ماجرای اثرات ماه بر روان انسان چقدر علمی است؟

خب، واقعیت این است گرانش ماه در حالت بدر و فازهای دیگرش (مثلا هلال، تربیع و...) تفاوتی با همدیگر ندارد. یعنی جرم ماه در هر حالت یکسان است و فاصله‌اش هم آن‌قدرها تغییر نمی‌کند که در میزان جاذبه‌اش روی زمین تغییری اساسی ایجاد کند. ماه در نزدیک‌ترین و دورترین فاصله‌اش (اوج و حضیض) کمتر از 10 درصد تغییر فاصله دارد و این مقدار تغییر فاصله یعنی در میزان جاذبه ماه روی زمین کمتر از یک صدم اختلاف. به عبارتی تغییرات فاصله ماه و زمین که به خاطر بیضی بودن مدارش ایجاد می‌شود، تاثیری بسیار جزئی در گرانش آن روی زمین دارد.

علاوه بر قضیه اَبَرماه، مساله دیگری که خیلی روی آن تاکید می‌شود، بزرگ‌بودن ماه هنگام مهتاب است. خیلی از شما این پدیده را دیده‌اید؛ مهتاب بر لب افق بسیار بزرگ و تقریبا نارنجی دیده می‌شود و این توهم برای بسیاری ایجاد می‌شود که ماه در این حالت پرقدرت‌تر و موثرتر است! اما واژه همان است، توهم ماه بزرگ. به عبارتی این پدیده که با یک خطای باصره و اشتباه برآورد اندازه توسط مغز همراه است، باعث می‌شود فکر کنیم مهتابی که لب افق قرار گرفته بزرگ‌تر از سایر مواقع دیده می‌شود. در حالی که اندازه‌گیری‌های علمی و مشاهدات دقیق نشان می‌دهد اصلا چنین چیزی نیست و ماه همان است که قبلا بوده.

اما شاید شما از آن دسته افرادی باشید که به تاثیرات روانی ماه روی انسان‌ها معتقدید. خب درباره چیزی که مبنای علمی ندارد نمی‌توانم نظری علمی بدهم، اما به آمارها اعتقاد دارم. آمارها نشان می‌دهد نه‌تنها تعداد مرگ و میر انسان‌ها بلکه تعداد وقوع زلزله‌ها، آتشفشان‌ها و... هم ارتباط معناداری با وقوع ماه بدر ندارد.

بیایید با خودمان روراست باشیم. علم شیوه سرراست و معنی‌داری دارد. نمی‌توانیم با زبان علم و آمار سخن بگوییم، ولی روایت‌هایمان را از علم جدا کنیم. نمی‌توانیم هر آماری را با هر موضوعی پیوند بزنیم و نتایج غیرعلمی و ضدعلمی بگیریم.

دکتر محمدرضا نوروزی

میکروبیولوژیست و مروج علم