لباس‌های سنتی در بوته فراموشی

بی‌مهری به این لباس‌ها بخصوص توسط جوانان که حتی یک دست آن را هم در کمد لباس‌های خود ندارند، پژوهشگران و علاقه‌مندان به ریشه‌ها و تمدن ایران زمین را نگران کرده است البته کارشناسان معتقدند دلایل مختلفی در این مسأله دخیل است که یکسان‌سازی پوشش در تمام کشور از عمده دلایل آن به شمار می‌رود.

از سوی دیگر، امروزه لباس یک نیاز ثانویه شده و به جای این که به احتیاج واقعی مردم اعم از حفاظت از سرما و گرما پاسخ بدهد بیشتر به یک کالای تزئینی تبدیل شده است.

محمدرضا همزه‌ای، جامعه‌شناس درباره نادیده گرفتن پوشش‌های محلی در جامعه امروز به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: این روزها متاسفانه حتی در روستاهای برخی مناطق، مردم از پوشیدن لباس‌های محلی ابا دارند و آن را نوعی رفتار با بار منفی تلقی می‌کنند.

این پژوهشگر می‌افزاید: لباس‌های محلی این روزها در گیر و دار مدها و مدل‌های از آن سوی آب آمده رنگ باخته است و دیگر جز در تاریکی بازارهای قدیمی نشانی از آنها نمی‌بینید.

لباس‌های محلی ایرانی با تمام جلال و وقاری که به فرد می‌دهد و اصالت و زیباییش در حالی از قامت ایرانیان افتاده که بسیاری از کشورها از هیچ تلاش و تکاپویی برای معرفی و ترویج پوشش سنتی‌شان دریغ نمی‌کنند. تا آنجا که مردم همه دنیا، ساری هندی، کیمونوی ژاپنی و لباس سنتی کره را بخوبی می‌شناسند.

نصرت‌الله سپهر، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه، در گفت‌وگو با جام‌جم، یکی از دلایل فاصله گرفتن مردم با لباس‌های محلی را حس تنوع‌طلبی انسان‌ها می‌داند و می‌گوید: تنوع‌طلبی در پوشش، آدم‌ها را به بن‌بست می‌کشاند و باعث می‌شود با پس زدن سنت‌هایشان حتی به پوشش‌های نابهنجار هم روی بیاورند و در این میان تبلیغات رسانه‌ای و ماهواره‌ای هم به این موضوع دامن می‌زند.

وی با اشاره به این که حتی برخی زنان محجبه ما نیز مدل چادر سنتی‌شان را به چادرهای عربی و دیگر کشورهای مسلمان تغییر داده‌اند، می‌افزاید: چادر زنان ایرانی امروزه چنان تغییراتی کرده که با چادر سنتی ایرانی که به یک سمبل درآمده بود، بسیار متفاوت است.

سپهر نقش رسانه‌ها را در معرفی ارزش‌ها و ترویج پوشاک محلی بسیار موثر می‌داند.

دست و پاگیر بودن لباس‌های محلی

کاربردی نبودن برخی لباس‌های محلی در زندگی‌های مدرن و پرهیاهوی امروز و دست و پاگیر بودن برخی از این مدل‌ها که سال‌هاست خود را با نیاز روز و سلیقه جوانان به روز نکرده است، یکی از دلایل گرایش نداشتن مردم به این نوع پوشش است که ایجاد تغییر در این پوشاک از نگاه برخی کارشناسان ضروری به نظر می‌آید.

محمودیان، تولیدکننده پوشاک که از یزد در نمایشگاه سراسری صنایع دستی استان کرمانشاه شرکت کرده است، درباره تغییر مدل‌های پوشاک سنتی می‌گوید: من با کمک همسرم که طراح مد و لباس است روی برخی پارچه‌های سنتی مثل ترمه طرح‌هایی اجرا کردیم و کیف، کفش و مانتوهای زیبا و پرطرفداری مناسب با فرهنگمان ایجاد کردیم، اما سازمان میراث فرهنگی کار ما را قبول ندارد و تولیدات ما را در چارچوب صنایع دستی نمی‌پذیرد و همان لباس‌های پرچین و چروک قدیمی را قابل قبول می‌داند.

وی می‌افزاید: باید در دوخت لباس‌های محلی نوآوری داشت و آنها را مردم‌پسند و مناسب با شرایط روز طراحی کرد.

