از مجید انتظامی، سراج و کویتی‌پور تا چاووشی، صادقی و بنیامین

به گزارش جام جم نوا به نقل از هنرآنلاین، ماه محرم آغاز شده و موسیقی به عنوان یکی از گویاترین زبان‌های هنری در ایام سوگواری نقش آفرینی می‌کند، موسیقی در این ایام نه تنها تعطیل نشده بلکه وظیفه خطیری را در معرفی و انتقال غمی بزرگ برعهده دارد. در حقیقت موسیقی با محرم پیوند خورده است، شاید کمتر کسی بتواند این مسئله را کتمان کند. هنرمندان متعهد بسیاری برای این ایام موسیقی ساخته‌اند و به همت همین‌ نت‌ها و ملودی‌ها سوگ را به بهترین وجه ممکن روایت کرده‌‌اند.

تولید موسیقی به مناسبت ایام عزاداری، آن هم ویژه ماه محرم که همیشه در نزد مردم جایگاه و احترام خاصی داشته است امری دشوار و حساس است و اگر این کار توسط آن دسته از اهالی موسیقی شامل خواننده، آهنگساز، تنظیم کننده، شاعر و ترانه‌سرایانی صورت گیرد که هم در وهله اول اعتقاد و باور قلبی و راستین نسبت به این موضوع دارند و در ضمن مطالعه و شناخت ولو نسبی از چگونگی حادث شدن واقعه عاشورا و پیش زمینه‌های آن را دارند صورت گیرد می‌تواند بر جامعه تاثیرگذار باشد. همچنین اگر این هنرمندان با آواها و نواهای مناطق مختلف کشور که در ایام سوگواری سالار و سرور شهیدان کربلا و یاران وفادارش جریان پیدا می‌کند، آشنا باشند و در ضمن خود آنان نیز به لحاظ موسیقایی در سطح خوبی قرار داشته باشند، با این پیش شرط‌ها اگر در ساخت آثار خود خلاقیت و نوآوری را لحاظ نمایند و در برخی موارد پیوندی میان آن حادثه و امروز نیز برقرار سازند، آن گاه می‌توان اثر یا آثاری متناسب ماه‌های محرم و صفر به دور از عنصر تکرار تهیه و تولید و ارائه کرد که احتمالا مخاطبان نیز با آن ارتباط لازم را برقرار می‌سازند.

در ادامه این گزارش مروری بر برخی از آثار ماندگار موسیقایی در این ماه پرداخته‌ایم:

"روز واقعه" انتظامی

"روز واقعه" همان اندازه که فیلمی ماندگار در زمینه واقعه عاشورا است، موسیقی‌اش نیز تأثیر‌گذار و خاطر‌انگیز شده است. بسیاری همچنان موسیقی این اثر را به عنوان یکی از برترین آثاری که در این زمینه خلق شده است، مورد استفاده قرار می‌دهند. مجید انتظامی آهنگساز این اثر، از ساز‌های بدوی برای ساخت موسیقی این فیلم استفاده کرده است. او از سنگ و چوب در کنار‌ساز‌های ارکسترال بهره برده و موفق شده یکی از ماندگار‌ترین آثار موسیقی را خلق کند.

وداع با نینوا

از معروف‌ترین آثار عاشورایی می‌توان به آلبوم "وداع" حسام‌الدین سراج اشاره کرد. آلبوم "وداع" در دو بخش ۶۰ دقیقه‌ای منتشر شد. از تولید تا انتشار این آلبوم سه سال طول کشید. تهیه و انتشار آلبوم از سال ۸۱ تا ۸۴ به طول انجامید. در این آلبوم از شعرهای عمان سامانی استفاده شده. محتشم کاشانی و عمان سامانی از معروف‌ترین شاعران عاشورایی به شمار می‌روند. سراج پیش از انتشار این آلبوم، آلبوم دیگری به نام "نینوا" را در سال ۵۹ منتشر کرده بود. "نینوا" اولین آلبوم موسیقی حرفه‌ای سراج بود.

