اروپا،‌ بیش از ایران و آمریکا نگران برجام است

بر اساس همین مواضع، بعضی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تقابل ایران و آمریکا در منطقه خاورمیانه در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ کمتر خواهد بود.

اما دکتر علیرضا میریوسفی، رئیس مرکز مطالعات خاورمیانه دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی و سخنگو و رایزن سابق نمایندگی ایران در سازمان ملل می‌گوید، پیش‌بینی میزان تقابل آمریکا با ایران در آینده،‌ دشوار است و برای این کار حداقل باید منتظر مشخص شدن ترکیب تیم سیاست خارجی ترامپ بود.

با توجه به اعلام مواضع ترامپ در مورد سوریه می‌توان انتظار داشت در دوره ترامپ شاهد تقابل کمتری نسبت به دوره اوباما در سیاست خارجی این کشور با ایران در مورد سوریه باشیم؟

رابرت جرویس، استاد دانشگاه کلمبیا و رئیس سابق انجمن علوم سیاسی آمریکا قبل از انتخابات گفته بود، شک دارم که ترامپ درباره ایران بیشتر از یک ساعت فکر کرده باشد. معنی این سخن آن است که سیاست خارجی ترامپ هنوز شکل نگرفته و هنوز برخی اظهارات وی در حال و هوای انتخاباتی صورت می‌گیرد. درباره تغییرات واقعی در سیاست خارجی آمریکا، معمولا این کار در ماه‌های پیش‌رو و در مرحله‌ای موسوم به بازبینی سیاست‌ها انجام می‌شود. در مورد آقای ترامپ، طبعا به دلیل تجربه نداشتن وی در سیاست خارجی، این مرحله به زمان بیشتری نیاز خواهد داشت. با وجود این ملاحظات، نکته مثبتی که در مورد اظهارات ترامپ درباره سوریه و داعش، قبل و بعد انتخابات به چشم می‌خورد، توجه به تناقضات اساسی راهبرد آمریکا در قبال داعش و سوریه در سال‌های اخیر است. مهم‌ترین این تناقضات، این است که آمریکا همزمان ادعای اعلام ائتلاف و مبارزه ضدداعش را دارد و در عین حال نمی‌خواهد این مبارزه‌ به تقویت دولت سوریه منجر شود. قطعا جمع این دو ناممکن یا حداقل بسیار دشوار است. تناقض دوم هم نبود نیروی زمینی برای بهره‌برداری از حملات هوایی ائتلاف ضدداعش بود که این ائتلاف را ناکارآمد کرده است. ترامپ با واقع‌بینی به این تناقضات توجه کرده و طرح آن می‌تواند گامی به جلو تلقی شود. البته باید منتظر ماند و دید که آیا این ملاحظه به سیاست واقعی تبدیل می‌شود؟ به همین دلیل حتی روسیه هم با احتیاط از این موضوع استقبال کرده است.

با توجه به اظهارات ترامپ و استقبال روسیه از وی، آیا می‌توان انتظار همکاری بیشتر روسیه و آمریکا را در منطقه داشت؟

روابط بین‌الملل در سه سطح قابل مطالعه است؛ مواضع، سیاست‌ها و راهبردها. آن چیزی که ترامپ در دوران مبارزه انتخاباتی و پس از آن مطرح کرده، صرفا در سطح مواضع است، اما این‌که این مواضع واقع‌بینانه به سطح سیاست‌ها و راهبردهای آمریکا نیز تسری می‌یابد یا خیر، نیاز به زمان دارد. ترامپ در مورد نبایدها و آنچه در سوریه نمی‌خواهد، سخن گفته، اما سیاست و راهبردی که باید جایگزین اوضاع فعلی شود، هنوز مشخص نیست.

