ضرورت بازنگری در معنا و مفهوم فضای سبز

نکته حائز اهمیت در این میان، کیفیت فضای سبز و پراکنش (نحوه توزیع) آنهاست. سرانه می‌تواند شامل فضای سبز زینتی یا چمنکاری و حتی درختچه‌های کوتاه و خزان‌پذیر باشد که در مدیریت محیط‌زیست شهری واجد اهمیت چندانی نیست. در حالی که کیفیت فضای سبز بر مقوله‌هایی همانند نوع گونه گیاهی، اندازه، سطح تحت پوشش، بیومس، راندمان اکولوژیک گونه، ارزش‌های اجتماعی و نیز نحوه توزیع فضای سبز، سلسله مراتب و پراکنش عادلانه آن در شهر تاکید دارد. از سوی دیگر، سرانه فضای سبز شهری از دیدگاه‌های مختلفی قابل بررسی است از قبیل شهرسازی یا محیط زیست که هر یک تعاریف و شاخص‌های جداگانه‌ای دارد. بر این اساس و با توجه به تعاریف و تقسیم‌بندی‌های موجود می‌توان اعداد متفاوتی برای سرانه فضای سبز یک شهر همانند تهران ارائه کرد. در نتیجه، توجه بیش از حد بر سرانه فضای سبز شهری گمراه کننده خواهد بود. گفتنی است رقم ذکر شده سرانه فضای سبز شهر تهران (بالای 10 مترمربع) با توجه به جمعیت کنونی این کلانشهر رقمی مورد تردید است؛ چرا که دخیل کردن جنگل‌کاری بیرون شهری در سرانه فضای سبز درون شهری قابل‌ قبول نیست. ما در شهری با تغییر گسترده کاربری سکونت داریم که در آن تجاری‌سازی رو به رشد است، در حالی که خدمات درون‌شهری نیز از جمله مولفه‌های مهم شهرسازی هستند. پیاده‌سازی الگوهای مشارکتی در زمینه فضای سبز راهکاری مثبت و موثر است که مردم را در راستای حفاظت از محیط‌زیست شهری تشویق می‌کند. در حقیقت اگر مردم را وارد بحث‌های مدیریتی فضای سبز کنیم، استحصال نتایج خارق‌العاده‌ نیز دور از انتظار نیست. فراموش نکنیم ایجاد دیوارهای سبز و پشت‌بام‌های سبز در خانه‌های شهری امکان‌پذیر است. ما چاره‌ای جز تجدید حیات اکولوژیک شهرهایمان نداریم و مجبوریم درخت و زندگی را بار دیگر به زندگی و شهرهایمان برگردانیم. کودکان، نوجوانان و حتی سالمندان ما به‌شدت به این فضاها نیازمند هستند. انسان متمدن و مدرن امروز دیگر نمی‌تواند به زندگی گذشته برگردد؛ اما برای پیروی از فرهنگ معماری ارگانیک آن هم به شکل بومی باید نمونه‌هایی نظیر معماری شهر طبس، روستای زیارت نهارخوران گرگان با دیواره‌های دوغابی گل‌مال و باغات شمیران را حفظ می‌کردیم یا حداقل دانش مرتبط با آن را مستند می‌کردیم قبل از این که آنها را از صفحه روزگار حذف کنیم. اگر هدف ما ساخت آپارتمان‌های ارگانیک باشد، نه‌تنها باید الگوهایی از معماری گذشته بومی خودمان را استفاده کنیم، بلکه باید بتوانیم با محیط طبیعی از جمله درختان شهری هم رابطه صحیحی برقرار کنیم.

دکتر هومن بهمن‌پور - ‌عضو انجمن متخصصان محیط‌زیست ایران