آژیر ساختمان‌های فرسوده در کلانشهرها به صدا درآمد

نوسازی بافت‌های فرسوده و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و سازه‌های شهری از ابتدایی‌ترین اقداماتی است که می‌توان در شهر تهران برای جلوگیری از خسارات و تلفات سنگین هنگام وقوع زلزله انجام داد اما روند نوسازی این بافت‌ها آن طور که انتظار می‌رود از سرعت مناسب برخوردار نبوده و حتی بسیاری از ساختمان‌های جدید نیز فاقد استقامت و استانداردهای پایدار در برابر زلزله است.

بر اساس آمارهای رسمی، فقط در شهر تهران حدود 3268 هکتار بافت فرسوده وجود دارد که معادل 5.3 درصد وسعت کل شهر است.

به گفته دکتر منوچهر قریشی، عضو کارگروه تخصصی زلزله، این میزان فرسودگی به این معنی است که بیش از 5.3 درصد تهران، مستعد بروز فجایعی نظیر پلاسکو است.

مهدی موذن، رئیس سازمان نظام کاردانی ساختمان استان تهران هم چندی قبل تاکید کرده بود که 50 هزار هکتار بافت فرسوده در کل کشور وجود دارد. این میزان فرسودگی به این معنی است که به قول عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، 19 میلیون ایرانی در بافت‌های بی‌کیفیت شهری زندگی می‌کنند.

در همین بافت‌های فرسوده هم اماکن بسیار پررفت و آمدی وجود دارد که در صورت وقوع زلزله یا حادثه‌ای شبیه پلاسکو می‌تواند تهدیدی مستقیم برای جان شهروندان باشد.

بسیاری از اماکن پرتردد در کلانشهرها از حداقل‌های ایمنی هم بی‌بهره هستند و با وجود آنها، احتمال وقوع حوادثی مشابه پلاسکو اصلا دور از انتظار نیست.

65 درصد بیمارستان‌های کشور فرسوده‌اند

یکی از عمده اماکن پرترددی که در صورت وقوع چنین حادثه‌ای می‌تواند به گورستان دسته‌جمعی بسیاری از شهروندان بدل شود، بیمارستان‌های فرسوده است که تعداد آنها هم اصلا کم نیست.

به گفته محمدآقاجانی، معاون درمان وزارت بهداشت، هم‌اکنون حدود 65 درصد بیمارستان‌های کشور فرسوده هستند. در حالی که بیمارستان باید پناهگاه امن بیماران باشد، اما ناایمن بودن سازه اغلب بیمارستان‌ها موجب خواهد شد در صورت وقوع حادثه‌ای شبیه پلاسکو، بیماران زنده به گور شوند.

نمایش پلاسکو در سالن‌های تئاتر و سینما

فقط هم بیمارستان‌ها و مجتمع‌های تجاری فرسوده نیستند که قابلیت تکرار پلاسکو را دارند. حتی در سالن‌های تئاتر و سینما، یعنی جایی که قرار است در آنجا به ما خوش بگذرد و لحظات شادی را تجربه کنیم، امکان خلق پلاسکویی دیگر دور از ذهن نیست.

به گفته محمدمهدی تندگویان، سخنگوی کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران، حدود 40 درصد سازه سینماها و تئاترهای پایتخت فرسوده شده و باید برای مقاوم‌سازی آنها طرح فوری ارائه شود؛ چرا که گاهی ترک‌های سازه به طور عینی مشخص است و می‌توان گفت برای ریزش این ساختمان حتی لازم نیست منتظر زلزله‌ای باشیم.

زنگ خطر برای مدارس فرسوده

ایمنی خانه دوم بچه‌ها، جایی که در آن حداقل یک‌سوم از عمرشان را می‌گذرانند، با حداقل استانداردهای جهانی هم سازگار نیست. این که بر اساس آمارهای رسمی، حدود 33 درصد مدارس کشور فرسوده هستند، نشان می‌دهد اگر فاجعه‌ای مشابه پلاسکو در ساختمان‌های فرسوده مدارس اتفاق بیفتد، آن وقت دیگر کاری جز تاسف و ابراز نگرانی از ما برنمی‌آید.

