یارانه‌ای که به جیب کشورهای همسایه می‌رود

با توجه به سنگینی هزینه پرداخت یارانه سوخت بر بودجه کشور، نهادهای اجرایی و قانونگذار به سراغ ساماندهی مصرف سوخت در کشور رفته‌اند تا ضمن پایین آوردن هزینه‌ها، جلوی قاچاق به کشورهای همسایه را نیز بگیرند. بر این اساس، در اردیبهشت امسال، طرح حذف سهمیه‌بندی و یکسان‌سازی نرخ بنزین به اجرا گذاشته شد و در گام بعدی پروژه توزیع سوخت گازوئیل خودروهای دیزلی براساس پیمایش در دستور کار قرار گرفت.

گازوییل، رکورددار قاچاق سوخت

گازوییل بیشترین آمار قاچاق را در بین انواع سوخت به خود اختصاص داده به طوری که تخمین زده می‌شود
بیش از 80 درصد قاچاق سوخت در کشور مربوط به گازوئیل است. در واقع، گازوئیل به علت تفاوت قیمت بالا با کشورهای همسایه بیشترین میزان جذابیت را برای قاچاقچیان سوخت داشته است.

احمد واحدیان ابوترابی، رئیس اداره پیشگیری از عرضه خارج از شبکه و مقابله با قاچاق فرآورده‌های نفتی درباره کشفیات انواع سوخت قاچاق در سال 93 گفت: در سال گذشته، بیش از 44 میلیون و 577 هزار لیتر فرآورده نفتی (بنزین، نفت سفید، نفت گاز و نفت کوره) مکشوفه تحویلی به انبارهای نفت مناطق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به چرخه رسمی توزیع کشور برگشت داده شد.

وی با بیان این‌که بنزین مکشوفه و تحویلی به انبارهای نفت شرکت ملی پخش در سال 1393 حدود، 287 هزار و 368 لیتر بوده است، افزود: این مقدار بنزین کشف شده در قیاس با سال قبل از آن حدود 69 درصد افزایش داشته است.

به گفته این مقام، منطقه هرمزگان، بیشترین مقدار فرآورده کشف را در میان مناطق 37 گانه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران داشته و بیشترین آمار بنزین مکشوفه سال 93 در کشور به مناطق زاهدان، چابهار و کردستان تعلق داشته است.

سهمیه بدون تردد

بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر تعداد قابل توجهی از خودروهای بی‌تردد، سهمیه سوخت دریافت می‌کردند که البته مصرف‌کنندگان گازوئیل، بخش عمده این دسته از خودروها را به خود اختصاص داده بودند.

ابطال بیش از 5 میلیون کارت سوخت بنزین و همچنین یکسان‌سازی نرخ بنزین از اردیبهشت امسال، این چالش را در بخش بنزین برطرف کرد، اما مشکل دریافت سهمیه توسط کامیون‌ها و سایر خودروهای دیزلی که تردد نمی‌کنند همچنان باقی‌مانده است. به‌طوری که تعداد قابل توجهی از کامیون‌ها و خودروهای دیزلی، هیچ ترددی در جاده‌های کشور نداشته و تنها کارت سوخت آنها در جایگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته که از سوءاستفاده از کارت‌های سوخت گازوئیل حکایت دارد.

جذابیت قاچاق

با توجه به تفاوت باور نکردنی قیمت بنزین و گازوئیل در بین ایران و برخی کشورهای همسایه، قاچاق سوخت از ایران دارای چنان جذابیتی برای قاچاقچیان است که افزایش قیمت سوخت در اردیبهشت امسال نیز قادر نبوده که جلوی این حرفه غیرقانونی را بگیرد.

نگاهی به بازار پر سود قاچاق سوخت نشان می‌دهد که حتی تشدید قوانین مبارزه با قاچاق، ضبط اصل محموله به نفع دولت و وضع جریمه‌ای معادل سه برابر ارزش محموله نیز تاکنون قادر به مهار قاچاقچیان نبوده است. بنابراین اگر یک قاچاقچی با سه محموله قاچاق به راه افتاده و در طی مسیر، دو محموله را از دست داده و تنها یک محموله را به مقصد برساند، باز سود کرده است.

تعداد فراوان کولبران در مرزهای غربی کشور که محموله‌های سوخت را بر پشت خود حمل کرده و با سختی بسیار، ریسک عبور از مناطق صعب‌العبور کوه‌های آن مناطق را به جان می‌خرند، گواهی بر سودآوری این تجارت غیرقانونی است.

سود قاچاق سوخت به کشورهای همسایه

براساس بررسی انجام شده در وزارت نفت، حتی پس از افزایش قیمت بنزین و گازوئیل در اردیبهشت ماه سال جاری، قاچاق سوخت به کشورهای همسایه، همچنان جذابیت داشته و سود خوبی را عاید قاچاقچیان سوخت می‌کند. به عنوان مثال، متوسط درآمد ماهانه یک قاچاقچی خرده پای بنزین به عراق حدود ٣ میلیون و ٢٠٠ هزار تومان و درآمد قاچاقچی گازوئیل حدود ٤ میلیون و ٣٠٠ هزار تومان است. همچنین قاچاقچیان خرده پایی که روزانه تنها می‌توانند ١٠٠ لیتر بنزین به ترکیه منتقل کنند، در 30 روز کاری حدود ١٤ میلیون و ٩٠٠ هزار تومان و قاچاقچیان گازوئیل ١٣ میلیون و ٥٠٠ هزار تومان سود به جیب می‌زنند.

