شناسایی غلامان و کنیزان آفریقایی در دربار قاجار

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روابط عمومی و اطلاع رسانی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، پدرام خسرونژاد در گفتگویی درباره بررسی‌هایی که بر روی عکسهای تاریخی موسسه داشته گفت: عکسها از معتبرترین اسناد تاریخی هستند که بی هیچ دستکاری می توانند واقعیتهای نابی را به جهت تاریخی و مردم شناسی نشان بدهند و عکسهای باقی مانده از دوران قاجار حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره غلامان و کنیزان آفریقایی و گرجی در دربار ایران است. پوشش و موقعیت اجتماعی این کنیزان و غلامان و بسیاری از نکات دیگری که از عکسها به عنوان یکی از معتبرترین اسناد باقی مانده است می تواند پاسخگوی بسیاری از پرسشهای تاریخی و مردم شناختی باشد.

وی افزود: ما درباره برده داری در دوران قاجار و قبل از آن مطالعات تاریخی نداریم گرچه اسناد زیادی در این باره وجود دارد و در گزارشات برجای مانده از جهانگردان به این موضوع اشاره شده است.

خسرونژاد با تاکید براینکه مطالعه عکس و تاریخ عکاسی در ایران علمی 50-60 ساله است ،‌تصریح کرد: بحث شناسایی کنیزان و غلامان افریقایی از طریق عکسهای باقی مانده از دوران قاجار هم یکی از موضوعات جدید است.

به گفته وی برده داری در ایران از دوران پیش از اسلام و دوره صفویه رواج داشته البته این برده داری از جنس برده داری غربی نیست اما از آنجائیکه عکاسی از دوره ولیعهدی ناصرالدین شاه به ایران آمده، موضوع مطالعه برده داری با استفاده از عکسها را از این دوران به بعد می توان پیگیری کرد.

به گفته این مردم شناس برده های افریقایی اغلب در دوران کودکی از سواحل افریقا دزیده می شدند و توسط برده فروشان حرفه ای که هیچ کدام ایرانی نبودند به خیلج فارس آورده می شدند و بخشی به عربستان برده می شدند و در بازار مکه به فروش می رسیدند و تعدادی هم به ایران آورده می شدند و اغلب از مسیر ایران برای فروش به دولت عثمانی به ترکیه کنونی برده می شدند.

وی درباره ویژگیهای این برده ها به لحاظ مردم شناسی افزود: کار پژوهشی در این باره تازه آغاز شده است اما اغلب این غلامان خواجه بودند و در حرم سراها کار می کردند و به دلیل کلید داری حرم سرا به شاه و متمولین نزدیک بودند.

بنا به تاکید خسرونژاد در غرب تاریخ عکاسی به موازات مباحث مردم شناسی شکل گرفته و از عکس به عنوان گزارش در تحقیقات مردم شناسی استفاده می شود. همچنین مردم شناسان درباره عکسهایی که قبلا گرفته شده است پژوهشهایی را انجام می دهند. وی به 400 عکسی اشاره می کند که در طی تحقیقاتی که در ایران و همچنین خارج از ایران داشته تصاویری از بردگان سیاه پوست را نشان میدهند که این عکس ها سوالاتی را به ذهن متبادر می کند که هدف از نشاندن این برده ها در عکس چه بوده است یا طرزنشستن این برده ها و قد و قواره آنها بیانگر چه نکاتی است؟

به باور خسرونژاد به شرطی که بتوان این عکسها و البومها را دید و اسناد مکتوب را هم در کنار آن پیدا کرد و مورد بررسی قرار داد عکسها می توانند پاسخگوی بسیاری از سوالات و ابهامات تاریخی باشند و این مسیر نیازمند همراهی محققان است.