پدیده فرونشست مخاطره محیطی شهر تهران

امروز در سطح جهان، چالش تغییر اقلیم و ردپای اکولوژیکی شهرها بر محیط‌زیست یک موضوع کاملا جدی است و می‌توان گفت حجم زیادی از فرونشست‌ها در تهران نیز به دلیل بی‌توجهی به شرایط زیست محیطی پایتخت رخ داده است.

در مناطق شمالی پایتخت، نبود تناسب جنس خاک با ساخت و سازها اصلی‌ترین دلیل فرونشست است که حتی برخی معماران را هم با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است درحالی که در قسمت‌های جنوبی شهر تهران بیشتر فرونشست‌ها به خاطر انحلال تشکیلات زیرسطحی سیالات به وجود آمده است.

باید در نظر داشته باشیم که همزمان با همه این اتفاق‌ها، شبکه هیدرولوژی آب تهران نیز به دلیل ساخت و سازهای گسترده دچار تغییرات شده است. سطح تهرانی که سال‌ها با قنوات زندگی کرده، امروز در برابر نفوذ آب مقاوم است و همین عامل هم باعث شده تا سفره‌های زیرزمینی تبدیل به حفره‌های مکنده تهدیدزا شوند.

باید به این نکته دقت کنیم که زنده کردن این سازه‌های آبی می‌تواند تا حدودی خطر‌ها را کاهش دهد، ضمن این که در کنار این فعالیت‌ها باید برای شبکه آبرسانی تهران هم که دچار فرسودگی شده چاره‌ای اندیشیده شود، چراکه فرسودگی و نشت آب می‌تواند در کنار سستی خاک و حفره‌های خالی قنوات شدت وقوع بحران‌ها را تشدید کند.

این موضوع وقتی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم در صورت بروز زلزله، فرونشست‌ها می‌توانند شدت و حدت خسارت‌های وارد شده را دو چندان کنند. مرور تجارب جهانی نیز این نکته را برای ما یادآوری می‌کند که تغییر اقلیم، چالش‌های فعلی شهرها را تشدید خواهد کرد.

این چالش‌ها عمدتا افراد فقیر شهری را که مجبورند در مسیر سیلاب‌ها و مکان‌های مستعد لغزش و فرونشست زمین زندگی کنند، بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد. آنها بیشترین خسارت ناشی از تغییر اقلیم را متحمل خواهند شد و چنانچه روند تغییر اقلیم بدین صورت افزایشی باشد این تأثیرات بمراتب شدیدتر خواهد شد.

شهرها به خودی خود با مشکلات فراوانی روبه رو هستند که اضافه شدن مشکل تغییر اقلیم، معضلات آنها را دوچندان می‌کند و چالش زمانی حادتر می‌شود که شهرها مجبورند هرهفته بیش از 3 میلیون سکنه جدید پذیرا باشند.

شهرها اغلب به عنوان مخرب محیط‌زیست و اضافه بار اکولوژیکی طبیعت قلمداد می‌شوند، اما همزمان می‌توانند به عنوان یک مدل و نمونه از کارایی زیست‌محیطی در نظر گرفته شوند، چرا که با افزایش تراکم و مدیریت بهتر، هزینه ارائه خدمات کاهش می‌یابد، نوآوری ترویج و رفاه از طریق توسعه اقتصادی میسر می‌شود.

سیدمحسن طباطبایی مزدآبادی

دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران