تاریخ معاصر را در معرض قضاوت قرار دادیم

با محمدرضا ورزی در گذشته هم سابقه همکاری داشتید. حضورتان در معمای شاه چگونه شکل گرفت؟

از زمان نگارش فیلمنامه در جریان آن بودم، اما نمی‌دانستم قرار است چه نقشی را بازی کنم و زمانی که این نقش به من سپرده شد تلاش کردم در خلق آن همراهی موثر داشته باشم. خوشبختانه توانستم شخصیتی را بازی کنم که شبیه کارهای دیگرم نبود. معمای شاه سومین همکاری من با محمدرضا ورزی است. در حین کار با محمدرضا ورزی خیلی راحت هستم. این کارگردان علاقه‌ای به تولید و ساخت سریال‌های آپارتمانی ندارد و دوست دارد کارهای بزرگ و البته دشوار تاریخی بسازد. سریال‌هایی که چالش‌برانگیز هم می‌تواند باشد. سریال‌های تاریخی معمولا موافق و مخالف خودش را دارد و حد میانه‌ای هم ندارد. فضایی که با ورزی کار می‌کنم را خیلی دوست دارم. به لحاظ فکری خیلی با او نزدیک هستم. من به‌عنوان بازیگر همیشه خودم را موظف می‌دانم ذهنیت کارگردان را بازی کنم. کارگردان مهم‌ترین عنصر در تولید یک اثر است.

به نظر می‌رسد مخاطبان تلویزیونی به دیدن سریال‌های تاریخی علاقه خاصی دارند؟

بله، به خصوص سریال‌هایی که به تاریخ معاصر می‌پردازند و تاریخ معاصر ایران همیشه برای مردم جالب توجه و جذاب است. در تاریخ معاصرحوادث تاریخی مهمی رخ داده است و در این سریال تاریخ کشور در دوران پهلوی جامع و بیشتر و از زاویه‌ای جدید برای مخاطب عرضه می‌شود. این سریال در دو بخش قابل تعریف است و داستانی در دل این روایت تاریخی برای مخاطب عرضه می‌شود و وظیفه من به‌عنوان بازیگر بازی درست این شخصیت تاریخی بود.

بازی در نقش‌های تاریخی نسبت به نقش‌های معاصرچه ویژگی‌هایی دارد؟

کارهای تاریخی چون از زمان حال فاصله دارند ظرافت‌های خاص خودش را دارند و باید بازیگر و تمام عوامل به موضوع احاطه و شناخت کامل داشته باشند. بازی در کارهای تاریخی هرچند شیرین است اما چالش‌ها، دشواری‌ها و شرایط خاص خودش را دارد. موقعی که با تاریخ معاصر کشورمان روبه‌رو می‌شویم و در آن دقت بیشتری می‌کنیم، می‌توانیم تجربیات متفاوتی را به دست بیاوریم. در هر حال امیدوارم تلاش شبانه‌روزی چهار ساله همه دوستان در سریال معمای شاه با اقبال و توجه مردم و مخاطبان مواجه شود. کارهای تاریخی چون معمولا زمان فیلمبرداری طولانی دارند گاهی در تغییر فصل‌های سال بازیگران مجبور می‌شوند در تابستان و در گرمای طاقت‌فرسا با گریم سنگین و لباس‌های زیاد بازی داشته باشند و این جزو ویژگی‌های کارهای تاریخی است.

به نظر شما در سریال‌های تاریخی باید نگاه وفادارانه‌ای به تاریخ وجود داشته باشد؟

نه‌تنها در سریال‌های تاریخی، بلکه در تمام کارها باید درام وجود داشته باشد. وجود درام دیدن سریال را برای مخاطب جذاب می‌کند و ایجاد درام گاها با واقعیت‌های تاریخی هم راستا نیست.

یک بازیگر در ایفای نقش‌اش چقدر باید نگاه تحلیلگرایانه داشته باشد؟

من بازیگر تئاترم و مهم‌‌ترین کار برای بازیگر تئاتر تحلیل نقش‌اش است.

موقعی که قرار شد نقش محمود وزیری را بازی کنید. این شخصیت را چگونه دیدید؟

همان‌طوری که اشاره کردید در مجموعه تلویزیونی معمای شاه در نقش دکتر محمود وزیری فرزند دکتر احمد وزیری بازی می‌کنم. در این سریال از سن 18 سالگی تا سن حدود 60 سالگی محمود وزیری را بازی می‌کنم که به هرحال تحت تاثیر اتفاقاتی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است.

محمود وزیری آدم آرمانخواهی است؟

محمود وزیری متعلق به یک خانواده ریشه‌دار ایرانی است که در خیابان منیریه تهران که آن دوران جزو محلات اعیان‌نشین بود زندگی می‌کنند و پزشکی هم در خانواده آنها مورثی است محمود یک داروساز است. در خانواده وزیری سوای مکنت مالی رگ و ریشه‌های مذهبی هم وجود دارد. نکته مهم در شخصیت‌شناسی محمود این است که او در دانشگاهی در سوئیس تحصیل کرده که محمدرضا پهلوی هم در آنجا تحصیل کرده است و در یک زمان به میهن برمی‌گردند. البته همکلاس نبودند و فقط دانشگاهشان یکی است. به تدریج متوجه می‌شویم این دو شخصیت در دو حرکت فرهنگی متفاوت و به موازت همدیگر حرکت می‌کنند.

در واقع یک نوع تقابل به وجود می‌آید.

