محمدجواد لاریجانی در گفت‌وگو با جام‌جم:
رجزخوانی انتخاباتی، سودی برای مردم ندارد
محمدجواد اردشیر لاریجانی، سیاستمدار، ریاضیدان و نظریه‌پرداز سیاسی است که هم اکنون معاون بین‌الملل و دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه و مدیر پژوهشگاه دانش‌های بنیادی است. او که سابقه نمایندگی مجلس شورای اسلامی در دوره‌های دوم، چهارم و پنجم را در کارنامه خود دارد، یکی از پنج برادر لاریجانی است که در سیاست هم دستی دارد.
مرد حقوق بشری ایران در آستانه برگزاری انتخابات مجلس دهم ، توصیه می‌کند مجلس آینده باید برخی قوانین کشور در زمینه مواد مخدر را که می‌تواند در سطح بین‌الملل برای ایران تبعات منفی داشته باشد، اصلاح کند.
او همچنین می‌گوید، حضور مردم در انتخابات می‌تواند پیامی روشن برای کسانی باشد که با زیر سوال بردن آزادی انتخابات، قصد تخریب نظام اسلامی را دارند.
با توجه به این که معمولا برگزاری انتخابات در ایران تبعات منطقه‌ای و جهانی در پی دارد، فکر می‌کنید ابعاد بین‌المللی مشارکت مردم در انتخابات هفتم اسفند چه پیامد‌هایی دارد؟
برای این که بتوانیم از پدیده انتخابات، ارزیابی دقیقی داشته باشیم، باید توجه کنیم که ملت ما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تجربه مهمی را آغاز کرد و وارد پروسه‌ای شد که بنای یک نظام سیاسی و مدنی را بر اساس فکر اسلامی گذاشت که اسلام سنگ زیر بنای این نظام و سازوکار دموکراتیک مبتنی بر دموکراسی نماینده‌ای روش اداره حکومت شد. البته این پروسه 37 سال از زمانش گذشته وطبیعتا تجربه‌های اجتماعی با شرایط پیرامونی و درونی، تعامل داشته واین تعامل در حال انجام است. در 37 سال گذشته ملت ما تلاش کرد، ایران را از کشوری توسری‌خور و زیربلیت آمریکا و انگلیس به کشور مقتدر منطقه‌ای تبدیل کند و در زمینه علوم و فنون نیز توانست رشد بسیار قابل توجهی داشته باشد. شما دیدید، در مساله هسته‌ای که بحث ساختن بمب هم درمیان نبود، دشمن نسبت به این جهش بزرگ و توانمندی ایران عکس‌العمل نشان داد و حتی مردم را تحت فشار گذاشت، ولی نتوانست جلوی پیشرفت کشور را بگیرد.
تاثیر‌گذاری منطقه‌ای و توان دفاعی نیز همگی دستاورد انقلاب محسوب می‌شود، اما یک دستاورد که از همه مهم‌تر به شمار می‌آید؛ ساختار مدنی ایران است. جمهوری اسلامی ایران نشان داد که می‌تواند کشوری سکولار و لیبرال نباشد، ولی دموکراسی داشته باشد و دموکراسی که امروز در کشور دیده می‌شود، قابل مقایسه با کشورهای اطراف و حتی خاورمیانه نیست . دولت‌های غربی حاضر در منطقه، دیکتاتورهای قدری هستند و دوست ندارند، جمهوری اسلامی در منطقه پروژه موفقی باشد و از این موضوع ناراحت هستند. آنها تنها شعار دموکراسی می‌دهند.
