تکمیل گازرسانی به مناطق محروم و روستایی

بر این اساس، وزارت نفت نیز یکی از مهم‌ترین اولویت‌های خود را ذیل عنوان «توسعه‌ گازرسانی به مناطق محروم و روستاها» تعریف کرده و برنامه‌های اجرایی و عملیاتی گسترده‌ای را با هدف نیل به این مقصود در دست اقدام قرار داده تا از این طریق، میزان جمعیت برخوردار از نعمت گاز طبیعی افزایش یابد. اهداف عدالت‌خواهانه و عدالت‌محور نظام مقدس جمهوری اسلامی و دولت در زمینه‌ دسترسی برابر و متعادل شهروندان به فرصت‌ها و امکانات و خدمات دولتی و رفاهی همواره سرلوحه‌ وزارت نفت بوده است. یکی از اولویت‌های دولت تدبیر و امید در صنعت گاز؛ توسعه‌ دسترسی شهروندان به سوخت‌های تمیزتر و کاراتر (گاز طبیعی) است که این اولویت در قالب سرعت بخشیدن به اجرا و تکمیل طرح گازرسانی به مناطق محروم و روستاها در دستور کار وزارت نفت قرار داشته است. این اقدامات ذیل اهداف توسعه‌ روستایی صورت می‌گیرد که عموما به معنای فرآیند ارتقای کیفیت زندگی و وضعیت اقتصادی مردمی است که در نواحی نسبتا منزوی و با تراکم جمعیت کم زندگی می‌کنند.

به عبارت دیگر لازم است که برنامه‌هایی برای بهبود شرایط زندگی ساکنان مناطق روستایی وجود داشته شود تا از این طریق، حداکثر استفاده از قابلیت‌های موجود در روستا به عمل آید. بنابراین، توسعه و عمران روستا باید مشتمل بر مجموعه‌ای از اقدامات بنیادی برای اصلاح اوضاع اقتصادی جامعه روستایی باشد و آن را به‌گونه‌ای متحول سازد که همه استعدادهای بالقوه موجود در روستا را بالفعل نماید و یک سیستم اجتماعی عادلانه را پایه‌ریزی کند. در حوزه‌ مرتبط با وزارت نفت، این اهداف می‌تواند در قالب توسعه‌ گازرسانی روستایی محقق شود. برنامه‌های عملیاتی صنعت نفت در دولت یازدهم با تکیه بر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی (ابلاغی از جانب رهبر معظم انقلاب) طرح‌ریزی و به مرحله اجرا رسیده‌اند. در این راستا «اجتناب از شعارزدگی در خصوص مفهوم اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت»، عملا محوری‌ترین الگوی پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در این صنعت بوده است که یکی از آنها قطعا توسعه‌ گازرسانی روستایی بوده است.

تامین سوخت روستاها

بر این اساس، تأمین اقتصادی سوخت روستاها و مناطق دورافتاده با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی و با استفاده از گاز طبیعی یا CNG در قالب طرح‌های بند «ق» انجام خواهد گرفت که طرح‌های «گازرسانی به شهرهای کوچک و روستاهای باقیمانده» و «گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان» ازجمله اقدامات مهم و اساسی وزارت نفت به شمار می‌رود.

شکی نیست که مشارکت روستاییان در طراحی، اجرا و نظارت بر برنامه‌ها و پروژه‌های توسعه روستایی، می‌تواند فرآیند خلق زیرساخت‌های مورد نیاز در مناطق روستایی را تسریع و تسهیل کند و در عین حال به ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش فقر یاری رساند. در کنار آن، علاوه بر بهبود اوضاع اقتصادی روستاها و ساکنان آن، می‌توان در میان‌مدت به اهداف جانبی دیگری نیز نائل شد. از این جمله باید به توسعه‌ صنایع روستایی، توسعه‌ گردشگری، رفاه عمومی و موارد دیگری اشاره کرد.

به هر حال اهمیت موضوع تا آن درجه بوده که مقوله‌ گازرسانی روستایی به عنوان یکی از چند طرح مورد نظر وزارت نفت، به شورای اقتصاد ارائه شده و در اولویت اقدامات اجرایی این وزارتخانه قرار داشته و دارد.

در این خصوص باید به توجه ویژه‌ وزارت نفت به توسعه گازرسانی در استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد. البته آن‌گونه که وزیر نفت بیان داشته، گازرسانی در استان سیستان و بلوچستان و رساندن گاز به شهرهایی نظیر کنارک و چابهار زمانبر و سخت است، با این وجود اما تمهیداتی اندیشیده شده است. مثلا خط لوله‌ای که برای کنارک ایجاد شده همان خطی است که گاز را در صورت توافق به پاکستان می‌برد.

چندی پیش وزیر نفت در یک برنامه تلویزیونی، بر سیاست وزارت نفت برای گازرسانی به روستاها تاکید و اظهار کرد که براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته گازرسانی روستایی ظرف دو سال آینده به پایان خواهد رسید. هم‌اکنون گازرسانی به سیستان و بلوچستان و بیش از 2.5 میلیون خانوار در مناطق مختلف کشور در برنامه کاری شرکت ملی گاز ایران است، ضمن آن‌که قرارداد گازرسانی از ایرانشهر به زاهدان، کنارک، خاش و چابهار نهایی و آماده امضای قرارداد رسمی است.

