سایه قاچاق بر بازار اسباب‌بازی

لشکر اسباب‌بازی‌های آن‌ور آبی، به همین راحتی عرصه را برای اسباب‌بازی‌های داخلی تنگ می‌کنند و می‌نشینند پشت ویترین مغازه‌ها، درست توی چشم، طوری که هرطرف را نگاه کنی آنها را ببینی؛ آن‌وقت سهم اسباب‌بازی‌های قاچاق از اسباب‌بازی‌های موجود در بازار می‌شود 25 درصد.

این را محمدحسین فرجو، دبیر شورای نظارت بر اسباب‌بازی به جام‌جم می‌گوید. فرجو با انتقاد از اوضاع نابسامان اسباب‌بازی‌های ممنوعه که از طریق غیرقانونی وارد کشور می‌شوند، می‌گوید هیچ نظارتی بر ورود آنها وجود ندارد.

فرجو با اشاره به این‌که آمار دقیقی از قاچاق این کالا در دست نیست می‌گوید: معمولا سهم قاچاق هرکالایی را بر مبنای کشفیات آن کالا در نظر می‌گیرند. طبق نظر کارشناسان، میزان قاچاق اسباب‌بازی هم حدود چهار یا پنج برابر کشفیات است و این موضوع می‌تواند زنگ خطر نظارت بیشتر بر این حوزه باشد، زیرا اسباب‌بازی‌های قاچاق از دو جهت بر جامعه کودک و نوجوان ما تاثیر می‌گذارند؛ یکی از بعد فرهنگی به‌دلیل نبود نظارت و دوم از بعد ایمنی و سلامتی و مسائل استاندارد و اگر دقت نظر و نظارت کافی در این زمینه صورت نگیرد آثار منفی زیادی به دنبال خواهند داشت.

دبیر شورای نظارت بر اسباب‌بازی با اشاره به مسئولیت هشت دستگاه دولتی مانند ستاد مبارزه با کالای قاچاق، اتحادیه اسباب‌بازی، معاونت نظارت در وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان تعزیرات حکومتی، سازمان حمایت از مصرف‌کننده، شورای اصناف، نیروی انتظامی و اماکن وظیفه در بحث نظارت بر قاچاق اسباب‌بازی می‌گوید: در این حوزه در عمل و اجرا ضعف داریم.

فرجو از قاچاق اسباب‌بازی به عنوان معضل اصلی موجود در صنعت اسباب‌بازی کشور نام می‌برد و می‌گوید: قوانین بسیاری در ارتباط با قاچاق اسباب‌بازی تدوین شده اما هیچ کدام ضمانت اجرایی ندارند.

ورود اسباب‌بازی‌های قاچاق بدون رعایت استانداردها

نتیجه این اتفاق پر شدن ویترین مغازه‌ها از عروسک‌ها، ماشین‌ها، لگوها و اسباب‌بازی‌های ریز و درشتی است که بازی با آنها، دریچه‌ای از یک دنیای جدید را روی بچه‌ها باز می‌کند.

دنیایی که حجت‌الاسلام‌والمسلمین مسعود آذربایجانی، روان‌شناس و عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه درباره‌اش به جام‌جم هشدار می‌دهد و با اشاره به بازار داغ اسباب‌بازی‌های قاچاق می‌گوید: در اسباب‌بازی‌های قاچاق هم مثل سایر کالاهای قاچاق بحث ارزیابی کیفیت و رعایت استانداردها در نظر گرفته نمی‌شود و سودجویان بدون توجه به این ملاک‌ها اقدام به وارد کردن محصولات قاچاق می‌کنند، درنتیجه ممکن است کالاهایی به صورت قاچاق به کشور وارد شوند و در اختیار کودکان قرار بگیرند که از نظر شکل ظاهری،‌پیام اخلاقی،‌ فرهنگ و ارزش‌ها با ارزش‌های کشورمان تناسب نداشته باشند و مثلا در جهت ترویج خشونت و پرخاشگری ساخته شده باشند و به این ترتیب مخاطبانشان را در معرض تهدید قرار بدهند یا با رواج مصرف‌گرایی، نسل آینده را مصرف‌گرا و مادی‌گرا بار بیاورند.

اسباب‌بازی اولویت مبارزه با قاچاق کالا نیست

از بین خبرهای ریز و درشت صفحات روزنامه‌ها و خبرهایی که هرچند وقت یک‌بار از کشف محموله یک نوع کالای قاچاق خبر می‌دهند،‌ کشف محموله اسباب‌بازی‌های قاچاق نیز سهمی را به خود اختصاص داده‌اند، سهمی که البته زیاد نیست.

دلیل این اتفاق را که از علی‌اکبر پوراحمد نژاد، دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان تهران می‌پرسیم به یک جواب نگران‌کننده می‌رسیم؛ ‌این‌که اسباب‌بازی‌ها در بحث مبارزه با کالاهای قاچاق در مصادیق کالاهای هدف قرار نگرفته‌اند.

