رقابت در کلام رهبری

وجود مخالف؛ پیشفرض رقابت

یکی از مهم‌ترین لوازم حیات افراد در یک اجتماع سالم، فراگرفتن چگونگی یک رقابت سالم است. رقابت کردن پیشفرض‌هایی دارد و یکی از آن پیشفرض‌ها این است که هر فرد، وجود مخالفان را به رسمیت بشناسد. بسیاری از مواقع افراد حتی از وجود مخالف خود تعجب می‌کنند.

کد خبر: ۸۳۸۹۸۹

این نکته‌ای است که رهبر معظم انقلاب، در یکی از دیدارها با جمعی از دانشجویان کشور بدان تاکید کردند. رهبر معظم انقلاب به سه واکنش نادرست در مقابل مخالف اشاره کردند: تعجب کردن از وجود مخالف، خشمگین شدن از وجود مخالف و بیمناک شدن از وجود مخالف: «در محیط دانشجویی، «رقابت گفتمانی» چیز خوبی است، در صورتی‌ که با تحمل مخالف همراه باشد. از وجود مخالف نه باید انسان تعجب بکند، نه باید انسان خشمگین بشود، نه باید انسان بیمناک بشود؛ هیچ ‌‌کدام از این سه حالت در قبال مخالف، قابل قبول نیست.»

اما چرا باید یک انسان یا مجموعه‌ای از انسان‌ها که در یک جامعه زندگی می‌کنند، از وجود مخالفان خود تعجب کنند؟ شگفت زده شدن نسبت به وجود عده‌ای از افراد که دیدگاهی مخالف با دیدگاه ما دارند، ناشی از کدام خصلت فردی ناپسند است؟ رهبر معظم انقلاب این شگفت زده شدن را ناشی از خوشبینی افراطی افراد نسبت به خود می‌دانند: «اگر انسان از داشتن مخالف تعجب کند، معنای آن این است که نسبت به خودش خیلی خوشبین است و تعجب می‌کند کسی با او مخالف باشد. تعجب ندارد! خب، هر انسانی، هر فکری، هر جهتی و جهت‌‌گیری و جریانی، یک عده مخالف دارد، این‌‌جور هم نیست که بگوییم آن مخالف‌ها خطا می‌کنند؛ نه، نقاط ضعفی وجود دارد و آن نقاط ضعف موجب می‌شود عده‌‌ای مخالفت کنند. بنابراین وجود مخالف نباید تعجب ما را برانگیزد.»

در میان هر جریان فکری و اجتماعی، نقص‌هایی وجود دارد، چرا که سازندگان و حامیان آن جریان، انسان‌ها هستند و انسان‌ها جایزالخطا هستند و همواره ممکن است نسبت به ابعادی از هر مساله، غفلت‌هایی کنند. ممکن است یک جریان آن قدر به استقلال شخصیتی و آزادی‌های مشروع توجه کند که نسبت به بخشی از ارزش‌ها غفلت بورزد و از سوی دیگر یک جریان آن‌قدر متوجه برخی احکام منعی و سلبی باشد که برخی ارزش‌های ایجابی اسلامی مثل احترام به عزت نفس و تکریم شخصیتی انسان‌ها را نادیده بگیرد. این نقص‌ها، معمولا از چشم خود حامیان آن جریان پنهان می‌ماند، چراکه اگر آنها به این نقص‌ها توجه داشتند، این نقص‌ها به وجود نمی‌آمد یا دست‌کم اصلاح می‌شد. بنابراین یک ناظر بیرونی است که این نقص‌ها را می‌بیند و در لباس یک منتقد و مخالف ظاهر می‌شود. از این رو، وجود مخالف، نباید هیچ جریانی را شگفت‌زده کند.

همچنین وجود مخالف نباید ما را خشمگین و غضبناک کند: «وجود مخالف... نباید خشم ما را برانگیزد و عصبانی بشویم که چرا با ما مخالفند؛ نه، مخالفت قابل فهم است، قابل قبول است.»

خشمگین شدن ما نشان‌دهنده این است که ما نمی‌خواهیم واقعیت را بپذیریم، نمی‌خواهیم بپذیریم کامل نیستیم و نقص‌هایی داریم، اما چرا باید از وجود مخالف بیمناک شد؟ رهبر معظم انقلاب، منشاء بیم از وجود مخالف را چنین توصیف می‌کنند: «وحشت کردن از وجود مخالف، نشان‌‌دهنده‌‌ این است که انسان به استحکام موضع خودش خاطرجمع نیست و اطمینان ندارد؛ نه، منطقی داریم، پایه‌‌های این منطق را محکم می‌کنیم، مستحکم می‌کنیم، وارد میدان رقابت گفتمانی می‌شویم و بحث می‌کنیم؛ روحیه‌‌ دانشجو باید چنین چیزی باشد. بنابراین محیط‌های دانشجویی با همین نشاطی که بحمدالله امروز دارند، ادامه‌‌ کار خواهند داد؛ یکدیگر را هم تحمل کنند، باهمدیگر حرف بزنند، با هم بحث بکنند، مبانی را محکم کنند؛ اساس کار را هم در زمینه‌‌ عملی، تقوا قرار بدهند و در زمینه‌‌ فکری، حدومرز اسلامی و شناخت دشمن و شناخت شیوه‌‌های دشمنی که از سوی دشمن به کار می‌رود.»