مشکلات مصرف سوخت‌های فسیلی حل شدنی است

موضوع سوخت‌های زیستی و مزایای آنها به عنوان جایگزین پاک و دوستدار محیط زیست، تاکنون مورد غفلت واقع شده است و در سطح کشور، برنامه مدونی برای فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی نسبت به مزایای این سوخت پاک در مقایسه با سوخت‌های فسیلی وجود ندارد. مصرف بی‌رویه سوخت‌هایی که منشا نفتی دارند از یک سو و ناآشنایی مردم با سوخت‌های پاک و در دسترس نبودن این منابع سوختی از سوی دیگر، از متهمان اصلی انتشار آلاینده‌های مختلف در سطح کلانشهرها هستند. کمیته سوخت‌های زیستی کارگروه بیوتکنولوژی محیط‌زیست که از کارگروه‌های ستاد توسعه زیست فناوری است، با توجه به اهمیت استفاده از سوخت‌های زیستی به عنوان منابع پاک و عاری از هر گونه آلودگی، برنامه‌هایی را در دستور کار خود قرار داده است. یکی از پروژه‌های ملی مورد توجه در کشور، استفاده از سوخت‌های زیستی در سیستم حمل و نقل عمومی است که از سوی ستاد توسعه فناوری در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و با محوریت کارگروه محیط زیست اجرایی شده است.

مقابله با بحران محیط زیست به کمک سوخت زیستی

بیودیزل، اتانول زیستی و متانول زیستی از انواع سوخت‌های زیستی هستند. به طور کلی، سوخت‌هایی که بر اساس فرآیند زیستی تولید می‌شوند یا در تولید آنها از مواد اولیه‌ای با منشا زیستی استفاده شود، سوخت زیستی محسوب می‌شوند. به عبارت دیگر نباید الزاما فرآیند تولید آنها زیستی باشد تا بتوان آنها را سوخت‌زیستی به حساب آورد. برای مثال گازوئیل‌زیستی به روش شیمیایی تولید می‌شود، اما در تولید آن از مواد اولیه گیاهی یا جانوری استفاده می‌شود. گاهی نیز از مواد زیستی در فرآیندی زیستی، سوختی تولید می‌شود که به آن، سوخت زیستی گفته می‌شود. یکی از مزیت‌های این نوع سوخت‌های زیستی این است که در ترکیب آنها اکسیژن وجود دارد. از طرف دیگر، ازآنجایی که این سوخت‌ها منشا زیستی دارند، در تولید آنها از مواد نفتی استفاده نمی‌شود. بنابراین استفاده از این سوخت به افزایش غلظت آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسیدکربن منجر نمی‌شود. وجود اکسیژن در ترکیب و ساختار این سوخت‌های زیستی، موجب به سوزی و کاهش انتشار آلاینده‌ها می‌شود.

دکتر میثم طباطبایی، رئیس کمیته سوخت‌های زیستی ستاد توسعه زیست فناوری در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: از نظر زیستی، استفاده از مواد ذخیره شده در داخل زمین و خارج کردن آنها از داخل زمین، موجب اختلال در تعادل محیط‌زیست می‌شود. تشکیل نفت و گاز از افزایش غلظت دی‌اکسیدکربن در سطح زمین ناشی می‌شود. این گاز در گیاهان ذخیره می‌شود و در نهایت از طریق تشکیل فسیل، گاز و نفت در داخل زمین تشکیل می‌شود. از طرف دیگر این ذخایر محدود هستند و استفاده از آنها به عنوان منبع سوخت اساسا کار درستی نیست. این منابع ارزشمند می‌تواند کاربرد بهتری داشته باشد. البته باید توجه داشت که محدود بودن ذخایر در برابر تاثیر منفی زیست‌محیطی سوخت‌های فسیلی عدد قابل توجهی نیست. در حقیقت اولویت اصلی ما برطرف کردن بحران محیط زیست است. براساس آمارهای منتشر شده در کشور ما روزانه بین 60 تا 100 میلیون لیتر بنزین و گازوئیل مصرف می‌شود. ما در ایران با وضع تشدید شده بحران جهانی رو به رو هستیم. مصرف سوخت‌های فسیلی در کشور ما بسیار بالاست. ما به اندازه همه قاره اروپا سوخت مصرف می‌کنیم و مصرف انرژی در کشور ما به اندازه کل خاورمیانه است.

زیرساخت‌ها مهیاست

استفاده از سوخت زیستی در کشور ما به زیرساخت‌هایی نیاز دارد و تا زمانی که این زیرساخت‌ها ایجاد نشود، نمی‌توان به اهداف تعیین شده دست یافت. باید سیستم حمل و نقل عمومی توسعه پیدا کند. در مرحله بعد به فرهنگسازی نیاز داریم. اگر زیرساخت‌ها فراهم باشد، می‌توانیم از مردم انتظار همکاری داشته باشیم. در کشور ما در زمینه توسعه سیستم حمل و نقل عمومی کوتاهی شده است. تقریبا در همه کشورهای توسعه یافته از سوخت زیستی استفاده می‌شود. حتی در کشورهای در حال توسعه نیز استفاده از سوخت‌های زیستی مورد توجه قرار گرفته است. در شهرهای آلوده چین از بنزین E10 استفاده می‌شود. 10 درصد این سوخت را اتانول تشکیل می‌دهد و 90 درصد آن بنزین است.