پوراحمدنژاد با اعلام این خبر به جام‌جم می‌گوید: با توجه به این‌که در سال 95 روند مبارزه با کالاهای قاچاق براساس اولویت‌بندی کالایی آغاز شده است و در این روند هدف‌گذاری بر این بود که مصادیقی که خسارت بیشتری به عرصه اقتصاد کشور وارد می‌کنند و متقاضی ویژه تری دارند در محور عملیات کمیسیون قرار بگیرند، فعالیت‌های زیادی برای مقابله با ورود کالاهای قاچاق و کشف و ضبط آنها انجام شد، اما در این میان اسباب‌بازی به‌عنوان کالایی که مصرف‌کننده خاص و محدودی دارد و فراگیری کمتری نسبت به سایر کالاهای قاچاق دارد، در مصادیق کالاهای هدف قرار نگرفت.

دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان تهران با اشاره به کشف 23 محموله قاچاق اسباب‌بازی در تهران در سال 95 می‌گوید: این عدد،‌ میزان قابل توجهی را در مقایسه با سایر کشفیات قاچاق به خود اختصاص نداده، با این حال معتقدم همان‌طور که کمیسیون در کنار تکلیفی که در هدف‌گذاری و شناخت در حوزه کلان قاچاق به‌عهده دارد،‌ در حوزه خرد قاچاق هم باید فعال باشد و عرصه را برای قاچاقیان خالی نگذارد.

با این‌حال پوراحمد‌نژاد در ادامه از فعالیت‌های ویژه حوزه فرهنگی ستاد متبوعش در این زمینه خبر می‌دهد و می‌گوید: در مقوله فرهنگی ‌نه فقط در بحث اسباب‌بازی که در بحث سایر اقلام فرهنگی مانند لوازم‌التحریر هم که به نوعی زیرساخت‌های تفکرات جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهند، فعالیت‌هایی درحال انجام است، اما یک نگاه به بازار حال حاضر اسباب‌بازی در کشور و جولان مطلق و بی‌چون و چرای اسباب‌بازی‌های خارجی (چه وارداتی و چه قاچاق) کافی است به این نتیجه برسیم که فعالیت‌های فرهنگی انجام شده یارای مقابله با موج عظیم اسباب‌بازی‌های وارداتی و قاچاق را ندارند.

نقش موثر اسباب‌بازی‌های قاچاق در برهم زدن نظم اجتماعی

اسپانیا، ‌ایتالیا، آلمان، تایوان،‌تایلند و درنهایت عروسک‌های تولید چشم بادامی‌های چینی، فعلا حرف اول را در بازار داغ اسباب‌بازی‌های خارجی داخل کشور می‌زنند. اسباب‌بازی‌هایی که به گفته دکتر علیرضا کرمانی جامعه‌شناس دوران کودکی و مدیرکل سابق آموزش و پژوهش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، می‌توانند انسجام اجتماعی را برهم زنند و نقشی مخرب در بازتولید نظم اجتماعی داشته باشند.

کرمانی به جام‌جم می‌گوید: قاچاق نه فقط در حوزه اسباب‌بازی که در دیگر حوزه‌ها هم محصول دو عامل است؛ یکی نیاز جامعه به آن کالا یا محصول و دیگری فقدان توان لازم درخصوص تامین آن نیاز. در نتیجه وقتی این دو ویژگی به هم می‌رسند قاچاق ایجاد می‌شود، یعنی اگر گروهی سودجو احساس کنند که جامعه برای به‌دست آوردن کالایی تشنه است و از یک طرف هم ببینند که امکانات داخلی به هردلیل تکاپوی این نیاز را نمی‌دهد آن‌وقت از راه‌های قاچاق برای رسیدن به منافع اقتصادی خودشان استفاده و به این ترتیب تبعاتی را برای جامعه ایجاد می‌کنند. این جامعه‌شناس دوران کودکی ادامه می‌دهد: اسباب‌بازی‌ها کارکرد زیادی دارند که یکی از این کارکردها می‌تواند انسجام اجتماعی باشد.

در حقیقت اسباب‌بازی‌ها وقتی مبتنی برخاطره جمعی یک جمعیت باشند، می‌توانند درجهت انسجام اجتماعی حرکت کنند. یکی از اهداف دوران کودکی همین بحث بازتولید نظم اجتماعی است.

به گفته این متخصص، زنگ خطر وقتی به صدا درمی‌آید که اسباب‌بازی‌ای وارد کشور می‌شود که هیچ تناسبی با ویژگی‌های فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و تاریخی جامعه ندارد و از آنجا که کودکان به‌عنوان مصرف‌کننده، خودشان را با این اسباب‌بازی‌ها سازماندهی می‌کنند، آن نظم اجتماعی و انسجام اجتماعی از بین می‌رود.

کرمانی هشدار می‌دهد: این‌گونه ما دوران کودکی جمعیت زیادی از شهروندان کشورمان یعنی کودکان و نوجوانان را که آینده‌ساز این مملکت هستند، به‌دست کسانی داده‌ایم که بعضا به نیات خیرشان اعتمادی نداریم و حتی ممکن است صرف‌نظر از بیگانه بودن، ‌دشمن ما نیز باشند. یعنی ما این فرصت را به آنها داده ایم تا سرنوشت کودکانمان را در دست بگیرند.

مینا مولایی - جامعه