صادق آهنگران و دو آلبوم "آتش و عطش" و "هفتاد‌ و‌ دو"

آلبوم "آتش و عطش" صادق آهنگران با تنظیم محمد میرزمانی در محرم سال ۸۵ منتشر شد. آلبوم "هفتاد‌ و‌ دو" آهنگران هم که در سال ۹۰ منتشر شد به دو زبان عربی و فارسی خوانده شده بود. رسول رسولی، موسیقی و تنظیم این آلبوم را بر عهده داشته و خوانندگی اثر را نیز مرتضی حیدری آل‌کثیر و مهدی المومن انجام داده‌اند. در این آلبوم از سازهای ایرانی استفاده شده بود. در کنار آن انتشار قطعه معروف آهنگران که یکی از به یادماندی ترین قطعات موسیقی است با نام "کربلا منتظر ماست" بسیار در زمان خود گل کرد.

غریبانه 1و 2

آلبوم‌های معروف غلامعلی کویتی‌پور به نام "غریبانه ۱ و ۲" در سال 82 منتشر شد. این آلبوم به پیشنهاد مجتبی شاه‌علی مدیر موسسه فرهنگی و هنری نوای رامشه تهیه شد. برای انتخاب خواننده این آلبوم‌ها قرار بود از افرادی استفاده شود که صدایشان حزین باشد. در نهایت به این نتیجه رسیدند که از غلامعلی کویتی‌پور دعوت کنند. انتشار این آلبوم منجر به شکل‌گیری جریانی شد که پای بسیاری از آهنگسازان را برای کار در حوزه موسیقایی عاشورا باز کرد.

"سلام آقا" آلبوم عاشورایی ستاره‌های پاپ

تاکنون آلبوم‌های گروهی زیادی در بازار موسیقی عرضه شده است اما هیچ کدام به موفقیتی که در حد نام سازندگان آن باشد دست پیدا نکرده است. آلبوم "سلام آقا" با حضور محسن چاوشی، رضا صادقی، محمد علیزاده و مهدی یغمایی در آذرماه سال ۸۸ منتشر شد. نظرات پیرامون این آلبوم در زمان انتشار بسیار متفاوت بود زیرا برخی این اثر را در ادامه سایر آلبوم‌های گروهی شکست خورده می‌دانستند و برخی دیگر از آن به عنوان سکوی پرش محمد علیزاده و مهدی یغمایی یاد می‌کردند. زیرا این دو خواننده هر کدام سابقه فعالیت حرفه‌ای موسیقی داشتند اما موفق به انتشار آلبوم نشده بودند و "سلام آقا" در اصل اولین حضور رسمی آنها در بازار موسیقی پاپ بود. برای قطعات این اثر از اشعار مرحوم آغاسی، امیر ارجینی و فرزاد حسنی استفاده شده بود. همچنین مهدی یراحی، میلاد ترابی، محسن چاوشی، رضا صادقی و مهدی یغمایی در بخش آهنگسازی و تنظیم آثار حضور داشتند. شرکت "تصویر دنیای هنر" آلبوم "سلام آقا" را به بازار عرضه کرد

موج محرم

موج محرم اثری تصویری به صورت نماهنگ، ساخته مستانه مهاجر با صدای بنیامین بهادری و سهراب پاکزاد است. فایل صوتی این اثر نیز با تنظیم علی پاکدامن و ترانه فرید احمدی تولید شده است. بنیامین پیش از مطرح شدن خود در موسیقی قطعه دیگری با نام "آقام ابوالفضل" را نیز منتشر کرده بود.

کاکا

قطعه "کاکا" ترانه بسیار سوزناکی داشت و حامد عسگری به عنوان ترانه سرا بخشی از رشادت های حضرت عباس(ع) را بیان کرده بود. علی لهراسبی نیز با همان لحن اندوهگین همیشگی‌اش توانست به خوبی حس ترانه را منتقل کند. فواد غفاری و مهدی خیرخواهی آهنگساز و تنظیم کننده این اثر بودند.

کربلا

قطعه "کربلا" یکی از آثار قدیمی محسن یگانه است و اواسط دهه هشتاد و زمانی که او فعالیت‌های مستقل خود را به صورت جدی پیگیری می‌کرد تولید شد. محسن یگانه ترانه این قطعه را سرود و مضمون آن در ارتباط با روز عاشورا است.

محشر کبری

موضوع ترانه "محشر کبری" در مورد شهادت حضرت عباس(ع) است و علی اصحابی کار ساخت آهنگ و تنظیم آن را انجام داد. در ساخت این قطعه نیز از سازهای آکوستیک استفاده شده بود.