هم‌اکنون توفیق ایران در تکمیل پروسه مدنی در جهان اسلام زبانزد شده، به طوری که بعد از ناکامی مصر و دیگر کشورها که به دنبال بیداری اسلامی بودند، مردم مسلمان منطقه فهمیدند، راهکار معقولی شبیه ایران در نظم مدنی خود انتخاب کنند. لذا این مدل، در سازوکار مدنی مدل بسیار مورد توجهی در دنیا شد. هر قدر انتخابات پر شورتر، دقیق‌تر، بهتر و اخلاقی‌تر و با گزینه‌های مناسب صورت گیرد، نه‌تنها تجربه داخلی تقویت می‌شود، بلکه درانعکاس اخبار بین‌المللی حتی از دستاوردهای هسته‌ای مهم‌تر به شمار می‌رود، چون حاشیه و فضای امنی برای کشور ایجاد می‌کند و تمام حرف‌هایی که درباره حقوق بشر علیه ما می‌زنند باطل‌السحر می‌شود .
البته باید بدانیم باز هم دشمنان حرف خواهند زد، اما با حضور مردم در دو انتخابات مجلس خبرگان و شورای اسلامی، دنیا باز هم خواهد فهمید که در ایران، چرخش دموکراتیک وجود دارد. باید توجه کنیم، خبرگان رهبری وظیفه مهمی چون پاسداری و حفاظت از نهاد رهبری را برعهده دارد و طبیعتا کسانی که عشق اهل بیت در درونشان وجود دارد، باید به این انتخابات توجه ویژه داشته باشند چون رهبری در نظام اسلامی ما شعبه‌ای از ولایت محسوب می‌شود و این موضوع در مکتب اهل بیت رشد کرده و حتی ائمه ما در این مسیر جان پاک خود را از دست داده‌اند. کسانی که امروز در کشور علاوه بر تجربه ملی انتخابات مجلس، قصد حضور در انتخابات خبرگان را دارند باید به این جایگاه توجه ویژه داشته باشند و کسانی را انتخاب کنند که به این اصل، اعتقاد و توجه ویژه داشته باشند. حضور نامزدها در مجلس خبرگان برای نق‌زدن نیست و حضور در این جایگاه به معنی حفاظت از این نهاد و ولی امر ماست که افتخار عالم اسلام است.
پس اهمیت مجلس خبرگان حتی در مرحله‌ای مهم‌تر از مجلس شورای اسلامی است؟
اهمیت بسیار بالایی دارد که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد .
حضور پر شور مردم تا چه اندازه می‌تواند در تثبیت نظام مردم‌سالاری نقش داشته و در این دوره تا چه اندازه می‌تواند پررنگ باشد؟
مردم‌سالاری در کشور ما تثبیت شده و اگر روند انتخابات را در همه جای دنیا نگاه کنید، متوجه می‌شوید میزان مشارکت مردم مساوی نیست و نوساناتی دارد. مردم‌سالاری در طول 37 سال در کشور تثبیت شده و حضور پر شور مردم در درجه اول، تقویت این تجربه مدنی است که با زمان پیش می‌رود و غنی‌تر شده ، باعث تقویت نظام می‌شود .
البته مردم هم باید دقت کنند، افرادی را به مجلس بفرستند که از مسائل امروز جامعه آگاهند و از اشتلم و گنده‌گویی سیاسی پرهیز می‌کنند، چون فایده‌ای هم ندارد .به هر حال مردم در موضوعات مهم مثل برجام یا مباحث اقتصادی سوال دارند و باید بدانند نظر نمایندگان آنها در این موارد مهم چیست. از آنجا که کشور با بیکاری و رکود تولید مواجه است، نماینده مردم باید در این زمینه نظر داشته باشد و در سیاست خارجی یا مبارزه منطقه‌ای با داعش صاحب‌نظر باشد چون دادن وعده توخالی و رجزخوانی سیاسی هیچ فایده‌ای برای مردم ندارد.
