پشت پرده قاچاق کیست

با این حجم از قاچاق، این سوال و تلقی برای هر ذهن پرسشگری پیش می‌آید که آیا قاچاق کالا به کشور، باندی و سازمان یافته است که اساسا تلاش موثری برای کنترل آن صورت نمی‌گیرد‌؟ اگر تلاشی برای مقابله با این پدیده شوم صورت می‌گیرد، چرا در طول سالیان متمادی، این رقم به طور مداوم افزایش یافته است؟ چه دست‌هایی در کار است که نمی‌گذارد واردات به کشور از مبادی رسمی صورت گیرد؟ چه کسانی از واردات به صورت قاچاق سود می‌برند؟ آیا مانع‌تراشی آنها سبب شده که شرایط برای تداوم قاچاق همچنان مهیا باشد؟ درنهایت این که تداوم قاچاق کالا به کشور و ترکیب آن ـ که از کالاهای مصرفی و روزمره و حتی فاسد شدنی همچون میوه تشکیل شده ـ نشان می‌دهد، قاچاق کالا سازمان یافته‌تر از آن است که تصور می‌شود، چرا که فقط یک سازمان متشکل و منظم می‌تواند چنین پیوسته و ممتد، حضور کالاهای قاچاقش را در بازار حفظ کند. این باندهای سازمان یافته کیستند؟

تأکیدات رهبر انقلاب درباره مبارزه با قاچاق

مروری بر بیانات رهبر معظم انقلاب نشان می‌دهد که ایشان از گذشته‌های دور تاکنون بارها درباره ضرر قاچاق و ضرورت مبارزه با آن هشدار داده و تأکید کرده بودند. ایشان در سال‌های اخیر نیز بارها بر این مساله تأکید کرده و از مسئولان خواسته‌اند به‌طور جدی برای مبارزه با این پدیده برنامه‌ریزی و اقدام کنند.

به‌عنوان نمونه، رهبر انقلاب اواخر سال گذشته در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت روز ملی مهندسی، با اشاره به ضربه واردات بی‌رویه و قاچاق به کشور گفتند: امروز فشار واردات، کشور را دارد از پا درمی‌آورد و در خصوص میزان واردات قاچاق به کشور نیز ارقام بسیار عجیبی مطرح است، اما این هم یک توجیه منطقی نیست که به بهانه جلوگیری از قاچاق و دریافت سود گمرکی، راه واردات انبوه به کشور به صورت رسمی باز شود.

ایشان همچنین اردیبهشت امسال در دیدار با کارگران فرمودند: مساله مبارزه با قاچاق را این‌همه ما تأکید کردیم؛ دولت‌های مختلف از سال‌ها پیش همین‌طور مرتب آمده‌اند رفته‌اند؛ خب، این کار یک کاری است که باید تحقق پیدا کند و این هم ممکن است؛ نگویند نمی‌شود، کاملا می‌شود؛ جلوی قاچاق را به‌طور قاطع بگیرند.

ایشان افزودند: بنده یک وقتی گفتم فقط سرِ مرز دنبال قاچاق نروید؛ میلیاردها دلار امروز در داخل کشور ـ که حالا من چون رقم دقیقش را مختلف می‌گویند، نمی‌توانم معین بکنم که چقدر؛ اما رقم‌های گزافی گفته می‌شود - دارد صرف جنس قاچاق می‌شود.

رهبر انقلاب تأکید کردند: قاچاق را از لب مرز و از پیش از مرز تا داخل مغازه دنبال کنید. این، یک قلم بسیار مهم است؛ یک کار بسیار مهم است و آن کسانی که این کار را بکنند، آنها هم دارند مجاهدت می‌کنند، آنها هم دارند عبادت می‌کنند؛ این هم حسنه است.

این تأکیدات در واقع تکلیف همه را اعم از مسئولان و مردم در باره مبارزه با قاچاق روشن می‌کند، کما این که در سال‌های گذشته نیز با همین جدیت و صراحت از سوی رهبر انقلاب بیان شده بود.