حتی در شهر تهران که بظاهر از امکانات شهری بهتری نسبت به دیگر شهرها برخوردار است، آمار مدارس فرسوده، بیشتر از خیلی شهرهای دیگر است.

پلاسکوها ی ورزشی

اگر نیم نگاهی به مجموعه‌های بزرگ و مشهور ورزشی بیندازیم، می‌بینیم در این اماکن ورزشی نیز که پاتوق بسیاری از جوانان است، فرسودگی موج می‌زند.

گفته می‌شود ورزشگاه‌های مشهور پایتخت یعنی آزادی، راه‌آهن، تختی و شیرودی روی هم رفته 239‌سال قدمت دارند.

اوضاع در شهرستان‌ها به مراتب بدتر از تهران است، طوری که بسیاری از ورزشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی در شهرستان‌ها عمری بالای 50 سال دارند.

در شرایطی که در اغلب ورزشگاه‌ها، بدون آتش‌سوزی و زلزله هم احتمال آسیب رسیدن به تماشاچیان وجود دارد، اگر اتفاقی مشابه پلاسکو در این ورزشگاه‌ها رخ دهد، قطعا جمعیت بسیار بیشتری نسبت به پلاسکو قربانی خواهند شد.

راه‌های روشن پیشگیری

مدیریت‌های موازی برای حل مسائل شهری، مساله‌ای است که در بحران پلاسکو مشهود بود. نبود مدیریت واحد شهری موجب شده هر سازمانی تلاش کند کم‌کاری‌اش را به گردن سازمانی دیگر بیندازد.

علیرضا سرحدی، کارشناس شهری در گفت‌وگو با جام‌جم به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: ما به متولی واحد شهری نیاز داریم که بتواند با قدرت به اصلاح ساختمان‌های فرسوده بپردازد؛ این که حوزه‌های مختلف از مدیریت شهری در دست نهادهای گوناگون باشد و مرجع پاسخگویی واحدی هم وجود نداشته باشد، نمی‌تواند مانع تکرار حوادثی مشابه پلاسکو شود.

وی تاکید دارد که سیاست اخطارهای متعدد برای پلمب ساختمان‌های ناایمن نیز جواب نمی‌دهد. اگر می‌خواهیم حادثه‌ای مشابه اتفاق نیفتد، باید پس از چند اخطار، مدیریت شهری نسبت به اصلاح آن سازه‌ها اقدامی قاطع‌تر انجام دهد.

ابوالفضل قناعتی، عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران هم در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند که برای مقابله با تکرار حوادثی مشابه «پلاسکو» باید خلأهای قانونی برطرف شود تا مالکان ساختمان‌های ناایمن نتوانند با سوء استفاده از همین روزنه‌های قانونی، زمان بخرند و نسبت به اصلاح واحدهای تجاری خود تعلل کنند.

مساله دیگری که در بحث ساختمان‌های فرسوده و پرتردد مطرح می‌شود، نبود آماری دقیق از این ساختمان‌هاست.

به همین دلیل است صدیف بدری، سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که در گام اول، باید آمار مجتمع‌های ناایمن در کلانشهرها مشخص شود تا بتوانیم تعریفی درست از صورت مساله داشته باشیم. در گام دوم نیز به گفته این نماینده مجلس باید به اصلاح ساختمان‌های فرسوده اقدام کنیم؛ زیرا به گفته او، با اصلاح تاسیسات برقی و مکانیکی مجتمع‌های پرتردد، می‌توان تا 70 درصد به ارتقای ایمنی آنها امیدوار بود. امر واضح این است که اصلاح بافت‌های فرسوده که همچون بمبی عمل نشده در سطح شهرها رها شده‌اند، نیاز به عزم ملی دارد که بدون این همکاری گروهی، پلاسکوهای خفته دیگر هم دیر یا زود به بحرانی ملی تبدیل می‌شوند.

امین جلالوند - جامعه