دکتر طباطبایی درباره مشکلات اصلی موجود در کشور در زمینه استفاده از سوخت زیستی می‌گوید: ما در زمینه تولید سوخت زیستی در کشور مشکل نداریم. در زمینه تقاضا نیز محدودیتی نداریم، مگر این که قیمت خرید تضمینی سوخت زیستی توسط وزارت نفت و به طور خاص توسط شرکت ملی پخش و پالایش ایران تعیین شود. یکی از مشکلات ما این است که به فرآورده‌های نفتی آلاینده هوا و محیط زیست یارانه تعلق می‌گیرد و این در حالی است که در تولید فرآورده‌های زیستی این یارانه نادیده گرفته می‌شود. یکی از اشتباهاتی که سال‌های گذشته در این حوزه مرتکب شده‌ایم، این است که حمایت‌های مالی را به همه طرح‌ها اختصاص داده‌ایم و هیچ محدودیتی برای برخورداری از این حمایت‌ها قائل نشده‌ایم. هیچ جای دنیا این طور نیست. در این کشورها در شرایطی از سازمان‌ها و شرکت‌ها حمایت می‌شود که بخواهند طرحی را برای نخستین بار در سطح دنیا اجرایی کنند. یکی از دیگر اشتباهات ما تعیین نشدن قیمت تضمینی برای سوخت‌های زیستی است.

سیستم حمل و نقل عمومی نخستین هدف

در کنار ستاد توسعه سوخت‌های زیستی انجمن سوخت‌های زیستی ایران نیز در این زمینه اقداماتی انجام داده است. این انجمن زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت می‌کند و با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و کمیته سوخت‌های زیستی همکاری دارد. رئیس کمیته سوخت‌های زیستی با اشاره به این موضوع می‌افزاید: در یک سال گذشته با همکاری سازمان ملی استاندارد، زیرساخت‌های قانونی فراهم شده است. سازمان انرژی‌های نوی ایران برای سوخت زیستی مایع قیمت تضمینی اعلام کرده است. اگرچه مجوز تولید و استفاده از سوخت اتانول زیستی E5 بیودیزل B5 صادر شده، اما هنوز این سوخت‌های زیستی تعیین قیمت نشده‌اند. ما در انجمن سوخت‌های زیستی از نظر مشاوران بین‌المللی بهره می‌گیریم تا استراتژی‌ها در زمینه تولید سوخت‌های زیستی به‌روزرسانی شود و این طرح‌ها کمترین اشتباهات را داشته باشد. در ستاد زیست فناوری، زیرساخت‌های قانونی حقوقی و اجرایی ایجاد و بسیاری از موانع نیز برطرف شده است تا سبد سوخت مایع کشور متحول شود.

رئیس ستاد توسعه سوخت‌های زیستی تاکید می‌کند: در نخستین مرحله، برنامه ما این است که از سوخت زیستی در سیستم حمل و نقل عمومی استفاده شود. در این زمینه با شهرداری تهران و اتوبوسرانی هماهنگی لازم انجام شده است. برای استفاده از سوخت زیستی در این سطح لازم نیست در موتور خودرو تغییری ایجاد شود. بنابراین همه زیرساخت‌ها مهیاست. استفاده از سوخت‌های زیستی علاوه بر این که به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، با توجه به مصرف بالای سوخت در کشور می‌تواند در زمینه کنترل مصرف سوخت‌های فسیلی نیز اثرگذار باشد. اگر نرخ کنونی رشد مصرف سوخت در کشور ادامه داشته باشد در آینده‌ای نه‌چندان دور قادر به صادرات نفت نخواهیم بود و به این ترتیب می‌توان با استفاده از مصرف سوخت‌های جایگزین برای حل این مشکل چاره‌ای اندیشید.

سیاست‌های تشویقی

شرکت خودروسازی نروژی تسلا از شرکت‌های تولید کننده خودروهای لوکس الکتریکی است. در نروژ این خودروها با استقبال خوبی از سوی مردم مواجه شده، اما در خارج از مرزهای این کشور بسختی نشانی از این خودروی الکتریکی پیدا می‌کنید. جالب است بدانید علت اصلی استقبال نروژی‌ها از خرید این خودروها این است که در این کشور، سیاست‌های تشویقی در این زمینه در نظر گرفته شده است. در این کشور، رانندگان به ازای مسافتی که رانندگی می‌کنند، مالیات می‌پردازند. به عبارت دیگر زمانی که دوربین‌های سطح شهر به دفعات بیشتری تصویر از خودروی شما ثبت کرده باشد، باید مالیات بیشتری بپردازید. البته باید توجه داشت به موازات این سیاست سختگیرانه سیستم حمل و نقل عمومی بخوبی در این کشور توسعه پیدا کرده است. یکی دیگر از محدودیت‌های موجود در این کشور، هزینه بالای پارکینگ‌های عمومی است. جالب است که خودروهای الکتریکی از این دو محدودیت معاف هستند یعنی دارندگان این خودروها نه مالیات می‌دهند و نه هزینه پارکینگ. از طرف دیگر، زمانی که شما یک خودروی برقی می‌خرید، دولت پرداخت 50 درصد هزینه این خودرو را تقبل می‌کند. اگرچه ممکن است حمایت دولت از خرید این خودرو موقت باشد، اما این حمایت کوتاه‌مدت در افزایش میزان خرید خودروهای برقی در کشور نقش مهمی دارد. با این حال معافیت از پرداخت مالیات و هزینه پارکینگ همیشگی است.

فرانک فراهانی‌جم‌‌

دانش