نصرت‌الله سپهر نیز درخصوص ایجاد تغییر در لباس‌های محلی می‌گوید: ایجاد تنوع در طرح، رنگ و شکل در پوشاک کاملا منطقی است به شرط آن که اصل و شیرازه‌اش به هم نریزد.

وی تاکید می‌کند: تولیدکنندگان می‌توانند مانند گذشته با کار دستی و تزئین روی لباس‌ها تنوع و زیبایی فوق‌العاده‌ای به آن ببخشند.

به اعتقاد برخی جامعه‌شناسان، بالا رفتن قیمت پوشاک محلی، یکی از دلایل کمرنگ شدن آن است. به همین علت اگر به بازار‌های سنتی سر بزنید متوجه می‌شوید لباس‌های محلی فاخر و زیبایی که با کار دست تزئین شده‌ است و چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند، آن‌قدر گران است که خیلی‌ها توان خریدشان را ندارند. قیمت برخی از این لباس‌ها گاهی به پنج میلیون تومان هم می‌رسد.

رونق پوشاک محلی در برخی استان‌ها

ناگفته نماند پوشاک محلی در برخی شهرها و روستاها هنوز قابل احترام است و در مراسم گوناگون استفاده می‌شود.

نماینده غرفه پوشاک محلی سیستان و بلوچستان در نمایشگاه سراسری صنایع دستی کرمانشاه، لباس‌های بلوچی را مورد استفاده همه مردم بلوچ می‌داند و می‌گوید: در سیستان، کوچک و بزرگ، لباس‌های محلی را که با دستان هنرمند زنان بلوچ تهیه شده می‌پوشند و بدون آن نمی‌توانند زندگی کنند.

مردم استان کردستان و جزایر جنوبی کشور نیز پوشاک محلی‌شان را به صورت روزانه تن می‌کنند. در برخی استان‌ها نیز لباس‌های محلی فقط جنبه تشریفاتی دارد و در برخی مجالس جشن و سرور برای دقایقی استفاده می‌شود.

انقلاب در طراحی پوشاک

با این که بحث در مورد ساماندهی مد و لباس ایرانی همواره در استان‌های مختلف مطرح بوده، اما فعالیت قابل ذکر و موثری جز اجرای چند شوی زنده لباس در این زمینه صورت نپذیرفته است.

بهمن نامور مطلق، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی با اعلام این که در زمینه پوشاک و صنایع دستی به یک انقلاب طراحی نیاز داریم، اظهار می‌کند: پوشاک محلی و صنایع دستی باید در زندگی مردم کاربردی شود.

وی با یادآوری این که وزارت ارشاد متولی اصلی در مباحث مربوط به پوشاک است، می‌افزاید: چون پوشاک محلی جزو هنرهای سنتی محسوب می‌شود و بخشی از این هنرها شامل پوشاک محلی و سنتی است علاقه‌مندیم در برنامه‌های سازمان، پوشاک ایرانی را ترویج کنیم.

نامور مطلق، نامگذاری امسال به عنوان سال نساجی توسط سازمان میراث فرهنگی را نشان‌دهنده اهمیت موضوع نزد مسئولان این سازمان می‌داند و ابراز امیدواری می‌کند: با این نامگذاری گام‌های دیگری نیز برای معرفی و ترویج پوشاک محلی و سنتی برداشته شود.

احیای لباس سنتی

کارشناسان معتقدند الزامات زندگی شهرنشینی و صنعتی امروز در کنار تغییر شیوه معیشت مردم از جمله عوامل عمده‌ای است که سبب فراموشی و به کار نگرفتن لباس های سنتی و محلی در استان‌های مختلف کشور شده است.

از این رو از سوی مسئولان کشوری تلاش‌های بسیاری برای تهیه یک الگوی واحد ملی در بحث لباس صورت گرفته است، هرچند که این اقدامات تاکنون نتیجه چندانی نداشته است، ولی مسئولان امیدوارند با توجه و کمک رسانه ها، مردم الگوی واحدی در این زمینه ارائه و فراگیر شود که در این صورت شاهد احیای لباس اقوام ایرانی در قالب یک لباس متحدالشکل خواهیم بود.

بنفشه رضایی‌‌ - جام‌جم