تقویت جرأت در نوجوانان

رفتار جراتمندانه یعنی توانایی بیان افکار، احساسات و عقاید خود به شکل مستقیم، صادقانه و متناسب، به نحوی که به حقوق خود و دیگران صدمه‌ای نرسانیم. ما برای زندگی روزانه و کنترل امور خود نیاز داریم قاطع و محکم رفتار کنیم و البته این نوع رفتار به معنای عدم انعطاف و نداشتن محبت نیست، بلکه افراد و بالاخص نوجوانان یاد می‌گیرند که از حق خود دفاع کنند و کلام خود را به زبان بیاورند و از قضاوت دیگران نترسند. افرادی که جراتمند نیستند، معمولا اضطراب‌های پنهان، خشم درونی، سرزنش کردن خود و کم کردن تعاملات اجتماعی در آنان بیشتر به چشم می‌خورد و این مساله باعث می‌شود، نهایتا از سلامت روان فاصله بگیرند. با توجه به این که انسان‌ها در زندگی خود به سه شکل (پرخاشگرانه، منفعلانه و جراتمندانه) رفتار می‌کنند، لازم است میزان بروز هر کدام از رفتارها مورد ارزیابی قرار گیرد و اگر میزان رفتار منفعل و پرخاشگر بیشتر از رفتار جراتمندانه است، این مهارت در فرد تقویت شود.

نوجوانان اغلب برای نشان دادن استقلال خود از رفتارهای پرخاشگرانه استفاده می‌کنند و این مساله باعث می‌شود میزان روزهای آرامی که تجربه می‌کنند، کاهش یابد و نهایتا گرایش بیش از حد به محیط خارج از خانه و رفتارهای خطرساز و آسیب زا و مراوده با دوستان مخرب پیدا کنند. بنابراین لازم است به نوجوان آموزش دهیم به جای پرخاشگری، جراتمندانه رفتار کند و به نظر او در خانواده بها داده شود.

این مهارت یعنی:

ـ پذیرش کاستی‌ها و نقاط ضعف خود

ـ تمرکز کردن بر نکات مثبت خود

ـ ابراز عقیده کردن

ـ تقاضای تغییر رفتار نامطلوب دیگران

ـ رد کردن درخواست غیرمنطقی دیگران

ـ ابراز احساسات مثبت و منفی

ـ شروع کردن و ادامه تعاملات اجتماعی

ـ ابراز جملات متعارف هنگام رویارویی یا جداشدن از دیگران

در طول یک هفته یا دو هفته لازم است رفتارهای خود را مورد ارزیابی قرار دهیم و میزان بروز هر کدام از رفتارهای قاطع، منفعل و پرخاشگر خود را مشخص کنیم و به این سه شکل رفتار جراتمندانه از خود بروز دهیم:

1ـ رد کردن جراتمندانه: زمانی که با درخواست نادرست و نامعقول دیگران مواجه می‌شویم، می‌توانیم با روش رد جراتمندانه به درخواست آنان پاسخ منفی بدهیم.

2ـ بیان کردن جراتمندانه: از این روش برای بیان احساس و افکار خود در تشکر از دیگران استفاده می‌کنیم.

3ـ درخواست جراتمندانه: از این روش در مواقعی که نیازمند کمک گرفتن از دیگران هستیم، استفاده می‌کنیم.

دکتر مهرنوش دارینی

‌ روان‌شناس و مشاور