بازار پر از اجناس قاچاق

با وجود این، اجناس قاچاق هم براحتی و به‌طور مداوم به کشور وارد شده وهم براحتی در بازار، عرضه می‌شود و در دسترس عموم قرار دارد. گویی عرضه این اجناس رسمیت یافته و جای خود را بخوبی در بازار باز کرده است. همین مساله قدری سوال‌برانگیز است. با وجود تأکیداتی که رهبر معظم انقلاب در این خصوص داشته و دارند و نیز وعده‌هایی که مسئولان در خصوص مبارزه با قاچاق می‌دهند، چرا اجناس قاچاق، از سیگار گرفته تا لوازم آرایشی براحتی در بازار جولان می‌دهند و کار را تا جایی پیش برده‌اند که به یکی از پرمصرف‌ترین کالاها تبدیل شده‌اند؟ یک روز صحبت از سلطان شکر است و یک روز موضوع انحصار در قاچاق سیگار به کشور دهان به دهان می‌شود. آیا زور یا نفوذ این سلطان‌ها این‌قدر زیاد شده که برای منفعت شخصی براحتی جلوی منافع کشور می‌ایستند و اجازه اصلاح امور را نمی‌دهند؟ برای درک بیشتر مطلب، به ذکر چند مثال می‌پردازیم.

واردات سالانه 20 میلیارد نخ سیگار قاچاق

براساس اعلام شرکت دخانیات، مصرف سالانه سیگار در کشور 60 میلیارد نخ است که بین 30 تا 40 درصد آن مربوط به سیگارهای قاچاق است. به‌عنوان مثال سال 1389 بالغ بر 20 میلیارد نخ سیگار به کشور قاچاق شده و این نشان می‌دهد حجم وسیعی از سیگارهای مصرفی کشور از مبادی غیرقانونی وارد کشور می‌شود.

از این میان، سیگار مارلبرو حدود شش تا هفت میلیارد نخ را به خود اختصاص داده که تمام آن به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود. حجم موجود سیگارهای مارلبرو، نشان از ورود هفته‌ای سه تریلی از این سیگار به کشور دارد.

تأمل در این آمارها این تناقض را در ذهن ایجاد می‌کند که اگر واردات این نوع سیگار قاچاق است، چگونه این طور پرحجم و بی‌واهمه وارد کشور می‌شود و اگر قاچاق نیست، چرا هر بار که سخن از پیگیری قضایی موضوع یا حتی هدایت واردات سیگار به سمت مبادی رسمی به میان می‌آید، فریادهایی از گوشه و کنار بلند می‌شود که حکایت از مخالفت سرسختانه با این اقدامات دارد؟

یقینا پاسخ این است که هدایت واردات سیگار به مبادی رسمی، سود قاچاقچیان را به خطر می‌اندازد؛ حاشیه سودی که گفته می‌شود معادل 400 درصد بوده و هیچ بخشی از آن به عنوان مالیات به دولت پرداخت نمی‌شود.

پوشاک قاچاق؛ بلای جان تولیدکنندگان داخلی

یکی دیگر از کالاهایی که واردات آن به صورت قاچاق روز‌به‌روز در حال افزایش است، پوشاک است. این اتفاق در سال‌های اخیر سبب تعطیلی بسیاری از کارگاه‌های تولید پوشاک شده و تعداد زیادی از کارگران را بیکار کرده است.

آن‌گونه که مقامات وزارت صنعت، معدن و تجارت گفته‌اند، از مجموع شش میلیارد دلار واردات پوشاک، 5/2 میلیارد دلار آن قاچاق است. با وجود این، اتحادیه پوشاک، واردات قاچاق در این بخش را بیش از 95 درصد عنوان کرده است.