از اذعان ترامپ به تناقضات در سیاست خارجی آمریکا نسبت به سوریه سخن گفتید و معتقدید اشاره به این تناقضات می‌تواند گامی به جلو باشد؛ آیا این گام می‌تواند موجب تقابل کمتر با ایران نسبت به دوره اوباما شود؟

صحبت‌های فعلی صرفا در حد اعلام موضع بوده و به سیاست یا راهبرد تبدیل نشده است. همان‌طور که مقام معظم رهبری یک هفته قبل از انتخابات آمریکا بدرستی فرموده بودند، دلیل اقبال مردم آمریکا به ترامپ این بود که وی با شجاعت و صراحت بیشتری واقعیت‌ها را بیان کرد. این امیدواری، هرچند اندک وجود دارد که این واقع‌بینی به سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا نیز تسری یابد و شاهد تجدیدنظر در سیاست‌های مخرب این کشور در دهه‌های گذشته در این منطقه باشیم. تا قبل از تکمیل تیم سیاست خارجی و بازبینی سیاست‌ها توسط ترامپ در ماه‌های آینده، پیش‌بینی میزان تقابل با ایران یا سایر کشورها بسیار دشوار است. با این حال متحدان آمریکا از جمله عربستان و رژیم صهیونیستی سعی می‌کنند با اعمال نفوذ، سیاست خارجی آمریکا را به اهداف موردنظرشان هدایت و برای آن ریل‌گذاری کنند.

آیا با روی کار آمدن ترامپ شاهد تغییری در مواضع این کشور نسبت به متحدان منطقه‌ای‌اش از جمله عربستان خواهیم بود؟یا اتحاد آمریکا با این کشورها ادامه خواهد یافت؟

عربستان همچنان متحد آمریکا خواهد ماند، ولی کیفیت روابطش تغییر خواهد کرد. این تغییر، موضوعی فراتر از شخص ترامپ و اوباما و مورد اجماع نخبگان آمریکایی است و به افول قدرت آمریکا مربوط است. ترامپ نیز مجبور است در این مسیر حرکت کند و نمی‌تواند واقعیت‌هایی چون کسری بودجه عظیم دولت آمریکا یا تبعات و هزینه‌های سیاست مخرب و ترک‌تازانه عربستان را در منطقه نادیده بگیرد، اما به هر حال شراکت راهبردی آمریکا با این کشورها ادامه خواهد یافت، ولی کیفیت آن تغییر کرده و این متحدان مجبور خواهند بود حرف‌شنوی بیشتری داشته باشند و هزینه‌های انسانی و مالی درگیری‌های احتمالی آینده را بپردازند و بعلاوه از اهمیت آنها برای آمریکا کاسته خواهد شد.

با توجه به اظهارات ترامپ در مورد قدرتمندتر شدن ایران و نسبت دادن آن به آمریکا، آیا در دوران ترامپ شاهد تقابل بیشتر این کشور با ایران خواهیم بود؟

قدرت ایران ربطی به اقدامات اوباما ندارد و برخاسته از توان بومی و برخی اشتباهات راهبردی پیشینیان اوباماست. از طرفی موضوع ایران‌هراسی، اسلام‌هراسی و سپاه‌هراسی در آمریکا هم جزو واقعیت‌هایی است که به نظر نمی‌رسد در آینده نزدیک، دچار تحولی اساسی شود. ترامپ گرچه در دوره انتخابات از منتقدان جدی برجام بوده و پیش‌بینی می‌شود سختگیری بیشتری نسبت به اجرای برجام و کل منطقه داشته باشد، اما به نظر نمی‌رسد این محاسبات راهبردی را به طور کلی نادیده بگیرد. بعلاوه کشورهای اروپایی و حتی سازمان ملل به برجام به چشم یک میراث و رویه جدید بین‌المللی و جدی‌ترین دستاورد دیپلماسی‌شان در دهه‌های اخیر می‌نگرند و احتمالا بیش از آمریکا و حتی ایران نسبت به حفظ این دستاورد تلاش خواهند کرد.

مریم شریف‌زاده - سیاسی