یک سفر و این همه ماجرا

از یک سو خود خالد مشعل و دیگر مقامات حماس و حتی مقامات عربستانی بر غیرسیاسی بودن این سفر تاکید دارند و از سوی دیگر رسانه‌های عربی طی چند روز گذشته با تحلیل‌ها و برداشت‌ها، خود هدف اصلی این سفر را کاملا سیاسی دانسته و آن را یارگیری جدید ریاض علیه تهران تفسیر کردند. با نگاهی به زمان این سفر و پوشش رسانه‌ای گسترده نسبت به آن، نمی‌توان این اتفاق را ساده و تنها یک سفر عادی دانست.

در تازه‌ترین واکنش‌ها نسبت به این موضوع خالد مشعل در مراسمی به مناسبت عید سعید فطر در دوحه با انتقاد از جنجال رسانه‌ای علیه سفرش به عربستان، گفت: خداوند این توفیق را به بنده داد تا در اواخر ماه مبارک رمضان برای انجام مناسک عمره و شرکت در نماز عید فطر به مسجدالحرام مشرف شوم. وی تاکید کرد آرمان و مساله اول و اساسی ما، قضیه فلسطین و رهایی از اشغالگری و مبارزه با اشغالگران است. رئیس دفتر سیاسی حماس در ادامه اظهار کرد: این جنبش تنها در سرزمین فلسطین و برای آزادی آن مبارزه می‌کند و در هیچ جای دیگری وارد جنگ نشده و نخواهد شد.

اما تحلیل‌های رسانه‌ای چند روز گذشته موضوع دیگری را نشان می‌داد. تحلیلگران بر این باور بودند که مشعل با این سفر این پیام را رسانده است که حماس به دنبال پیوستن به ائتلاف ترکیه، قطر و عربستان بوده و اندیشه خروج از ائتلاف با ایران را در سر دارد. روزنامه الرای الیوم، چاپ لندن از جمله رسانه‌هایی بود که به این موضوع اشاره و در توجیه تحلیل خود از سفر مشعل به عربستان به موضوع انتقال دفتر حماس و فرماندهان این جنبش از دمشق به دوحه در سال ۲۰۱۲ میلادی استناد کرده و مدعی شد حماس با این اقدام به صورت کاملا غیرمستقیم اعلام کرد قصد خروج از ائتلاف ایران را دارد.

برخی دیگر از رسانه‌های عربی نیز بر این باور بودند که اهداف سفر خالد مشعل به شهر ریاض بر سه محور استوار بوده است: 1ـ فراهم کردن زمینه برای حمایت‌های گسترده عربستان از مساله فلسطین و همچنین کمک این کشور به برقراری آشتی ملی در فلسطین، 2ـ میانجیگری برای بهبود روابط حماس و قاهره که بدون شک یک نتیجه اساسی یعنی «بازگشایی گذرگاه‌های مرزی غزه و مصر» را به دنبال خواهد داشت، و 3ـ ایجاد هماهنگی‌های لازم با مقامات سعودی به منظور برنامه‌ریزی برای مسائل مختلف منطقه‌ای پس از امضای توافق‌نامه هسته‌ای میان ایران و غرب.

در این میان نوع واکنش مقامات حماس متفاوت بوده است. صلاح بردویل، از اعضای ارشد حماس در پاسخ به این سوال که آیا حماس به دنبال جایگزینی برای هم‌پیمان دیرینه خود یعنی ایران است، بصراحت پاسخ داد: تحت هیچ شرایطی به آغاز رابطه‌ای به قیمت پایان دادن به رابطه‌ای دیگر تن نمی‌دهیم. در مقابل برخی دیگر از مقامات حماس می‌گویند آنها بیش از هر چیز به دنبال بهبود روابط خود با عربستان هستند. اسماعیل هنیه، عضو ارشد حماس نیز در این ارتباط تصریح کرد: حماس به دنبال بهبود روابط خود با تمامی کشورهای عربی است و از تنش با این کشورها تحت هیچ شرایطی استقبال نمی‌کند. محمود الزهار، یکی از رهبران برجسته این گروه نیز در این زمینه اظهار کرده است: ما از داشتن روابط خوب و حسنه با عربستان سعودی استقبال و بزودی نتیجه اقدامات خود در این خصوص به صورت علنی اعلام می‌کنیم.

جالب این‌که سرانجام وزارت خارجه عربستان نیز در واکنش رسمی به این سفر که تا حدودی با تحلیل‌های رسانه‌ای متفاوت و هم‌راستا با اظهارنظر مقامات حماس بود آن را «غیرسیاسی» توصیف کرد. عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان در کنفرانسی مطبوعاتی که در حاشیه سفر سامح شکری، همتای مصری وی به جده برگزار شد، تاکید کرد «سفر خالد مشعل به ریاض و دیدار با پادشاه سیاسی نبوده و موضعگیری عربستان در قبال جنبش حماس همچنان تغییر نکرده است»؛ ادعایی که چنان‌که اشاره شد باورش برای بسیاری غیرممکن است.

حسین خلیلی - بین‌الملل