های مشابه دارد؟

مثلا ما وقتی سراغ یک کارآفرین رفتیم صرفا بر کار و صنعت او متمرکز نشدیم. ما وارد زندگی‌اش شدیم و سبک زندگی‌ او را با عکس ترسیم کردیم. ما با سوژه‌ها رفیق شدیم و هنوز هم با همه‌شان دوست هستیم. آنها برای ما فقط سوژه نبودند؛ مدت‌ها با آنها یک‌جا زندگی می‌کردیم تا از همدیگر شناخت کسب کنیم.

اما به فراخور کاری که می‌کنید، ظاهرا یک بار هم به دردسر عجیبی افتادید...

بله، ما به نشر اکاذیب متهم شدیم. مجموعه‌ای بیش از 30 عکس از یک منطقه که مورد نظر بچه‌های جهادی قرار گرفته بود، منتشر کردیم که در این میان، تنها سه فریم به عکس خانواده‌های معتاد مربوط بود. ما قصدمان تهیه گزارشی از اعتیاد این خانواده‌ها نبود؛ همه چیز را با هم نشان دادیم که خب اعتیاد هم بین آنها بود. من حتی دعوت کردم از یک بانوی کارآفرین برای تاسیس کارگاه قالیبافی در این منطقه محروم. اما کسانی که ظاهرا منافعی از فروش مواد مخدر دارند ما را به دردسر انداختند. وقتی برای تاسیس کارگاه قالیبافی به آنجا برگشتم من را کتک زدند و با چاقو و قمه تهدید به مرگ کردند. اگر منفعت‌طلب بودم دوباره به آن روستا برنمی‌گشتم. حتی من در آن روستا چند مصرف‌کننده را به کمپ فرستادم. با این حال متهم به نشر اکاذیب شدم. اعتیاد در جامعه ما کذب نیست. می‌گفتند آمدی اینجا، شهر را به‌هم بریزی. ما واقعا نرفته بودیم شهر را به هم بریزیم. با بچه‌ها دوست شده بودیم. همه عکس‌های من از بچه‌ها را ببینید؛ همه پرنشاط و پرامیدند. یک گزارش از من در مناطق محروم پیدا نمی‌کنید که سعی در سیاه‌نمایی داشته باشد. من با این مردم زندگی کردم.

اما حالا نمایشگاه عکس‌هایتان از پیاده‌روی اربعین را برپا کرده‌اید. در این عکس‌ها ما نماهای بسته‌ و داستان زندگی ده موکب‌دار عراقی را که در این پیاده‌روی‌ها به مردم خدمت می‌کنند، می‌بینیم. این در حالی است که اغلب عکاسان حاضر در این پیاده‌روی، سعی در به‌تصویرکشیدن شکوه جمعیت میلیونی را دارند. چه شد که به این زاویه متفاوت رسیدید؟

من سال‌ها درباره دلایل و پیام‌های قیام سیدالشهدا تحقیق کرده‌ام و پی برده‌ام که ما اغلب لایه‌های رویی ماجرا را برجسته کرده‌ایم. در این تحقیقات اربعین و مراسمش برایم ویژه شد ؛ بسیار فراتر از یک زیارت. وقتی با یک مسیحی بصره‌ای حرف بزنی و ببینی که چطور واله و شیدای امام حسین (ع) است درمی‌یابی پیام این روز، صلح و دوستی است. از سویی ناراحت بودم چرا کسی در عکاسی، چندان توجهی به این مفاهیم ندارد. نمی‌خواستم با این روز به عنوان سوژه‌ای خبری برخورد کنم.

«چشم ما حیرت» در باب‌الجواد

آن‌طور که مجتبی حیدری، عکاس مستند اجتماعی ایرانی به جام‌جم می‌گوید این نخستین‌باری است که نمایشگاهی در فضای باب‌الجواد حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود. او در این نمایشگاه کار جالبی کرده و علاوه بر این‌که عکس‌هایش از مراسم راهپیمایی روز اربعین را به نمایش گذاشته از ده خادم عراقی که زندگی‌شان را به تصویر کشیده دعوت کرده تا در روزهای برگزاری نمایشگاه به مشهد بیایند و مهمان ده شخصیت ایرانی شوند؛ ده شخصیتی که او مدت‌ها وقت صرف کرده تا آنها را بین کسانی که شبیه ده مهمان عراقی باشند، پیدا کند. او می‌گوید هر یک از عراقی‌ها یک شب را مهمان میزبان مشابه‌شان بوده‌اند. حیدری هدف از این برنامه و همچنین اجرای تعزیه‌ای در حضور آنان و با توجه به زندگی آنان را ایجاد تعامل فرهنگی می‌داند.