آخرین پرواز

از حدود چهار سال پیش تاکنون با خبر‌های سقوط بالگرد‌ها و هواپیما‌های آموزشی و جنگنده مواجه می‌شویم بی‌آن‌که دلیل مشخص این سقوط‌ها را بدانیم. این هواپیما‌ها هر چند کوچک و کم سرنشین هستند اما باز هم قربانیانی می‌گیرند.

هواپیمای آموزشی آماده پرواز می‌شود. از زمین بلند می‌شود. اوج می‌گیرد. دچار سانحه می‌شود. سقوط می‌کند. تلفات می‌دهد. همه از جعبه سیاه حرف می‌زنند. مشکل فنی را وسط می‌کشند. تحقیق و بررسی می‌کنند و اما باز هم دلیلی برای سقوط اعلام نمی‌کنند. این‌گونه است که سقوط هواپیما‌ها یک راز سر به مهر باقی می‌ماند.

در آخرین سانحه، یک فروند هواپیمای فوق‌سبک تفریحی که توسط بخش خصوصی با نام «آزیتا» طراحی شده و در حال آزمایش‌های زمینی بود، از باند خارج شد و سقوط کرد.

علی‌اصغر روشن، رئیس فرودگاه سبزوار در این باره گفت: هواپیمای آزیتا از چند هفته پیش در حال انجام آزمایش و طی مراحل نهایی بوده است. این هواپیما در زمانی که خلبان در حال آزمایش زمینی آن بود، در حاشیه باند دچار سانحه شد و در قسمت خاکی آن به زمین برخورد کرد.

با اقدام بموقع و سریع آتش‌نشانی و واحد ایمنی زمینی فرودگاه، خلبان از هواپیما به بیرون منتقل و بلافاصله علائم حیاتی وی کنترل شد و برای انجام مراحل درمانی به بیمارستان انتقال یافت. خلبان مجروح شده است، اما شرایط وی خیلی وخیم نیست.

وی افزود: این هواپیما متعلق به بخش خصوصی با گنجایش چهار سرنشین است که مجوزهای لازم را دریافت کرده بود و طی مکاتبات انجام شده با سازمان هواپیمایی کشوری، قرار بود آزمایش‌های اولیه آن در فرودگاه سبزوار انجام شود. بخشی از آزمایش‌ها انجام شده بود و هنگام تست‌های زمینی، این هواپیما دچار سانحه شد.

ارتفاع مهم است

کاپیتان مسعود نوری‌نژاد، استاد خلبان و پژوهشگر در این باره می‌گوید: حادثه سقوط بالگرد‌ها و هواپیما‌های کوچک و آموزشی چیزی نیست که بتوان بدون بررسی درباره دلیل وقوعش بحث کرد. هر زمان که از من دلیل این حوادث را پرسیده‌اند، جواب را به اتمام و روشن شدن نظر کارشناسان موکول کرده‌ام چرا که تنها افرادی می‌توانند دلیل اصلی را بازگو کنند که عضو تیم بررسی سانحه هستند. این تیم که متشکل از یازده تیم تخصصی است با تحقیق و بررسی دقیق می‌تواند اکثر سوالات درباره چگونگی وقوع حوادث را پاسخگو باشد.

من یا هر فرد دیگری اگر به عنوان کارشناس نظر شخصی خود را به مخاطب ارائه دهیم، ممکن است کلام ما در جایی به اشتباه منعقد شود و پایه و اساس ضایع کردن حق یک سازمان یا فرد یا مجموعه‌های مختلف را بچیند.

وی ادامه داد: بالگرد و هواپیما از نظر ارتفاع و نوع کارکرد تفاوت‌های مختلفی دارند و همین موضوع باعث می‌شود در دید عام مردم این تصور به وجود آید که در صورت ایجاد حادثه برای بالگرد، خسارات جانی کمتر اتفاق می‌افتد اما این نگاه اشتباه است چرا که هواپیما به دلیل ارتفاع زیادی که دارد، در صورت بروز حادثه و اتفاق ناگوار، خلبان این امکان را دارد که در زمان بیشتری بتواند شرایط را کنترل کند و زمام کار را در دست بگیرد و چه بسا که از بروز حادثه هم جلوگیری کند، اما در صورت بروز حادثه برای بالگرد، زمان برای کنترل امور بسیار کم است و به دلیل ارتفاع کم، سقوط بسیار زود اتفاق می‌افتد. البته سازنده یک بالگرد از همان زمان طراحی و ساخت این وسیله اولین قدمش تولید ایمنی و امنیت جانی انسان‌هاست.