چنان‌که در جدول زیر هم ذکر شده، طرح گاز رسانی به نیروگاه‌های حرارتی استان سیستان و بلوچستان و 350 هزار خانوار استان با اعتبار مصوب 1600 میلیون دلار مورد تصویب شورای اقتصاد قرار گرفته است. چنان‌که ملاحظه می‌شود از زمان تحویل دولت تا اردیبهشت سال جاری حدود 3256 روستا به جمع روستاهای بهره‌مند از گاز اضافه شده که این رقم طبق پیش‌بینی‌ها تا پایان سال جاری به 5171 می‌رسد و به این ترتیب تعداد روستاهای برخوردار از گاز در پایان سال جاری حدود 19500 روستا خواهد رسید. درصد بهره‌مندی روستایی نیز در مقطع تحویل دولت حدود 55 درصد بوده که در اردیبهشت امسال با 8 درصد افزایش به 63 درصد و درپایان امسال به 74 درصد (یعنی 19 درصد رشد) خواهد رسید.

در بخش شهری نیز به نسبت مقطع خرداد 1392 حدود 56 شهر جدید به جمع شهرهای صاحب گاز پیوسته و پیش‌بینی می‌شود این تعداد در پایان سال جاری به 76 شهر برسد.

از نظر آمارها؛ شاخص «درصد بهره‌مندی کشور» از نعمت گاز در خرداد 1392 حدود 85 درصد بوده که این رقم هم‌اکنون 89 درصد بوده و در پایان سال جاری به 91 درصد می‌رسد. در حال حاضر سالانه نزدیک به سه میلیارد لیتر نفت سفید و 5/1 میلیون لیتر گاز مایع در این روستاها مصرف می‌شود که با گازرسانی امکان صادرات و ارز آوری قابل توجهی فراهم خواهد شد. بدیهی است تخصیص منابع مالی به پروژه‌های با اولویت بالاتر در بخش گازرسانی باتوجه به نقش و میزان اهمیت آنها در شبکه انتقال گاز کشور و پیگیری و نظارت جدی بر روند پیشرفت پروژه‌ها به‌طور مستمر از جمله ملاحظات وزارت نفت است. سیاست وزارت نفت، گازرسانی به هر قیمتی نیست؛ بلکه ممکن است این گازرسانی در برخی نقاط از طرق دیگری غیر از لوله‌کشی صورت گیرد.

واقعیت این است که رویکرد «صرفه اقتصادی» در بسیاری از اوقات فراموش می‌شد. این درست است که دولت در ارائه‌ خدمات خود نبایستی به صرفه و سود اقتصادی فکر کند؛ اما این دلیل نمی‌شود که به این بهانه؛ هر کاری را به هر قیمتی انجام دهد. اما گویا این بار اوضاع فرق می‌کند. وزارت نفت معتقد است که نظام سوخت رسانی در کشور نیاز به بازنگری دارد. در همین راستا طرحی به نام «طرح تنوع بخشی به سبد سوخت کشور» با 7 حامل انرژی با محوریت شرکت ملی گاز در دست بررسی است.

این طرح به این معنا است که برای برخی مناطق کشور به جای استفاده از گاز طبیعی؛ به رویکرد «جایگزینی سوخت» با توجه به «بهترین روش سوخت‌رسانی» اندیشیده شده است.

مثلا یک‌سری مناطق هستند که گازرسانی به آنها مقرون به صرفه نیست. برای این مناطق ابتدا استفاده از CNG و همچنین LNG و سایر حامل‌ها تحت بررسی قرار می‌گیرد تا مناسب‌ترین گزینه انتخاب و اجرایی شود.

به عنوان نمونه بررسی‌ها نشان داده که بهترین گزینه برای روستاهای کم خانوار این است که زیر پوشش CNG قرار بگیرند. به هر حال مهم‌ترین فاکتور؛ ایجاد توازن در عرضه و تقاضای انرژی است.

توسعه جایگاه‌های CNG

از سوی دیگر می‌توان به افزایش ظرفیت بهره‌برداری و توسعه جایگاه‌های CNG با محوریت بخش خصوصی (بویژه در شهر‌های بزرگ) در دستور کار وزارت نفت اشاره کرد.

طی سال 1393 تعداد 91 جایگاه جدید احداث و راه‌اندازی شده و تعداد جایگاه‌های فعال موجود به 2262 عدد رسیده است.

طرح‌های جایگزینی CNG به جای بنزین نیز در دستور کار قرار گرفته تا از میزان آلایندگی‌ محیط‌زیست کاسته شود. هم‌اکنون میزان مصرف CNG معادل مصرف 20 میلیون لیتر بنزین است.

طبق آمارها در حال حاضر 8/2 میلیون خانوار وجود دارد که به نعمت گاز طبیعی دسترسی ندارند، اما وزارت نفت در برنامه‌ای سه ساله متعهد شده است که به تمام خانوارها و روستاهای استان سیستان و بلوچستان گاز طبیعی برساند و میزان دسترسی به گاز طبیعی که در حال حاضر در کشور حدود ۸۸ درصد است ظرف این مدت به ۹۸ درصد خواهد رسید. این روزها خبرهای خوشحال‌کننده‌ای در مورد توسعه گازرسانی به مناطق محروم و روستاها منتشر می‌شود. به هر حال تا میانه‌ سال 1396 قریب به 5/2 میلیون خانوار جدید به شبکه گاز کشور اضافه شده و قریب به 95 درصد از جمعیت کشور تحت پوشش شبکه گاز قرار خواهند گرفت.

جدول اطلاعات مربوط به طرح‌های گازرسانی بند «ق»

جدول خلاصه عملکرد گازرسانی به شرح ذیل قابل ارائه است

محمدحسین سلطانپور

جام جم