امروز شرایط اقتصادی، کشور را آسیب‌پذیر کرده؛ لذا نه‌تنها این مساله از اهمیت برخوردار است، بلکه تمام گزارش‌ها نشان از آن دارد که سیستم خانواده به دلیل همین عامل در معرض آسیب قرار گرفته است. البته من نگاه منفی به این شرایط ندارم و فکر می‌کنم دوران گذار در حال طی شدن است. در بخش حفظ جایگاه خانواده نیز از آنجا که زنان وارد میدان کار شده‌اند و در کنار مردان کار می‌کنند ، نیاز به تعریف جدید از با هم بودن است چون سیستم قبلی نمی‌تواند جوابگو باشد. لذا باید فکر کنیم و از نهاد خانواده حمایت کنیم. درباره مسائل اجتماعی مانند مواد مخدر هم که مساله جهانی است، نامزدی که می‌خواهد به مجلس بیاید، باید در باره 10 تا 15 محور، ایده و نظر داشته باشد و مردم افرادی را انتخاب کنند که دنبال کار باشند. طبیعتا هرچه در منطقه قوی‌تر ظاهر شویم، می‌توانیم برجهان تاثیر‌گذارتر باشیم و به دشمنانمان که کم و خیالی هم نیستند، ثابت کنیم مردم ما پای کار هستند. قطعا با این قدرت دشمنان، مجبورند قبل از هر گونه شیطنت، دو بار فکر کنند.
در رقابت‌های انتخاباتی شکل گرفته، شاهد ارائه فهرست‌های مهم در تهران هستیم. در یک صورت‌بندی کلی گفته می‌شود این فهرست ها، نمایندگان سه جریان اصولگرا، اعتدالی و اصلاح‌طلب هستند. شما این دسته‌بندی را قبول دارید یا فکر می‌کنید نیاز به تعریف مرزبندی‌های سیاسی جدیدتری است؟
گروه‌بندی‌ها، انتخابات را تسهیل و شوق حضور در انتخابات را بیشتر می‌کند. از تشکیل گروه‌ها استنباط بدی ندارم و فکر می‌کنم گروه‌های سیاسی باید فعال و حضور داشته باشند. برخی گروه‌های سیاسی قدمت زیادی دارند و برخی خلق‌الساعه هستند. جناح اصولگرا ائتلافی تشکیل داده که ممکن است همه جناح‌های اصولگرا را پوشش ندهد، ولی بخش خوبی را پوشش می‌دهد و البته در انتخابات محور خوبی است. جناح اصلاحات هم همین‌طور، آنها نیز عمدتا طول عمری بیش از 20 تا 25 سال دارند و اواخر عمر حضرت امام متولد شدند .در این میان گروهی نیز با عنوان اعتدال روی کار آمدند که خلق‌الساعه هستند و قطعا بعد از انتخابات منحل می‌شوند .البته حضور این گروه‌ها مشکلی ندارد و بسیارخوب است، اما فصلی است و بعد از انتخابات از بین می‌رود. در کشور ما دو جناح و رقیب سیاسی وجود دارد که یکی خود را جریان اصلاحات نام گذاشته که همان رادیکال‌های سابق‌اند و در دهه اول انقلاب جزو تندروها و ضد‌امپریالیسم بودند که به‌تدریج دگردیسی پیدا و یک‌جور مشی لیبرالی انتخاب کردند. مشی دیگر اصولگرایی با جناح اصلاح‌طلب رقیب دیرینه هستند که بد هم نیست، چون می‌توانند جوان‌های خوب خود را به لحاظ مفهومی به مجلس بفرستند.
پس مرزبندی جدیدی شکل نگرفته است؟
نه اصلا. گروه وسط هم از افرادی تشکیل شده که جذب این دو طیف سیاسی نشده‌اند. لذا خودشان جریانی درست کردند که زودگذر بوده و بعید است دوام داشته باشد. البته گرایش این گروه، بیشتر به طرف اصلاح‌طلبی است که فکر کرده می‌تواند بخشی از بدنه اصولگرایان را جذب کند. از این تعاملات و بده‌بستان‌ها در عالم سیاست اتفاق می‌افتد و اشکالی ندارد و برای گرم شدن میدان رقابت قشنگ است .
