جام جم آنلاین گزارش میدهد
اما این طرح به ظاهر خوب که پس از اجرا امکان استفاده از گوشیهای قاچاق را در شبکه داخلی تلفن همراه نمیدهد، تا امروز با حرف و حدیثها و مشکلات فراوانی همراه بوده و وجود چند جریان مختلف در مورد آن باعث شده سرنوشت طرح رجیستری تلفن همراه در بازار ایران به شکل عجیبی مجهول به نظر برسد.
بازار آشفته
اولین بار نیست اجرای طرح رجیستری در کشور روی زبانها میافتد، این طرح هر بار مطرح شده با حواشی و اتفاقات زیادی همراه بوده است. طرح رجیستری که در دفعات قبلی با توجه به عملکرد نهچندان مناسب و البته نبود زیرساختهای موجود با شکست روبهرو شد، این بار شکلی تازهتر و البته بسیار جدی به خود گرفته و بازار تلفن همراه را تحت تاثیر خود قرار داده است. با توجه به ضریب نفوذ بالای تلفن همراه در ایران که در چند سال اخیر با رشد چشمگیری همراه بوده و به عدد 97 درصد رسیده است، باید انتظار داشت کنترل بیشتری روی این بازار باشد، چراکه تقاضای بالای مشتری برای این نوع محصول و همچنین نبود ظرفیت بالای واردات قانونی گوشی، باعث شده سهم قاچاق و کالای غیرقانونی در این بازار بیشتر از آنچه انتظار میرود، باشد.
از طرفی وجود برندهای پرطرفداری در بازار که برخلاف ادعاهای پیشین، نمایندگی رسمی فروش در داخل کشور ندارند، به این بیسامانی دامن زده است. در همین بین، اجرای یک طرح دیگر درخصوص مبارزه با کالای قاچاق و جمعآوری گوشیهای قاچاق از بازار هم شروع شد که بسیاری آن را به اجرای طرح رجیستری ربط دادند. پلمپ فروشگاههای عرضهکننده محصولات اپل و همچنین جمعآوری گوشیهای غیرقانونی از بازار آن هم در آستانه اجرای طرح رجیستری باعث ایجاد شبهات زیادی در مورد این طرح شد.
سیدمهدی میرمهدی، رئیس اتحادیه فناوران رایانه در این خصوص به کلیک میگوید: «شاید بزرگترین اشتباهی که میشد در آستانه اجرای طرح رجیستری در کشور انجام داد، همین طرح جمعآوری گوشیهای غیرقانونی در بازار بود، زیرا اجرای این طرح، رجیستری را به شکست محکوم میکند یا باعث میشود در این بین فروشنده بیشترین سود را ببرد و از این بازار آشفته برای بالا بردن قیمتها و ایجاد بازار سیاه استفاده کند.»
اما از طرف دیگر علیرضا محمدی، یکی از طراحان پروژه رجیستری در مورد جمعآوری این نوع محصولات از بازار میگوید: «موضوع پلمپ کردن فروشگاههای خاص در شهر هیچ ربطی به طرح رجیستری موبایل ندارد و در نقطه مقابل، طرح رجیستری با این هدف در حال اجراست که بتواند جلوی این بینظمیها را در بازار گرفته و بهجای برخورد مستقیم با فروشندگان، با روشی دیگر جلوی استفاده از کالای قاچاق را بگیرد.» محمدی برخوردهای صورت گرفته با فروشندگان برخی برندهای موجود را در جهت برخی سیاستهای دیگر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و ارگانهای دیگر میداند.
شکست یا شروع دوباره؟
نزدیک به یک ماه پیش در اوایل تیر، ستاد مبارزه با قاچاق کالا، اول مرداد را بهعنوان نقطه شروع طرح رجیستری تلفن همراه اعلام کرد، اما با ورود به ماه مرداد هیچ بیانیهای درخصوص شروع طرح رجیستری ابلاغ نشد تا بار دیگر شایعاتی در مورد عملی نشدن این طرح به گوش برسد و مانند سالهای گذشته و طرحهای پیشین، سناریوی شکست شکل بگیرد. تا جایی که دکتر فرنقیزاد، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاعرسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از آماده نبودن مقدمات اجرای طرح رجیستری خبر داد، اما با گذشت چند روز از مرداد مشخص شد، اجرای طرح رجیستری متولی دیگری دارد و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تنها از وقتی که اجرای طرح به بخش اپراتورها میرسد، وارد عمل خواهد شد.
این مساله از زمانی مطرح شد که حسین فلاح جوشقانی، معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از شروع فنی طرح رجیستری موبایلها بهصورت آزمایشی خبر داد.
به گفته فلاح جوشقانی، سامانه شناسایی و ثبت گوشی ایجاد شده است و بهصورت نوبتی در اپراتورهای مختلف تلفن همراه تست خواهد شد.