"راه کربلا" محسن چاوشی

در کارنامه کاری محسن چاوشی قطعات مذهبی متعددی به چشم می خورد. چاوشی در سال ۱۳۸۴ قطعه "راه کربلا" را با ترانه‌ای از امیر ارجینی اجرا کرد. خود او علاوه بر آهنگسازی در کنار رضا فوادیان تنظیم این کار را نیز انجام داد. نکته قابل توجه در این قطعه نوع سازبندی و استفاده از سازهایی است که در مراسم عزادارای و سینه زنی از آنها استفاده می شود.

مولای عشق علیرضا عصار

از زمانی که علیرضا عصار در دهه هفتاد فعالیت حرفه ای خوانندگی خود را آغاز کرد،قطعات موسیقی مذهبی جزو جدانشدنی آثار او بودند که شاخص ترین آنها قطعه "ای کاروان" با هم‌صدایی محمد اصفهانی بود. عصار در اسفند ۱۳۸۲ آلبوم "مولای عشق" را با ۹ قطعه از سوی شرکت "ایران گام" روانه بازار کرد. تمامی اشعار این مجموعه از سروده های مهدی شریفی بودند و فواد حجازی نیز وظیفه آهنگسازی را بر عهده داشت. در این آلبوم نوازندگان سرشناسی نظیر خاچیک بابائیان، ارسلان کامکار، مازیار ظهیرالدینی و کریم قربانی نیز حضور داشتند.

گلچین محمد اصفهانی

در کارنامه کاری محمد اصفهانی قطعات مذهبی متعددی به چشم می خورد. او در سالهای اولیه فعالیت حرفه ای خود آلبوم "گلچین" را منتشر کرد. این مجموعه نه قطعه‌ای در سال ۱۳۷۶ توسط شرکت "سروش" به بازار عرضه شد. مضمون کلی این آلبوم عزای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) بود و در قطعاتی نظیر "سقای تشنگان" و "نوگل نینوا" به این موضوع پرداخته شده بود. احمد عزیزی، حسان، سپیده کاشانی و قیصر امین پور از جمله شاعران آلبوم گلچین بودند. آهنگسازی و تنظیم ها هم توسط فریدون شهبازیان، علی بکان، محمد میرزمانی، منوچهر بیگلری و شهریار فریوسفی انجام شده بود.

ذوالجناح می آید، بی سوار رسول نجفیان

مخاطبان بیش از آنکه رسول نجفیان را با حرفه تخصصی‌اش یعنی کارگردانی و بازیگری بشناسند او را با ترانه معروف "عجب رسمیه" و بازخوانی قطعه فولکوریک "شبهای گلوبندک" می شناسند. آلبوم نوحه های عاشورایی "ذوالجناح می آید بی سوار" با صدای رسول نجفیان در سال ۱۳۸۹ به بازار آمد. این آلبوم موسیقی ۱۰ نوحه سوگواری با نواهایی که قدمت چهارصد ساله داشتند را شامل می شد. آلبوم فوق ریشه در موسیقی نواحی و اقوام مختلف ایران داشت و با استفاده از همان نواها و اشعار توسط نجفیان بازخوانی شده بود.

موسیقی جنوب

در بین تمامی سبک‌های موسیقی و الحان آیینی و محلی کشور، موسیقی مذهبی جنوبی جایگاه ویژه‌ای دارد. شاید بتوان موسیقی بوشهری را که به قیام عاشورا می‌پردازد از منحصربه‌فردترین موسیقی‌‌های این مرز و بوم دانست. اصالت، پایبندی به سنت، ریتم، هیجان، شور، یک دستی و هماهنگی‌ای که در مراسم عزاداری و نوحه خوانی بوشهری دیده می‌شود خیلی منسجم و متفاوت است. در این میان، می‌توان به آلبوم "ماتم یک و ۲ " از محسن شریفیان اشاره کرد. کسی که با گروه موسیقی بوشهری‌اش شهرت جهانی دارد.

این موزیسین در آبان سال ۹۱ آلبوم "اهل ماتم" را در قالب دو آلبوم منتشر کرد. مجموعه اول شامل ۲۱ قطعه بود و در آن نوحه‌های پامنبری، مرثیه‌خوانی و نوحه‌های عزاداری مردانه و... گنجانده شده بود. نکته جالب اینکه؛ او پیش از انتشار این آلبوم، طی سال‌های ۸۱ تا ۸۴ کتابی پژوهشی با عنوان "اهل ماتم" هم منتشر کرده است.