پرواز بدون موتور

این کارشناس می‌گوید: تفاوت دیگری که در هواپیما و بالگرد وجود دارد، این است که هواپیما می‌تواند یک مسافتی را بدون موتور جلو برود و خود را به جایی برساند اما بالگرد از این امکانات بی‌بهره است. بالگرد به محض این‌که مشکلی برای موتورش پیش بیاید عامل گلاید را ندارد و مستقیم به سمت پایین می‌آید و با این دیدگاه می‌توان گفت خسارتی که به محیط پیرامون خود می‌زند هم بیشتر است. به همین دلیل است بالگرد‌هایی که در آسمان شهر‌ها و مکان‌های مسکونی حرکت می‌کنند باید حتما دو موتوره باشند که اگر یک موتور خاموش شد، موتور دیگر بتواند پاسخگو باشد.

آموزش‌های لازم داده شود

نوری‌نژاد در خصوص هواپیماهای آموزشی هم گفت: در بحث هواپیما‌های آموزشی نیز باید این موضوع را در نظر داشت که این وسیله‌ها یا در فضای فرودگاهی پرواز می‌کنند یا در مناطقی که مخصوص آموزش طراحی شده است. در طول دوره آموزش خلبانی حتما مربی یا استاد خلبان، خلبان را در رابطه با خاموش شدن موتور یا مسائل اضطراری دیگری که وجود دارد و ممکن است رخ دهد، آماده می‌کند و به عملکرد آموزش دیده خود در مقابله با این حوادث نمره می‌دهد. اگر دانشجو نتواند در این مورد نمره بگیرد دیگر خلبانی کردن او نیز غیرممکن است. حال در این‌گونه بالگرد‌های آموزشی زمانی‌که شرایط سانحه‌ای واقعی پیش می‌آید هدایت و کنترل هواپیما را استاد خلبان به عهده می‌گیرد و آموزش گیرنده، دانشجو یا کمک خلبان بی‌مسئولیت هستند.

به خیر گذشت

صبح روز 24 مرداد 94 بود که مردم در 40 کیلومتری جاده قزوین - رشت شاهد صحنه بهت‌آوری شدند. در حادثه پیش آمده یک فروند هواپیمای آموزشی زیر پل شرکت راه‌سازی استراتوس سقوط کرد و سرنشینان این هواپیمای دونفره مصدوم شدند که یکی از آنان 33 ساله به صورت سرپایی مداوا شد و دیگری که 59 سال داشت به بیمارستان منتقل شد. این حادثه هیچ انفجار و آتش‌سوزی شدیدی را همراه نداشت و ماموران هلال احمر بلافاصله پس از باخبر شدن از حادثه خود را به صحنه رساندند و سرنشینان هواپیما را نجات دادند.

مرگ در ماه عسل

بهمن سال 93، داماد عربستانی که برای گذراندن ماه عسل خود به ایران سفر کرده بود، در حادثه سقوط یک هواپیمای آموزشی ـ تفریحی جان خود را از دست داد.

وی که همراه نوعروس خود به شمال کشورمان سفر کرده بود، با اجاره یک هواپیمای تفریحی در رامسر همراه با خلبان ایرانی به گشت‌زنی در آسمان پرداختند که یکباره هواپیما از صفحه رادار حذف شد و داماد و خلبان در آب‌های شمال سقوط کردند. پس از چند روز جست‌وجو، جسد تازه داماد و و استاد خلبان پیدا شد. این حادثه درحالی رخ داد که نوعروس عرب در داخل هتل استراحت می‌کرد. حبیب بن شعیب بن محمد خبیت که تبعه عربستانی بود، پس از ازدواج با همسرش در چهارمین روز زندگی مشترکشان، تصمیم گرفتند برای ماه‌عسل به ایران سفر کنند.

آنها با پرواز هوایی به تهران سفر و سه روزی را در شهرستان چالوس اقامت کردند و بعد تصمیم گرفتند گشتی هم در دیگر شهرهای شمالی کشورمان بزنند. تازه‌عروس و داماد عربستانی وارد استان مازندران و سپس شهرستان رامسر شدند.

داماد جوان تصمیم گرفت برای چند روزی همراه همسرش در یکی از هتل‌های شهرستان رامسر اسکان یابد. آنها برای این‌که ماه‌عسل به‌یادماندنی داشته باشند، به یک دفتر خصوصی هواپیمایی مراجعه کرده و یک هواپیمای آموزشی ـ تفریحی اجاره کردند که این پرواز مرگ تازه‌داماد را رقم زد.

نجات با چتر

هواپیمای آموزشی ساعت 9 صبح روز جمعه 19 شهریور امسال از فرودگاه آزادی برخاست و به دلیل از کار افتادن یکی از ملخ‌ها در جنوب غربی شهرستان نظرآباد و در اراضی کشاورزی این محدوده سقوط کرد. افرادی که در اطراف محل حادثه بودند به یاری حادثه‌دیدگان هواپیما شتافتند که متوجه شدند این سانحه هیچ مصدومی ندارد. خلبان این هواپیما و نفر همراه توانسته بودند با استفاده از چتر خود را نجات دهند و این حادثه تلفات جانی نداشت.