عراق: براساس بررسی انجام شده توسط وزارت نفت، در 5 اردیبهشت امسال (مصادف با ٢٥ می ٢٠١٥)، پس از افزایش قیمت‌ها در ایران، قیمت هر لیتر بنزین 30/0 دلار (١٠٠٠ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی) و قیمت هر لیتر گازوئیل آزاد که با کارت جایگاه داران سوختگیری می‌شود حدود 18/0 دلار (٦٠٠ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی آزاد) و قیمت هر لیتر دیزل سهمیه‌ای حدود 09/0 دلار (‌٣٠٠ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی آزاد) تعیین شده است.

اما در این تاریخ، یعنی در ٢٥ می ٢٠١٥، قیمت هر لیتر بنزین در عراق 63/0 دلار ( ٢٠٧٩ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی ) و قیمت هر لیتر دیزل (گازوئیل) حدود 62/0 دلار ( ٢٠٤٦ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی) گزارش شده است.

بر این اساس، قاچاق هر لیتر بنزین از ایران به عراق حدود 33/0 دلار ( ١٠٨٩ تومان ) و قاچاق هر لیتر دیزل (گازوئیل) بالغ بر 44/0 دلار (١٤٥٢ تومان) سود به دنبال دارد. به این ترتیب یک قاچاقچی خرده‌پای سوخت تنها با قاچاق روزانه ١٠٠ لیتر بنزین به مدت ٣٠ روز در ماه، حدود ٣ میلیون و ٢٠٠ هزار تومان و در بخش دیزل و با همین مقدار قاچاق، حدود ٤ میلیون و ٣٠٠ هزار تومان سود خواهد برد.

ترکیه: در ٢٥ می ٢٠١٥، قیمت هر لیتر بنزین در ترکیه 81/1 دلار (‌٥٩٧٣ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی‌) و قیمت هر لیتر دیزل (‌گازوئیل) حدود 54/1 دلار (‌٥٠٨٢ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی) گزارش شده است.

براین اساس قاچاق هر لیتر بنزین از ایران به ترکیه حدود 51/1 دلار ( ٤٩٨٣ تومان ) و قاچاق هر لیتر دیزل (‌گازوئیل) بالغ بر 36/1 دلار (٤٤٨٨ تومان) برای قاچاقچیان سود در بر دارد. در این حالت یک قاچاقچی خرده‌پای سوخت تنها با قاچاق روزانه ١٠٠ لیتر بنزین به مدت ٣٠ روز در ماه، حدود ١٤ میلیون و ٩٠٠ هزار تومان و در بخش دیزل و با همین مقدار قاچاق، حدود ١٣ میلیون و ٥٠٠ هزار تومان سود به جیب می‌زند.

پاکستان: در ٢٥ می ٢٠١٥، قیمت هر لیتر بنزین در پاکستان 84/0 دلار (‌٢٧٧٢ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی‌) و قیمت هر لیتر دیزل (‌گازوئیل) حدود 82/0 دلار ( ٢٧٠٦ تومان با دلار ٣٣٠٠ تومانی) گزارش شده است. براین اساس قاچاق هر لیتر بنزین از ایران به پاکستان حدود 54/0 دلار (‌١٧٨٢ تومان‌) و قاچاق هر لیتر دیزل (‌گازوئیل) بالغ بر 64/0 دلار (٢١١٢ تومان) سود در بر دارد. در این حالت یک قاچاقچی خرده پای سوخت تنها با قاچاق روزانه ١٠٠ لیتر بنزین به مدت ٣٠ روز در ماه، حدود ٥ میلیون و ٣٠٠ هزار تومان و در بخش دیزل و با همین مقدار قاچاق، حدود ٦ میلیون و ٣٠٠ هزار تومان سود به جیب می‌زند.

توزیع سوخت به ازای پیمایش

با تعیین تکلیف سهمیه‌بندی بنزین در اردیبهشت امسال، وزارت نفت، ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت و دیگر نهادهای ذی‌ربط سراغ ساماندهی گازوئیل و خودروهای دیزلی رفته‌اند. براساس طرح توزیع سوخت گازوئیل به‌ازای پیمایش، سهمیه ثابت400 هزار کامیون، 20 هزار اتوبوس و 36 هزار مینی‌بوس بین‌شهری منتفی شده و میزان سهمیه سوخت آنها طبق پیمایش و اطلاعات بارنامه تعیین خواهد شد. البته در گام بعدی قرار است، میزان سهمیه سوخت بر اساس اطلاعات سامانه موقعیت‌یاب جغرافیایی (جی‌پی‌اس) محاسبه شود.