به عنوان دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه، بهتر می‌دانید که سال‌هاست یکی از اتهامات نهاهای حقوق بشری غرب به ایران، درباره برگزاری انتخابات آزاد است. امسال هم برخی اعضای کنگره آمریکا به بهانه همین موضوع، خواستار سفر به کشورمان شده‌اند. به عنوان فردی که درچارچوب‌های حقوق بشری ایران مسئولیت دارید، فکر می‌کنید آزادی انتخابات در ایران چه چالش‌هایی مثلا در حوزه عدم احراز صلاحیت نامزدها دارد وچه باید کرد که نظام، متهم به محدودسازی جامعه مدنی نشود؟
این اتهامات همیشه از طرف غرب بوده و اگر کسی که طرفدار آنهاست در صحنه انتخابات نباشد، قطعا انتخابات انگ آزاد نبودن می‌خورد. اگر همه افراد در انتخابات رد شوند، اما پنج نفر که غرب روی آنها سرمایه‌گذاری کرده، تائید شوند، قطعا می‌گویند این انتخابات آزاد است .انتخابات ایران با معیارهای دموکراسی هماهنگ است، اما معنایش این نیست که هر کس ثبت‌نام کرد، بتواند نامزد انتخابات شود، به‌خصوص این که ثبت نام فله‌ای جزو استراتژی قرار بگیرد. کسانی که گفته می‌شود احراز صلاحیت نشده‌اند، باید بدانند این عنوان محترم است چون شورای نگهبان مسئولیت پذیرفته که نتوانسته صلاحیت‌ها را متوجه شود. باید بدانیم انتخابات درآمریکا بدتر از همه است چون افراد بسیار بی‌رحمانه حذف می‌شوند، منتها صدایش را در نمی‌آورند. به عبارت دیگر، اگر نامزدی در ساختار آمریکا خلاف جهت دو حزب موجود صحبت کند، شاید به یک ماه هم نرسد که کلا از لیست اخراج شود. در انتخابات آمریکا، پول و شبکه تبلیغات صهیونیستی ،کاندیداها را بالا می‌آورد و هر کس بخواهد رئیس‌جمهور شود، ابتدا باید کرنشی به صهیونیست‌ها کرده، بعد میلیاردها دلار خرج کند. این روش چطور آزادی محسوب می‌شود!؟ وقتی سیستم حزبی در آمریکا آنقدر بی‌رحمانه و شبیه تکامل داروین و قانون جنگل عمل می‌کند که هر کس پول بیشتری دارد، می‌تواند در انتخابات باقی بماند، آیا این انتخابات است؟ الان آقای دونالد ترامپ که مایه شرم مردم آمریکا و فردی با ذهن و ادبیات کوتاه است، به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری بالا آمده است. این فرد، به شکنجه واتر بوردینگ (فرو بردن سر درون آب) اعتقاد دارد و حتی تاکید کرده باید شکنجه‌های جدیدی نیز پیدا شود، چون در شکنجه هیچ مرزی وجود ندارد. ایشان حتی گفته خانواده مسلمانی که فرزندش وارد مسائل تروریستی می‌شود، باید زندانی شود. باید گفت که داعش هم از جنس این افراد است و مرزی بین خشونت داعش وترامپ دیگر وجود ندارد چون شفافیت اتفاق افتاده و اینجاست که باید گفت آمریکا درباره حقوق بشر، حق صحبت ندارد و حقوق بشر پرچمی است که باید در دست ما قرار گیرد و حتما همین‌طور خواهد شد.
امسال اصولگرایان با شعار معیشت مردم و اصلاح‌طلبان با شعار رونق اقتصادی به میدان انتخابات آمده‌اند. فکر می‌کنید اقتصاد، چه تاثیری بر نتیجه انتخابات هفتم اسفند می‌گذارد و آیا این نتیجه به سود دولت است؟
اقتصاد نقش مهمی در زندگی مردم دارد. به همین دلیل در مباحث انتخاباتی مطرح می‌شود، ولی باید در این بخش نسخه‌ها را دید. سوال این است که آیا رونق اقتصادی باید از پول دریافت شده از توافق برجام به دست آید و به واردات اختصاص یابد!؟ اگر مقصود این باشد که خیلی فاجعه‌آمیز است، چون تنها کسانی از این تصمیم سود می‌برند که در تجارت واردات حضور دارند. بحث این است که اقتصاد ما باید تولید محور باشد و هر کس می‌خواهد نسخه‌ای بنویسد باید برای تولید در زمینه کشاورزی و صنایع و... مبتنی بر اقتصاد مقاومتی برنامه داشته باشد.