فلاح جوشقانی بخش اول اجرای طرح رجیستری را به وزارت صنعت و معدن مربوط دانست و گفت: «بخشی از این طرح به ثبت گوشیها در سامانه گمرک قبل از ورود به کشور مربوط است. در حال حاضر سازمان گمرکهای صنعت و معدن متولی ثبت گوشیهای وارداتی به بازار است و واردکنندگان باید محصولات خود را در سامانهای که اکنون در اختیار این سازمان قرار گرفته ثبت کنند تا بعد از ورود به بازار امکان تائید رسمی آن وجود داشته باشد.»
معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی بخش دوم این طرح را به رگولاتوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مربوط دانسته و میگوید: «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در این طرح، در بخشی که مربوط به شبکه اپراتورهای تلفن همراه است وارد میشود و باید ساز و کاری را ایجاد کند که زمان استفاده از سیمکارتهای اپراتورهای مختلف تلفن همراه در گوشی تازه خریداری شده مشخص شود این محصول در سامانه وزارت صنعت و معدن به ثبت رسیده است یا خیر.»
این مقام مسئول، رگولاتوری را مسئول ایجاد سامانه شناسایی گوشیهای قانونی هنگام استفاده از سیمکارت دانست و عدم اجرای طرح رجیستری از روز اول مرداد را به دلیل نبود تجهیزات لازم اعلام کرد.
علیرضا محمدی، یکی از طراحان پروژه در خصوص طرح آزمایشی رجیستری میگوید: «به دلیل اینکه این طرح ممکن است با مشکلاتی روبهرو شود، در حال حاضر بهصورت آزمایشی در حال اجرا بوده و یکی دو هفته است که آغاز شده است. محمدی، زمان اجرای آزمایشی این طرح را دو ماه دانست و گفت: «بنا بر پیشبینی رگولاتوری برای پیادهسازی، نصب و تست سناریوهای شکست نزدیک به دو ماه زمان لازم است، چراکه ممکن است در بخش اپراتورهای تلفن همراه به دلیل نصب تجهیزات موجود و اجرای طرح با مشکلاتی روبهرو شوند، اما این به معنای توقف طرح نیست.»
میرمهدی، اجرای طرح رجیستری را بسیار واجب میداند، اما نحوه عملکرد کنونی را چندان مورد تائید قرار نمیدهد: «بهتر بود تا پایان مرحله آزمایشی، تاثیرات این طرح به بازار منتقل نشود، چراکه مسیر کنونی روش قانونی را قانونیتر میکند و گوشیهایی که بهصورت قانونی وارد کشور میشوند از دو مسیر گمرک و اپراتور مورد تائید قرار میگیرند. اما بحث کالای قاچاق و گوشیهای غیرقانونی باقی میماند و فرصت به وجود آمده، به واردکننده غیرقانونی این مجال را میدهد تا راهی برای دور زدن رجیستری پیدا کند.» این در حالی است که با شروع طرح جمعآوری گوشیهای غیرقانونی در کشور، عدهای از فروشندگان برای جلوگیری از غیرقابل استفاده شدن محصولاتشان، شروع به قرار دادن سیمکارت در گوشیها کردند. با وجود اینکه این عمل بسیار ساده و پیش و پا افتاده به نظر میرسد، اما میتواند بهعنوان حرکت آغازین در مورد دور زدن طرح رجیستری از طرف واردکنندگان غیرقانونی به حساب بیاید.
اپراتورها؛ بازیگران اصلی
آنطور که مشخص است، اپراتورهای تلفن همراه نقش اساسی در اجرای طرح رجیستری دارند. درواقع تنها زمانی مشخص میشود که یک تلفن همراه از راه قانونی وارد بازار شده که سیمکارت در آن قرار گیرد و شناسه آن مورد تائید اپراتورها باشد. محمدی توضیح میدهد که کاربران باید هنگام خرید گوشی، سیمکارت یکی از اپراتورها را درون دستگاه قرار دهند و بعد از آن پیامی از سوی اپراتور برایشان ارسال میشود که نشاندهنده ورود گوشی از مسیرهای قانونی به کشور است. فلاح جوشقانی نیز درخصوص مشکلات احتمالی اجرای طرح در شبکه تلفن همراه کشور اطمینان داده است که بهطور قطع، اجرای این طرح، هیچ اختلالی را در ارائه خدمات به مشترکان به همراه نخواهد داشت. محمدی درخصوص نوع ارسال این پیام از سمت اپراتورها، چند راه کلی را عنوان میکند که در پایان مرحله آزمایشی مشخص میشود که کدام راه برای ارسال این پیام مناسب است: «اینترنت، USSD، خود سیمکارت، پیام کوتاه و… راههایی است که تا به حال روی آنها آزمایش کردهایم، اما هنوز مکانیزم نهایی انتخاب نشده است. اما روشی را انتخاب خواهیم کرد که مردم بدون نیاز به دانشی خاص بتوانند از قانونی بودن گوشیشان مطلع شوند.» به نظر میرسد در مجموع طرح آزمایشی رجیستری در حال انجام است و در صورت موفقیت میتواند اتفاق خوبی برای صنعت و اقتصاد تلفن همراه کشور باشد، اما هنوز ابهامات زیادی درخصوص این طرح و توانایی اپراتورها در انجام آن وجود دارد که باید تا پایان طرح آزمایشی منتظر بمانیم. بهطور مثال هنوز مشخص نیست هر گوشی تنها با اولین سیمکارت استفاده شده رجیستر میشود یا اینکه این عملیات مربوط به هر بار استفاده از سیمکارتهای اپراتورهای مختلف است و اینکه با توجه به نبود واردکننده رسمی برای محصولاتی مانند گوشیهای اپل، چه سرنوشتی برای محصولات در نظر گرفته میشود؟ همچنین هنوز مشخص نیست افرادی که با گوشی شخصی خود از خارج کشور به ایران میآیند، امکان رجیستر تلفن همراه خود را دارند یا خیر.