سهم 90 درصدی گوشی‌های قاچاق در کشور

پدیده قاچاق در بازار گوشی تلفن همراه نیز بیداد می‌کند. از بازاری به حجم دو میلیارد دلار فقط حدود 200 میلیون دلار آن به صورت رسمی و از مبادی گمرکی وارد کشور می‌شود و مابقی به صورت قاچاق وارد بازار و عرضه می‌شود. گذشته از نبود رقیب جدی برای گوشی‌های وارداتی در داخل، فعالان بازار، نظام نامناسب تعرفه‌ای را یکی از دلایل افزایش قاچاق در این بازار عنوان می‌کنند.

گذشته از این نکته، باید بیشتر به این مساله فکر کرد که آیا در بازاری که 90 درصد آن قاچاق است، امکان شناسایی مجرم وجود ندارد؟ یا این امکان مهیاست و اراده‌ای برای مبادرت به آن نیست؟ قطعا در این بازار با توجه به تخصصی بودن آن هر کسی امکان ورود ندارد و بنابراین واردات قانونی یا قاچاق توسط افراد زیادی انجام نمی‌شود و صدالبته وارداتی به ارزش حدود 8/1 میلیارد دلار و به وزن تقریبی 19 تن نمی‌تواند در شب یا از راه‌های کوهستانی و صعب‌العبور انجام شود. آیا هیچ‌کس کامیون‌های حامل گوشی‌های قاچاق را نمی‌بیند؟

قاچاق‌های خوشمزه

میوه هم جزو دیگر کالاهایی است که گرچه کامیون‌های قاچاق آن در جیب یا حتی چمدان جا نمی‌شود و ضمنا چون فاسد شدنی است باید به فوریت وارد بازار شود و به فروش برود، اما ظاهرا دور از چشم نهادهای مسئول به طور مداوم به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود و با وجود ممنوعیت واردات، روز روشن در فروشگاه‌ها به فروش می‌رسد. یعنی انگار هیچ چشمی این قاچاق‌های خوشمزه را قبل، حین یا بعد از وارد شدن به کشور نمی‌بیند که جلوی آن را بگیرد. آن هم در کانتینرهای یخچال‌دار واضح و غول‌پیکر‌!

در این میان ناهماهنگی و پاسکاری نهادهای مسئول جالب است. به عنوان نمونه، سال گذشته مدیرکل بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد، واردات میوه‌های گرمسیری از جمله انبه، نارگیل و آناناس که تا پیش از این با وجود ممنوعیت واردات در بازار داخلی وجود داشت، با تعرفه‌های مشخص آزاد شده است و از سوی دیگر دو ماه بعد سرپرست امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد ممنوعیت واردات میوه جز موز کماکان ادامه دارد.

همچنین وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی تعیین سیاست‌‌های این حوزه اعلام می‌کند واردات میوه به کشور ممنوع است و مسئولیت مقابله با قاچاق نیز به عهده این وزارتخانه نیست.

به هر صورت در کوران این کشاکش، میوه‌های قاچاق هم مانند دیگر کالاهای قاچاق در کشور عرضه می‌شود.

جاده همان جاده است

بدیهی است شناسایی و توقیف و ضبط محموله‌های قاچاق آن هم با حجمی که به آن اشاره شد، اصلا کار سختی نیست چرا که جاده همان جاده است و کانتینر هم همان کانتینر؛ اما این یکی به صورت قاچاق وارد می‌شود و آن یکی، مهر واردات رسمی را به روی خود می‌بیند.

به نظر می‌رسد، فصل مشترک تمام این موارد، در درجه اول مشکل‌دار بودن مدیریت میان‌بخشی یعنی ناهماهنگی نهادهای مربوطه برای کنترل مرزها و هدایت واردات به سمت مبادی رسمی است. از سوی دیگر، دست‌های پنهانی هم هستند که از آستین باندهای قدرت و ثروت بیرون آمده و مانع شکل‌گیری یک اراده جمعی برای خلاصی اقتصاد کشور از پدیده شوم قاچاق می‌شود.

محمد رضایی

جام‌جم