تاثیر محیط‌زیست بر سلامت انسان

اتفاقات ناگواری مثل سیل، آتش‌سوزی، زلزله و آلودگی‌های هوایی از پیامدهای زندگی در دنیا امروز هستند. جهان امروز شاهد روند تخریبی محیط‌زیست است. منبع طبیعی و امکانات پیرامون ما شرایط را برای زیست بهتر آماده و مهیا می‌کنند؛ اما صنعتی‌شدن جامعه با این که باعث تسهیل در برخی شئون زندگی شده در عین حال آرامش را از دامن طبیعت گرفته است.

تعرض به طبیعت

روند تخریب محیط‌زیست و نابودی منابع طبیعی در کشورها مشکلات فراوانی برای جامعه به وجود آورده است. انسان امروز حرص زیادی برای رفاه بیشتر دارد، به همین علت می‌کوشد همه امکانات را به خدمت بگیرد و این آزمندی البته باعث نابودی زوایای مختلف زندگی اجتماعی و فردی شده و تعادل و توازن را در حیات بشری متزلزل کرده است.

امروز ضرورت توجه به حفظ محیط‌زیست بر همگان معلوم است، چون نابسامانی‌هایی که به واسطه صنعتی‌شدن در زندگی ما پدید آمد، ناهنجارهای فرهنگی و روانی را موجب شده است.

تعرض به منابع طبیعی و محیط‌زیست در کشورهای در حال توسعه و بویژه کشورهای اسلامی از وسعت بیشتری برخوردار است، چه این‌که بسیاری به مدد پول نفت و به منظور کسب درآمد بیشتر، نسبت به محیط‌زیست دست‌اندازی بیشتری دارند؛ در حالی که دقت در بسیاری از آیات کلام‌الله مجید و روایات، اهمیت فراوان توجه به نعمات الهی ازجمله محیط‌زیست و منابع طبیعی را به صورت آشکاری نشان می‌دهد.

سلامت طبیعت، لازمه سلامت انسان

تاثیر محیط‌زیست بر روان و روح آدمی قابل انکار نیست. محیط پر از آرامشی که از خرمی و طراوات برخوردار است، دل هر بیننده‌ای را شاد می‌کند و حیات او را با امنیت و آسایش همراه می‌کند. کارشناسان و اهل نظر معتقدند یکی از مهم‌ترین دلایل افسردگی و افزایش بیماری‌های روحی و روانی در جهان امروز به‌واسطه آسیب رساندن به محیط‌زیست بوده و ویرانی اخلاقی فردی و اجتماعی را در پی خواهد داشت. در نگاه اسلامی میان انسان و طبیعت پیوندی جدانشدنی وجود دارد و چون منابع طبیعی از نشانه‌های الهی هستند انتظار می‌رود انسان مهرورزانه با نشانه‌های خدا رفتار کند. این تکلیفی است که به‌عهده انسان به عنوان خلیفه خدا روی زمین نهاده شده است؛ وظیفه‌ای که انسان را مکلف می‌کند در حفظ امانت تلاش کند و در حوزه‌ای که تحت قلمرو و اشراف حضرت حق است، خللی ایجاد نکند. اگر تخریب محیط‌زیست را از مصداق اسراف بدانیم و اسراف را از نشانه‌های فساد در زمین، بی‌شک چنین انسانی که محیط‌زیست را تخریب می‌کند، از جمله کسانی خواهد بود که قرآن بصراحت آنان را در زمره کسانی دانسته که در برابر عدل الهی قیام کرده‌اند.

آبادانی طبیعت، وظیفه‌ای دینی

در سوره هود آیه 61 درباره ارتباط انسان با طبیعت آمده است: «‌اوست که شما را از زمین آفرید و آبادی آن را به شما واگذار نمود». از حضرت رسول اکرم(ص) نیز توصیه‌های فراوانی مبنی بر ترغیب انسان برای آبادانی محیط پیرامونی رسیده است. از جمله این‌که می‌فرمایند: «تحفظو من الارض فانها امکم؛ یعنی از زمین حفاظت کنید بدرستی که آن مادر شماست.» در همین رابطه امام علی‌(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «تقوا پیشه کنیـد؛ زیـرا شـما در پیـشگاه خداوند، مسئولِ بندگانِ خدا، شهرها و خانه‌ها و حیوانات هستید.» (خطبه 167)

مضمون این آیه شریفه و فرمایش پیامبر اکرم و امیرمومنان نشان می‌دهد انسان می‌تواند طبعیت را به تسخیر خود درآورد و از امکانات آن برای ساخت زندگی بهتر و مرفه‌تر استفاده کند. انسان سرشار از خلاقیت است و می‌تواند از توانمندی‌های خود برای بهره‌برداری از طبیعت استفاده کند؛ ولی این نحوه استفاده و بهره‌برداری حد و اندازه دارد و نباید به گونه‌ای باشد که باعث تخریب محیط‌زیست شود.

براساس آموزه‌های دینی، آبادی محیط‌زیست از جمله تکالیفی است که بر گردن انسان مسلمان نهاده شده است و او باید در هر موقعیتی از امانت‌ها و نعمات الهی ازجمله محیط‌زیست بخوبی نگهداری کند. در منابع اسلامی روایات زیادی از توجه معصومان به کشاورزی و درختکاری موجود است که از توجه اسلام به جلوگیری از اتلاف و نابودی محیط‌زیست و منابع طبیعی نشان دارد.

دانشمندان، پیامدهای منفی تبعاتی را که مدرنیته و صنعتی‌شدن برای ما فراهم کرده بیشتر از بلاهای طبیعی می‌دانند. بر این اساس، احیای دوباره محیط‌زیست و برگرداندن سرزندگی و شادابی زمین به آن، عامل مهمی در ایجاد روحیه نشاط و امید در انسان‌هاست.

فتـاح غلامی

دین و زندگی