نگاهی به آلبوم «خداوندان اسرار»

«خداوندان اسرار» ادامه راهی است که سال‌ها پیش، نوگرایان موسیقی سنتی آن را بنیاد کردند و در عین حال ادامه هم‌نشینی سهراب پورناظری و همایون شجریان به حساب می‌آید. گرچه این هم‌نشینی در گام اول چیزی جز یک اتود ساده در قالب موسیقی متن فیلم "آرایش غلیط" بود اما در این آلبوم آنچه می‌شنویم به مراتب پخته‌تر و حساب‌شده‌تر از کار پیشین است.

ترکیب‌بندی سازها ذهن را آماده شنیدن موسیقی تلفیقی می‌کند اما آنچه می‌شنویم خوانش جدید از موسیقی ایرانی و البته به میزان خیلی کم موسیقی خانقاهی. آلبوم با قطعه‌ای آغاز می‌شود به نام دیباچه که طبق توضیح جلد، ضبط اجرای زنده است اما نکته قابل تأمل این است که چرا باید آلبوم با قطعه‌ای شروع شود که گویی خلاصه تمامی قطعات آلبوم است. ضمن اینکه کیفیت ضبط این قطعه با قطعات بعدی اختلاف زیادی دارد.

به گزارش هنرآنلاین ، به نظر می‌آید که خود آهنگساز نیز به این مسئله آگاه بوده چرا که در شناسنامه الکترونیک قطعه (id3 tag) این قطعه جزو مجموعه آلبوم نیست اما سؤال اصلی اینجاست که چرا باید چنین قطعه‌ای در ابتدای آلبوم گنجانده شود و تمامی شوق شنیدن اثر برای اولین بار را از شنونده سلب کند. معمول است که موزیسین‌ها قطعه‌ای را به عنوان ضمیمه آلبوم در مجموعه می‌گنجانند و این قطعه ممکن است یک اجرای خوب از کنسرت همان آلبوم یا یک قطعه بیز باشد، اما هر چه باشد معمولاً در پایان آلبوم می‌آید تا شنونده از فضای آلبوم خارج نشود.

بر همین اساس قطعه دوم نیز یک آواز در بیات اصفهان است که اگر این قطعه را شروع آلبوم در نظر بگیریم باید گفت که قطعه مناسبی برای شروع نیست اگرچه خود آواز به تنهایی بی‌نظیر است و با قاطعیت تمام باید گفت که همایون شجریان آوازش را در نهایت زبیایی و تشخص می‌خواند.

قطعه سوم که تازه عیار آهنگساز را مشخص می‌کند در فضای موسیقی ارمنستان و با نوای دودوک در بستری از صدای گیتار بیس و ترکیبی از سازهای کوبه‌ای آغاز و رفته‌رفته به ملودی پایه که قرار است ما را در انتهای آلبوم ذوق‌زده کند، اشاره دارد.

در ادامه آواز همایون مقدمه‌ای می‌شود برای تصنیفی با کلام خیام رباعیات خیام. تلفیق شعر و موسیقی در این قطعه به زیبایی انجام شده و حال و هوای خانقاهی ملودی در ترکیب با دودوک در بهترین شکل خود نمود پیدا کرده است و شاید یادآور آثار به‌یادماندنی سال‌های دور همچون مطرب مهتاب رو و یا حیرانی باشد.

در چهارمین قطعه مجدداً شاهد تکرار ملودی قطعه پیش و پیوند آن به ملودی اصلی یا همان تصنیف «یاوران» است که سال‌ها پیش توسط کیخسرو پورناظری ساخته شده و شهرام ناظری آن را به زبان کردی با شعری از حیران علیشاه اجرا کرده است.

تک‌نوازی سهراب پورناظری نقش پلی را دارد که قطعه قبلی به تصنیفی با شعر مولوی وصل می‌کند. تصنیف خداوندان اسرار که آلبوم نیز به همین نام است لحنی تازه از آواز همایون شجریان را به نمایش می‌گذارد. تحریرهای به‌کاررفته در این تصنیف از حالت کلاسیک فاصله گرفته و بخش از ملودی را با خود به دوش می‌کشد. زیروبم شدن‌های به‌جا و ضرباهنگ تند این قطعه فضای شوریده‌ای را برای شنونده می‌سازد و البته خوش‌سلیقگی آهنگساز باعث شده تا این قطعه در اوج به قطعه بعدی وصل شود و در واقع بعد از تک‌نوازی تنبور تمامی قطعات به صورت پیوسته در پی هم می‌آیند که نوع موسیقی آلبوم این باید را به درستی برای آهنگساز ایجاد می‌کند.

اما قطعه آخر تنظیم مجدد همان تصنیف معروف "یاوران" است و کلام حافظ به زیبایی در ملودی تنیده شده. اتفاقی که در این تصنیف افتاده این است که هم ما را به یاد اصل قطعه می‌اندازد و هم به شخصیت مستقل خود را به سبب تغییر زبان کردی به فارسی دارد. و آلبوم بعد از سه قطعه پیاپی سر ضرب و با همان شور اولیه به پایان می‌رسد.

آلبوم خداوندان اسرار را می‌شود تجربه قابل قبول از همایون شجریان و سهراب پورناظری دانست، تجربه‌ای که رنگ جدیدی از سازها را به همراه آواز بی‌نقص همایون برای شنونده می‌سازد و منهای قطعه اول، حدود یک ساعت موسیقی قابل احترام را برای شنونده به ارمغان آورد.