مردم نگران نباشند
در اجرای طرح رجیستری گوشیهایی که در حال حاضر در دست کاربران قرار دارد به هیچ وجه شامل این طرح نمیشود و کاربران میتوانند بدون نگرانی از ابزارهای هوشمند خود استفاده کنند. میرمهدی در گفتوگو با خبرنگار کلیک، نگرانی کاربران در مورد این طرح را تائید کرده و میگوید: «در هفتههای گذشته، تماسها و ابراز نگرانیهای زیادی از طرف کاربران تلفن همراه، در مورد سرنوشت تلفن همراهی که در دست دارند داشتهایم، اما آنچه تاکنون به ما ابلاغ شده تنها به گوشیهایی مربوط است که پس از شروع طرح رجیستری خرید و فروش میشوند و گوشیهایی که در حال حاضر مورد استفاده قرار میگیرند در دایره این تحولات قرار نگرفته و صاحبان گوشیهای برندهای مختلف نباید نگران این اتفاق باشند.»
معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز اعلام کرده استعلام از گوشیها تنها شامل گوشیهایی میشود که برای نخستین بار وارد شبکه اپراتورهای موبایل میشوند. علیرضا محمدی نیز درباره نحوه عملکرد این سیستم میگوید: «موبایلهایی که در سامانه گمرکی کشور ثبت میشوند، کد IMEI آنها وارد سیستم شده و با ترکیب آن با شناسه هویتی مثل سریال سیمکارت، یک شناسه غیرقابل جعل ایجاد میشود تا مانند تجربههای گذشته شاهد دور زدن آن نباشیم. در صورتی که گوشیها دارای این شناسه نباشند، اپراتورهای موبایل امکان سرویس دادن به آنها را نخواهند داشت.»
مبارزه با قاچاق در خیابان
همانطور که ابتدای گزارش نیز اشاره شد درست در آستانه شروع طرح رجیستری، طرح دیگری از سوی سازمان مبارزه با کالای قاچاق و ارز آغاز شد و به پلمپ شدن بعضی فروشگاهها و واردکنندگان گوشیهای هوشمند به بازار منجر شد.
اما هفته گذشته این طرح وارد فاز جدیدی شد و بنابر اعلام نیروی انتظامی، یک خاور گوشی قاچاق تنها از یکی از مراکز اصلی فروش تلفن همراه در تهران جمعآوری شد. همچنین نیروی انتظامی اعلام کرد چهار نفر از عاملان قاچاق تلفن همراه نیز در این عملیات دستگیره شدهاند. به اعتقاد کارشناسان، با وجود اینکه طرح رجیستری بسیار لازم و حیاتی به نظر میرسد، انجام چنین حرکاتی آن هم بهصورت موازی، میتواند به محکوم شدن طرح رجیستری به شکست بیانجامد. از طرف دیگر با توجه به اینکه اتفاقات اخیر در بازار بیشتر هول محور برند اپل و محصولات این شرکت اتفاق افتاده است، باید شاهد نابهسامانیهای بیشتری در خصوص گوشیهای آیفون باشیم، چراکه زمان عرضه نسخه جدید این محصول پرمخاطب در بازار ایران، بسیار نزدیک است و در صورت نبود دیگر نسخهها در بازار، شاهد استقبال زیاد از نسخه جدید و به طبع قیمت سرسامآور آن در بازار خواهیم بود.
شاید اگر زمان بیشتری به اجرای طرح رجیستری و تاثیرات آن در بازار داده میشد، نیازی به این حرکات برای مختل کردن بخش غیرقانونی بازار و سرکوب کالای قاچاق نبود.
جهانگیر نادرپور
جام جم آنلاین گزارش میدهد
جام جم آنلاین گزارش میدهد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک فعال سیاسی:
یک نماینده مجلس:
در گفتوگوی «جامجم» با استاد حوزه و مبلغ بینالملل بررسی شد
گفتوگو با موسی اکبری،درخصوص تشکیل کمپین«سرزمین من»وساخت و مرمت۵۰خانه در منطقه زنده جان