نه، تقابلی بین‌شان به وجود نمی‌آید. کلا در سریال معمای شاه تقابلی وجود ندارد و داستانی روایت می‌شود تا در معرض قضاوت مخاطب قرار بگیرد و در تاریخ معاصرمان چالش‌های زیادی به وجود آمده است.

محمود وزیری چقدر تحت تاثیر فرهنگ غربی است؟

او در زمان کوتاهی در فرنگ تحصیل کرده است و مدرک دکترای داروسازیش را از دانشگاه تهران دریافت می‌کند.

باور به سنت‌های اصیل ایرانی ـ اسلامی چقدر در تکوین شخصیت خانواده وزیری نقش داشته است؟

پاسخ به این جنس از سوالات مستلزم پخش قسمت‌های بیشتری ازسریال است و اگر پاسخ داده شود قصه لو می‌رود. سریال‌های تاریخی مربوط به گذشته‌ای است که برای خیلی از جوان‌های فعلی جامعه مورد درک عینی نبوده است و شناختی از وقایع آن دوران ندارند و دیدن معمای شاه می‌تواند این فرصت را در اختیارشان قرار بدهد.

چه ویژگی‌های شخصیتی محمود وزیری را می‌توانیم به صورت پررنگی دنبال کنیم؟

محمود وزیری آدم محافظه‌کاری است. آدمی که به شرایط دور و برش خیلی توجه می‌کند.

می‌توانیم او را آدم فرصت‌طلبی بدانیم؟

نه، یک جاهایی ترجیح می‌دهد که اتفاقات را نگاه کند و از کنارش عبور کند و از این اتفاقات تحلیلی هم برای خودش ارائه می‌کند. قصه عشق‌اش که در قسمت‌های بعدی می‌بینیم و محمود درگیرش می‌شود جزو بخش‌های احساساتی وجودش است. در کلیت محمود وزیری و خانواده‌اش که در طول داستان سریال حضور دارند بخشی از جامعه را نمایندگی می‌کنند.

این محافظه‌کاری محمود وزیری شخصیت‌اش را خاکستری نمی‌کند؟

همه ماها خاکستری هستیم. هیچ‌کسی سفید یا سیاه مطلق نیست. اگر بخواهیم شخصیتی را برای مخاطب باورپذیر نشان بدهیم باید تمام جنبه‌های شخصیت‌اش را عیان کنیم.

چقدر برای ایفای نقش و شناخت از شرایط اجتماعی آن دوران از پدرتان داریوش ارجمند مشاوره گرفتید؟

من در زمان دوران دانشجویی پدرومادرم که در اواخر دهه 70 میلادی بود و در فرانسه تحصیل می‌کردند. حضرت امام خمینی(ره) را از نزدیک در نوفل لوشاتو دیدم.

آن زمان چند سال داشتید؟

چهار سالم بودم و هنوز جزئیات آن دیدار را به یاد دارم. من امام را یک آدم کاریزماتیکی دیدم. در پاسخ به سوالتان باید اضافه کنم که من همیشه برای ایفای نقش خودم تحقیق می‌کنم و در ضمن موسی حقانی و خسرو معتضد به‌‌عنوان پژوهشگر بالای سر معمای شاه بود و بنابراین مشکل تحلیل تاریخی نداشتیم و همه چیز سریال منطبق بر مستندات تاریخی بود و با کار مستند جلو رفتیم و نه به این‌که چه کسی چی گفت و چه نظری داشت.

جوان‌های دهه 20 با جوان‌های این دوره و زمانه چه تفاوت‌هایی دارند؟

جوان‌های آن دوران اهل مطالعه بودند. احمد وزیری پدر محمود یکی از علائقش جمع‌آوری کتب خطی است و اهل مطالعه است و اهل دل است و در ضمن مشق خط هم می‌کند. نسل جوان ما این روزها فقط در اینترنت، فیسبوک، تلگرام و... حضور دارند. اطلاعاتشان سطحی و زودگذر است و به عمق مسائل نمی‌رسند و همه چیز برایشان سهل‌الوصول است. جوان‌های آن دوران برای شناخت و بینش تلاش و کوشش می‌کردند.

حضور اغلب بزرگان بازیگری در سریال معمای شاه برایتان چه ویژگی‌های داشت؟

در سریال معمای شاه در کنار بزرگان بازیگری مجال کار کردن پیدا کردم، هر کدام از این بازیگران نکات تازه‌ای به من آموختند. درواقع حضور در این سریال برایم در حکم یک کلاس درس پربار و غنی بود. استاد جمشید مشایخی، سعید نیک‌پور، امیر دژاکام، جعفر والی، گوهر خیر‌اندیش و قطب‌الدین صادقی بزرگانی بودند که حضورشان برایم یک موهبت گرانقدر بود. محمدرضا ورزی با هنرمندی این بزرگان را در کنار هم گرد آورد.

از بازی در این سریال خاطره‌ای دارید؟

همه روزهای حضور در این سریال برایم مملو از خاطرات خوب، تلخ، شیرین و از یاد نرفتنی است. همه عوامل تلاش کردند به نحو شایسته‌ای در این تاریخ‌سازی بزرگ رسانه ملی مشارکت و حضور داشته باشند و خوشحالیم که توانستیم تمام فشارها را تحمل و به سلامت کار را برای مردم عرضه کنیم. این روزها هم وقتی نتیجه کار را از تلویزیون تماشا می‌کنیم خستگی از تن همه عوامل به‌در می‌شود.

احمدمحمد اسماعیلی