درباره برجام صحبت کردید. بحث‌های انتخاباتی هم بر این محور شکل گرفته است که تا چه اندازه گفت‌وگو در مورد خوب یا بد بودن برجام را مفید می‌دانید؟ آیا کشیده شدن مباحث دیپلماتیک به خیابان‌ها و ستادها، به نفع کشور است؟
در اینجا باید حد معقول را حفظ کرد، چون برجام یکی از مذاکرات جدی کشور محسوب می‌شود. البته بنده جزو منتقدان جدی این توافق هستم، ولی معنایش این نیست که سند تهیه شده را بی‌فایده بدانم، بلکه معنایش این است که اشکالات ساختاری به این توافق دارم و معتقدم بهای سنگینی پرداخت کردیم. بر این اساس تاکید می‌کنم کسانی که وارد مجلس می‌شوند باید در مورد برجام ایده داشته باشند، اما این‌طور نباشد که وقتی به برخی دوستان در جناح اصلاحات می‌گوییم درباره برجام صحبت کن، می‌گویند آقای جلیلی بد بود، ظریف خوب بود یا تابوی مذاکره با آمریکا شکسته شد، چون با این ادبیات نمی‌شود برجام را ارزیابی کرد .
پس اشکالی ندارد درباره برجام موضعگیری انتخاباتی شود؟
نه، چه اشکالی دارد؟ خیلی هم خوب است که نامزدها دیدگاه و نظرشان را به طور محتوایی نه شعاری بیان کنند. مهم این است که مراقب پسا‌برجام هم
باشیم.
مهم‌ترین بار بر زمین مانده قضایی که مجلس دهم می‌تواند در جهت فعالیت‌های ستاد حقوق بشر قوه قضاییه از زمین بردارد، چیست؟ توصیه می‌کنید نمایندگان یا دست‌کم، اعضایی که قرار است در کمیسیون قضایی مجلس فعالیت کنند، چه اولویت‌هایی را مدنظر قرار دهند؟
توصیه اول این است، قوانینی را که زمینه‌ساز انحرافات و فساد است اصلاح کنیم؛ مثلا در تغییر کاربری اراضی کشاورزی اعلام شده، در منطقه دماوند 10هزار خانه باید خراب شود که اگر این اتفاق رخ دهد، این زمین‌ها به میدان نخاله تبدیل خواهد شد و به درد اراضی‌کشاورزی نمی‌خورد یا این که وقتی اراضی از حدی کوچک‌تر شود، دیگر به درد کشاورزی نمی‌خورد. لذا باید در بخش قانون ارث به این مساله توجه شود. اصلاح قوانین بانکی و بازنگری در قوانینی که باعث رشد فساد است، از اولویت‌های مجلس دهم باید قرار گیرد. البته برخی قوانین باید به لحاظ کار‌آمدی اصلاح شوندکه قوانینی چون مجازات مواد مخدر از دیگر موارد مهم است. من قائل به برخورد قاطع با جرائم مواد مخدر هستم، اما برخورد ضربتی لازمه‌اش این نیست که حتما حد اعدام را که الان وجود دارد اجرا کنیم. در شرایط فعلی94 درصد اعدام‌های کشور مربوط به جرائم مواد مخدر است و این اتفاق برای چهره کشور در داخل و خارج اصلا خوب نیست، لذا باید در قوانین وحد مجازات بازنگری هوشمندانه
صورت گیرد.
فاطمه امیری - سیاسی
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
لزوم کامل‌تر شدن حکم قابل تحسین دادگاه لاهه
دانشیار حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تکرار اتهامات واهی علیه ایران
یک پژوهشگر روابط بین‌الملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
بازی اروپا در پازل اسرائیل | رای شجاعانه دادگاه کیفری بین‌المللی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
گفت و گو
در گفت‌وگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد