گسترش روابط لندن با امان و ریاض در شرایط پسابرگزیت

برای خانم ترزا می، نخست‌وزیر محافظه‌کار و دیگر سیاستمداران انگلیسی آشکار است که در دوران پس از برگزیت (پیروزی همه‌پرسی خروج از اتحادیه اروپا)، دیگر امکان اتکای عمیق و گسترده به بازارهای اروپایی برای برون رفت از رکود و بحران جدی اقتصادی وجود نداشته و چاره‌ای جز یافتن بازارهای جدید یا گسترش دیگر بازارهای سنتی خارج از مرزهای اتحادیه اروپا وجود ندارد.

به طور سنتی، پادشاهی سعودی، کشورهای عرب حوزه جنوب خلیج فارس و دیگر کشورهای اقماری آن، به عنوان مناطق تحت‌الحمایه و تحت سلطه بریتانیا یکی از اولین و مهم‌ترین امکانات این راهبرد جدید و ناگزیر لندن به شمار می‌روند. در این مسیر، نخست‌وزیر بریتانیا برای دومین بار در ماه‌های اخیر، عازم منطقه خاورمیانه و خلیج فارس می‌شود تا پس از مقدمه‌چینی‌های سفر گذشته خود، موفق به جلب سرمایه‌گذاری تجاری و خرید نظامی و غیرنظامی این کشورها شود.

ترزا می، در سفر گذشته خود، با کوبیدن بر طبل ایران هراسی، تا حدی موفق شد با اظهار دلسوزی، رهبران عرب منطقه را متقاعد کند لندن شریکی مطمئن و حامی صادقی در جهت منافع آنان در برابر اتهام خطرات ناشی از سیاست‌های ایران خواهد بود. این در حالی است که دولت بریتانیا، در عین تداوم سیاست‌های سیاه‌نمایی درباره ایران، اصرار دارد حامی توافق هسته‌ای با ایران بوده و برخلاف انتقادهای اسرائیل و ترامپ، خواستار اجرا و استمرار آن است. لندن به دلیل حفظ نیازهای مبرم اقتصادی و تداوم دامنه نفوذ راهبردی منطقه‌ای و بین‌المللی و بازگشت استراتژیک خود به خلیج‌فارس، محتاج بازارهای عربی در حوزه خلیج‌فارس و خاورمیانه است. در این زمینه، پادشاهی سعودی پیش قراول اجرایی منطقه‌ای این رویکرد لندن است. از این جهت، تعجبی ندارد که با بی‌اعتنایی کامل به اعتراضات مدنی و حقوقی نسبت به جنایات ضدبشری نظامیان سعودی در یمن، بحرین و سوریه، سفر دوم ترزا می با محوریت ریاض و امان صورت گیرد.

همین هفته گذشته بود که سفر ژنرال سعودی، احمد العسیری برای شرکت در یک همایش در لندن خبرساز شد. اعضای سازمان‌های حقوق بشری مدافع بیش از ده هزار قربانی حملات ارتش سعودی به یمن در دو سال اخیر، ضمن تلاش برای پیگرد حقوقی حکومت سعودی، برای ابراز خشم خود نسبت به سیاست های ریاض، با تخم مرغ به ژنرال العسیری حمله کردند.

بر اساس اعلام دفتر نخست‌وزیر بریتانیا، سفر سه روزه ترزا می به امان و ریاض دارای دو سویه امنیتی و اقتصادی است که در عین حال مرتبط با هم نیز ارزیابی می‌شوند. لندن موفق شده تا با جلب نظر اعضای جناح حاکم ملتهب و آشوب‌زده سعودی، آنان را متقاعد کند که برای مقابله با ناامنی و بی‌ثباتی، اتحاد راهبردی با بریتانیا امری مفید و ناگزیر است. ضمنا دولت محافظه‌کار با ابزارهای مختلف به حاکمان اردن و سعودی نشان داده لندن در مقایسه با آمریکای ترامپ و اتحادیه اروپایی پس از برگزیت، به مراتب شریکی مطمئن تر و ماناتر برای شیوخ منطقه به شمار می‌رود.

بنابه اظهار دفتر نخست‌وزیر بریتانیا، مذاکره برای «اقدامات مشترک امنیتی ضدتروریستی» یکی از اهداف این سفر به شمار می‌رود. ترزا می مدعی است همکاری‌های امنیتی لندن ـ ریاض تاکنون «به طور بالقوه جان صدها شهروند بریتانیایی را حفظ کرده» است. با این حال، رهبران بریتانیا ابایی ندارند که تمرکز بر اهداف اصلی اقتصادی و تجاری این سفر را نیز اعلام کنند. ترزا می همچنین اعلام کرده برای مقابله با منابع و سرچشمه‌های تروریسم، نیروهای مستشاری نظامی به اردن روانه خواهد کرد تا به گفته خودش، با اردن، در خط مقدم جبهه، با آموزش نظامیان اردنی و سعودی، به مقابله ریشه‌ای با منشاء تروریسم منطقه‌ای کمک کرده و در نهایت امنیت مردم بریتانیا را تامین کند.

یافتن راهکارهایی برای کمک به پناهجویان و آوارگان سوری، یکی دیگر از اهداف این سفر اعلام شده است. این در حالی است که به گفته شماری از سازمان‌های حقوق بشری بین‌المللی، کمک مشترک این سه کشور (اردن، بریتانیا و سعودی) به نیروهای افراطی و تروریست در سوریه، از دلایل اصلی بروز پدیده آوارگی میلیون‌ها شهروند سوری بوده است.

بر اساس آمار رسمی منتشر شده از سوی مجلس عوام بریتانیا، از آغاز جنگ یمن، در دو سال اخیر، بریتانیا مجوز صدور بیش از چهار میلیارد دلار جنگ‌افزار، شامل جنگ‌افزار، بمب و تجهیزات تخریبی سنگین، به سعودی را داده که بخش عمده‌ای از این تسلیحات صرف سرکوب غیرنظامیان یمنی شده است.

در حال حاضر دادگاه عالی انگلیس سرگرم بررسی برای صدور رای نهایی در مورد شکایت شماری از سازمان‌های مدافع حقوق بشر درباره تعلیق صادرات تسلیحاتی از آن کشور به سعودی است که به صراحت ادامه این اقدام را یک جنایت آشکار علیه بشریت اعلام کرده‌اند. این در حالی است که یکی از اهداف اصلی سفر ترزا می به ریاض فروش هر چه بیشتر جنگ‌افزارهای جدید به سعودی اعلام شده است. به نظر می‌رسد در این سفر، باز بر طبل ایران‌هراسی و ایران‌ستیزی از هر دو سو کوبیده شود. سیاست‌های سراسیمه و متناقض لندن و ریاض در قبال ایران در منطقه، نشان‌دهنده تاثیرگذاری و توفیق سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی ایران در سال‌های اخیر است.

دکتر مجید تفرشی

تاریخ‌نگار و تحلیلگر مسائل اروپا