تلاش برای سقوط نکردن در روستا

هفتم اسفند 1393 در حدود ساعت 14 یک بالگرد در سطح پایینی و نزدیک به خانه‌های روستای پس‌قلعه پرواز می‌کرد و با توجه به این که برف شدید و مه غلیظی در این منطقه وجود داشت، موجب شد که این بالگرد سقوط کند. با مهارتی که خلبان داشت اجازه نداد این بالگرد روی خانه‌های روستای پس قلعه سقوط کند و در محیطی سقوط کرد که هیچ‌ خانه‌ای وجود نداشت. این بالگرد هنگام پرواز و پس از عبور از روستای پس قلعه و حرکت به سمت امام‌زاده ابراهیم یکباره سقوط کرد.

اهالی روستا با دیدن این صحنه، بلافاصله به محل سقوط این بالگرد رفتند و آتش را خاموش کردند ولی سه نفر از سرنشینان جان خود را از دست دادند.

بالگرد در دریای خزر

آذر امسال، بالگردی برای انتقال یکی از کارکنان شرکت نفت که دچار سکته قلبی شده بود به سکوی نفتی رفت اما در آغاز پرواز برگشت دچار حادثه شد و در آب‌های خزر سقوط کرد. یک تیم غواصی، یک تیم عملیاتی با آمبولانس از شهرستان بهشهر و یک فروند بالگرد امدادی جمعیت هلال احمر به منطقه امیرآباد اعزام شدند.

پنج سرنشین این بالگرد در این سانحه جان خود را از دست دادند.

آخرین عملیات نجات

روز 31 شهریور سال گذشته تصادف کامیون و وانت در جاده هراز محدوده منظریه منجر به سقوط یک بالگرد اورژانس در جاده هراز شد.

زمانی که این تصادف جاده‌ای به اورژانس اعلام شد، بلافاصله یک فروند بالگرد اورژانس برای امدادرسانی به دو مصدوم حادثه از پایگاه آمل به محل تصادف در حوالی منظریه گزنک اعزام می‌شود. پس از سوار کردن دو مصدوم تصادف، بالگرد هنگام برخاستن با کابل برق برخورد و سقوط می‌کند. بالگرد که در زمان حادثه پنج سرنشین داشت، هنگام فرود به دلیل گرد و غبار فراوان و کاهش دید با ستون برق جاده برخورد کرد و دچار سانحه شد و در این سانحه تکنیسین اورژانس 115 مازندران به شهادت رسید.

هواپیما در آتش سوخت

در حادثه‌ای دیگر، هواپیمای فوق‌سبکی که از تهران به سمت مشهد در پرواز بود، بعدازظهر 20 مرداد سال گذشته در 20 مایلی فرودگاه سبزوار دچار نقص فنی شد. بنا به گفته شاهدان، این هواپیما که قادر به ادامه پرواز تا مقصد نبود، مجبور به فرود اضطراری در جاده روستایی چشمه‌سفید شد. دو نفر سرنشین هواپیما از این مهلکه جان سالم به در بردند.

در این سانحه خلبان و سرنشین دیگر که مردی 35 ساله است با اقدامات سریع و درست و با کمک محیط‌بانان جان سالم به در بردند و هیچ‌گونه آسیبی ندیدند.

بنا بر اظهارات خلبان، وی در منطقه عباس‌آباد متوجه دود در کابین می‌شود و به اضطرار و با سرعت 150 کیلومتر در ساعت در جاده‌ای خاکی فرود آمد در همین حال دو محیط‌بان مشغول گشتزنی در منطقه بودند که با غباری غلیظ مواجه و عازم منطقه حادثه می‌شوند و دو نفر را مشاهده می‌کنند که با سرعت در حال دور شدن از محل غبار بودند. بعد از این که آنها را سوار خودروی محیط‌‌بانی کردند، هواپیما منفجر شده و جز یک قطعه بال چیزی از آن باقی نمی‌ماند.

سقوط در دریاچه

در آخرین سانحه مربوط به بالگردها، پس از سقوط یک فروند بالگرد در دریاچه شهدای خلیج فارس، نیروهای آتش‌نشانی برای عملیات امداد و نجات در محل حاضر شدند. بالگرد سقوط کرده در دریاچه چیتگر متعلق به شرکت پنها و دارای هشت سرنشین بود.نیرو‌های امداد به محض اطلاع از ماجرا خود را به محل حادثه رساندند و با بررسی محل موفق شدند هشت نفری را که درون بالگرد بودند از آب خارج کنند. هر هشت سرنشین این بالگرد با تلاش عوامل آتش‌نشانی و امدادگران نجات یافتند، اما دو نفر از آنها در بیمارستان جان باختند.

هنوز دلیل اصلی سقوط این بالگرد هم مشخص نشده و تیم تحقیقاتی در حال بررسی علت سانحه است.

غزاله مالکی