از «شب افطاری» تا «کلوخ‌اندازان»

از جمله این مراسم می‌توان به آیین ویژه «کلوخ اندازان» اشاره کرد که در شهرستان فراهان مرسوم بوده و معمولا در آخرین روز ماه شعبان انجام می‌شده است؛ به این ترتیب که بزرگ هر فامیل، اغلب به عنوان عصرانه آش رشته‌ای تدارک دیده و با جمع کردن خویشان دور هم و به میمنت و مبارکی آمدن ماه مهمانی خدا، جشن کوچکی را برگزار می‌کردند. برخی نیز این آش رشته را (اگر ماه مبارک در فصل بهار یا تابستان بوده)، به مناطق خوش آب و هوا و ییلاقی برده و در آنجا سرو می‌کردند.

مراسم «اهو اهو» نیز از سنت‌های دیرینه‌ای است که در شهرستان‌های استان بویژه در روستای خورهه از توابع شهرستان محلات در شامگاه چهاردهم ماه مبارک همزمان با شب ولادت امام حسن‌مجتبی(ع) برگزار می‌شود. بر اساس این سنت با تاریک شدن هوا نوجوانان و کودکان در دسته‌های مجزا به در خانه‌ها رفته و یکی از اعضای گروه که از همه بزرگ‌تر است با صدای بلند اشعاری را می‌خواند و دیگران با صدای بلند «اهو‌اهو» می‌کنند. معمولا این گروه‌ها به منازلی می‌روند که دارای فرزند خردسال پسر باشند و وقتی که اشعار خوانده شد، پسر کوچک خانواده مقداری آجیل و تنقلات برای اعضای گروه می‌آورد و اگر پسر خانواده با تأخیر اقدام به آوردن تنقلات کند، این گروه اشعارشان را که حالتی فولکلور دارد، تکرار می‌کنند.

شب افطاری

یکی دیگر از آداب رایج در استان مرکزی بردن «شب افطاری» برای نوعروس است که در یکی از روزهای ماه رمضان، خانواده داماد از خانواده عروس می‌خواهد برای افطار غذایی آماده نکند و با مهیا کردن طبقی از غذا، شیرینی، زولبیا و یک هدیه مخصوص به منزل عروس می‌روند.

طبخ انواع شیرینی‌های خانگی نظیر «زولبیا و گوش فیل» و «فتیر» توسط زنان کدبانوی استان نیز از دیرباز در این ماه مرسوم بوده و این خوراکی‌ها به عنوان بخشی از طعام زینت بخش سفره‌های افطاری روزه‌داران استان مرکزی است، بویژه فتیر که سوغات مخصوص اراک نیز به شمار می‌رود.

آیین «الم ترانی» هم از جمله مراسم سنتی و مذهبی کهن است که در ماه مبارک رمضان در شهرستان ساوه برگزار می‌شود. این مراسم در شب‌های پایانی ماه مبارک رمضان بویژه آخرین چهارشنبه این ماه بعد از اقامه نماز مغرب و عشا توسط عده‌ای ازجوانان و نوجوانان برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگان در این آیین که تعدادشان به حدود ده نفر می‌رسد، با اجتماع در مقابل خانه‌ خویشان و همسایگان به اجرای این برنامه می‌پردازند. آنها با صدای بلند اشعاری خوانده و در ادامه نام یکی از فرزندان خانه‌ای را که در مقابل آن اجتماع کرده‌اند، به نیکی صدا می‌کنند. جوانان و نوجوانان شرکت‌کننده در مراسم «الم ترانی» آنگاه با ذکر این عبارت که «یا ثواب، یا جواب» برای گرفتن انعام از صاحب خانه به انتظار می‌ایستند، در این هنگام صاحب خانه با خوشرویی و گشاده دستی و تقدیم شیرینی و تنقلات و احیاناً وجه نقد از جوانان و نوجوانان شرکت‌کننده در مراسم به گرمی پذیرایی می‌کند. البته این احتمال هم وجود دارد که یکی از فرزندان آن خانه به پشت بام رفته و با ریختن یک سطل آب روی اجراکنندگان مراسم از آنها پذیرایی کند.

مجید نیک عهد

جام‌جم استان مرکزی