بیننده را دست‌کم نگیریم

محمدحسین لطیفی، کارگردان سریال، انتشار چنین نامه‌ای را بی‌اهمیت دانست و از عملکرد خود چنین دفاع کرد: تلویزیون ممیزی‌های خودش را دارد و نیازی نیست من به اعتراض‌ها پاسخ بدهم، اما در این سریال جواب وکلا هم داده شده است؛ دوجا «حسن پورشیرازی»، وکیل داستان را «آقای وکیل قلابی» خطاب می‌کند!

فقط یک وکیل، نه تمام آنها

«هوشمندی» با بازی سیدعلی صالحی در سریال «تنهایی لیلا» از نگاه محمدحسین لطیفی صرفا تصویری از یک وکیل از میان تمام وکلای کشور است و شخصیت او به تمام وکلای کشور تعمیم پیدا نمی‌کند. او معتقد است: من نباید پاسخگوی هیچ قشر یا نهاد دیگری باشم؛ چون اساسا یک کارگردان نمی‌تواند پاسخگوی همه اقشار جامعه باشد. اگر در فیلم یا سریالی راننده تاکسی‌ را نشان بدهم که جیب مسافرش را می‌زند، آیا باید در قبال آن به همه تاکسی‌داران و سازمان تاکسیرانی پاسخگو باشم؟ پس در این مملکت نباید هیچ حرفی بزنیم و هیچ نقدی کنیم، چون «همه خوبیم» دیگر و در هیچ قشری هم بد نداریم! آیا وکلایی که این نامه را نوشته‌اند، حتی یک نفر را در صنف خود نمی‌شناسند که قانون را قلب کند؟ ما در فیلم‌ها و سریال‌ها یک نفر را از یک صنف یا قشر نمایش می‌دهیم و مسلما آن را به همه اهالی آن صنف یا قشر تعمیم نمی‌دهیم. یعنی الان مسلما در این سریال منظور من این نیست که همه وکلا قانون را قلب می‌کنند، من فقط یکی از وکلایی را که این چنین است نمایش داده‌ام.

حامد عنقا نیز در این باره تاکید کرد: ما یک وکیل را به نمایش گذاشته‌ایم، مگر همه وکلا شبیه به هم هستند؟ اگر امروز سریالی بسازیم که در آن یک کارگردان به همسرش خیانت می‌کند به این معناست که همه کارگردان‌ها خائن هستند؟

اعتراض وکلا مورد تائید نیست

در میان وکلا کسانی هستند که این نامه اعتراض‌آمیز مورد تائیدشان نبوده است. به‌عنوان نمونه کامبیز نوروزی از جمله مخالفان این اعتراض، به شرق گفته است: این نامه نه از نظر فرهنگی و نه از نظر حقوقی اساسا نامه مقبولی نیست. نه پایه حقوقی دارد و نه ارزش فرهنگی. به‌هر‌حال در یک اثر داستانی، کاراکترهایی وجود دارند و این کاراکترها هویت‌هایی دارند. یکی از این هویت‌ها، هویت‌های شغلی است، اما خوب یا بد بودن شخصیت‌ها را آفریننده اثر تعیین می‌کند نه هویت شغلی آنها.

وی تحمیل چنین محدودیت‌هایی را حتی تحت عنوان مسائل صنفی و شغلی، مصداق بارز سانسور و جلوگیری از آزادی بیان دانست و گفت: چه کسی می‌تواند مدعی شود تمام وکلا خوبند؟ تمام مهندسان خوبند؟ و همه خوبند؟ در بین تمام مشاغل افراد خادم و افراد بدکار وجود دارند و این انتظار که با تمسک به پاره‌ای شعارها، یک صنف یا گروه را مصون از انتقادات بدانیم، نه حقوقی است و نه با قواعد فرهنگی جور درمی‌آید.

از وکلا بعید است

حامد عنقا، نویسنده سریال «تنهایی لیلا» از اعتراض وکلا تعجب کرده و آن را از سوی قشری که جزو دانش‌آموختگان هستند، بعید می‌داند.

او در این باره توضیح داد: وکلا تحصیلکرده رشته علوم انسانی و در مجاورت حوزه‌های فرهنگی هستند، بنابراین بعید است وقتی فیلم یا سریالی را تماشا می‌کنند برداشتی شبیه به تماشاگران عامی داشته باشند! آیا قدرت تحلیل این قشر به اندازه آدم‌های ساده‌دلی است که با ورود سینما به ایران، با تماشای یک فیلم رزمی احساس بروس لی بودن پیدا می‌کردند؟! این نویسنده ضمن اشاره به این نکته که دانش‌آموخته رشته حقوق است، خطاب به وکلا گفت: چرا کانون وکلای دادگستری اعلام نمی‌کند در شورای بررسی تخلفات وکلا، هر هفته چند وکیل به‌دلیل تخلفات حرفه‌ای از کار معلق یا پرونده‌های وکالتشان باطل می‌شود؟ برخی از وکلایی که این نامه را امضا کرده‌اند، از استادان من در دانشگاه بوده‌اند و من حرف‌های زیادی درباره تخلفات حرفه‌ای از زبان خودشان شنیده‌ام.

مردم تعمیم نمی‌دهند

از نظر عنقا، مردم وقتی یک وکیل را در یک سریال تلویزیونی می‌بینند، هیچ برداشت ویژه‌ای نسبت به وکلا ندارند و هیچ موکلی برای هیچ سریالی ارتباطش را با وکیلش قطع نمی‌کند. وی درباره شخصیت‌های نمایشی ازجمله شخصیت‌های سریال تنهایی لیلا توضیح داد: قرار نیست همه شخصیت‌های یک فیلم یا سریال نماینده مردم جامعه باشند. ضمن این‌که باید تعریف ما از جامعه روشن باشد که منظور خیابان میرداماد تهران است یا میدان خراسان، روستای ایذه یا شهرستان اردستان؟ همه کسانی که در شکل‌گیری یک سریال سهم دارند، قرار است که به‌واسطه انتقال پیامی که مد نظرمان است، اثری خلق کنیم که مردم را هر شب از محیط واقعی زندگی خارج و وارد دنیای خیالی ما کند. طبیعی است با جنس روابط و اتفاقاتی روبه‌رو می‌شویم که شبیه دنیای واقعی است، اما فقط شبیه است. عنقا مردم را دارای بینش و آگاهی دانست و تصریح کرد: اگر دیدگاه وکلای معترض درست باشد، یعنی الان مردم جامعه فکر می‌کنند همه کارکنان سازمان انرژی اتمی جاسوس هستند! اما مردم ما می‌دانند که این سریال دارد برایشان یک قصه درباره یک فرد خاص را روایت می‌کند و اتفاقا بیش از هر کسی مردم عادی جامعه این را خوب درک می‌کنند.