قدس فراموش ‌نشده است

تجزیه امپراطوری عثمانی باعث از بین رفتن کشور‌ها نشد و همه ملت‌ها استقلال خود را به دست آوردند و با سرزمین، حکومت و مرزهای جغرافیایی شناخته شده بین‌المللی در حال حاضر وجود دارند، اما فلسطین پس از حدود یک قرن از زوال امپراطوری عثمانی هنوز دستخوش مطامع قدرت‌های جهانی به سرکردگی صهیونیسم بین‌الملل است.

جهتگیری کشور ما در دوره پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن در قبال مساله فلسطین کاملا متفاوت بوده است. شاه به‌دلیل وابستگی به غرب و عضویت در پیمان سنتو از سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا و متحدانش حمایت می‌کرد. انقلاب اسلامی نه تنها ساختارهای کهنه داخلی را تغییر داد بلکه مناسبات حاکم بر نظام دوقطبی آن زمان را نیز تحت‌الشعاع خود قرار داد. یک ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی با خروج ایران از پیمان سنتو این اتحادیه نظامی در فروردین سال 1358 منحل گردید. حاکمیت باستان‌گرایی و ترویج مظاهر غرب در دوره پهلوی جای خود را به رهبری و زعامت دینی جامعه داد.

اسلام اساس برنامه‌ریزی حکومتی پس از انقلاب اسلامی است. برای بررسی مساله فلسطین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به اصلی‌ترین متغیرها که اهمیت راهبردی دارند در زیر پرداخته می‌شود.

ساختار سیاسی

نظام سیاسی پیش از انقلاب اسلامی مبتنی بر شوونیسم ایرانی، آموزه‌های فرهنگی غرب و پهلویسم بود. درحالی که پس از انقلاب اسلامی جهان‌گرایی اسلامی، آموزه‌های فرهنگی دین مبین اسلام و هویت ایرانی- اسلامی ایرانیان زیرساخت‌های نظام سیاسی جدید را شکل داده است. دوره پهلوی دوم مقارن با اشغال سرزمین فلسطین و اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی است. با یک تحلیل ساختاری، همگرایی شاه با این رژیم غاصب که هر دو محصول یک سناریوی غربی و حافظ منافع قدرت‌های بزرگ در منطقه بوده‌اند در این چارچوب امری حتمی است. شناسایی دوفاکتو این رژیم توسط شاه در سال 1329 سرآغاز آن است. همکاری سرویس‌های امنیتی دو طرف، فعالیت اقتصادی شرکت‌های یهودی در ایران، فروش نفت و انجام پروژه‌های تسلیحاتی و نظامی مشترک بین ایران و این رژیم از برنامه‌های مهم این دوره بوده که اسناد آن موجود است. انقلاب اسلامی باعث شد ایران از نقش یک متحد و دوست منطقه‌ای به یک دشمن ایدئولوژیک برای رژیم غاصب صهیونیستی مبدل شود. ساختار مذهبی جمهوری اسلامی ایران احترام تاریخی به ادیان را در مساله فلسطین با جریان سیاسی صهیونیسم بین‌الملل یکی نمی‌داند. از این منظر، شناسایی موجودیت رژیم صهیونیستی برابر با نفی تاریخ یک ملت و دفاع از پدیده اشغال سرزمینی و مساله‌ای غیرقابل سازش و حرام است.

رهبری دینی

امام راحل(ره) مساله فلسطین را سال‌ها پیش از انقلاب اسلامی به عنوان اصلی‌ترین مساله جهان اسلام و سرلوحه مواضع جهانی خویش قرار داده بودند. ماهیت رژیم صهیونیستی امروزه بیش از آن زمان برای همگان آشکارتر شده و این نشانه‌ای از ژرف نگری اندیشه‌های بنیانگذار انقلاب اسلامی است که دربرگیرنده تمامی ابعاد حکومت، تاریخ اسلام، مقتضیات زمان و مکان و مسائل منطقه‌ای بوده است. این آینده‌نگری ناشی از ویژگی‌های فکری، روح بزرگ و شخصیت کاریزماتیک ایشان بوده که از سرچشمه زلال تعالیم اسلام عزیز در عالی‌ترین سطح بهره‌مند بوده‌اند. الگوی رهبری دینی برپایه ولایت فقیه استمرار این جوشش و ظرفیت ذاتی فقه شیعه و ذخیره‌ای تمام نشدنی و ماندگار است. تبعیت از آموزه‌های قرآن و سیره پیامبر اعظم صلوات الله و سلامه علیه و امامان معصوم علیهم‌السلام و تفقه در دین و ولایت عالمان دینی در افتا با سازوکارهای که در کشور ما نهادینه شده ساحت سیاست را به دین آراسته است و ریشه در باورهای عمیق مردم دارد. مساله فلسطین در منظومه فکری امام راحل(ره) و رهبر معظم انقلاب و خبرگان دینی از اولویت راهبردی برخوردار است و ستاره راهنمای سیاستمداران کشور ما در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی محسوب می‌شود.

جغرافیای سیاسی

مطالعه تاثیر دو حوزه جغرافیا و سیاست بریکدیگر از اصول مسلم در طرح ریزی‌های استراتژیک کشورهاست. فلسطین بدلیل وجود اماکن مقدس موضوع مشترک سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام است که تا پیش از جنگ جهانی اول فلسطینیان با پیروی از این ادیان در بلاد اسلامی با یکدیگر زندگی می‌کردند، اما اهمیت راهبردی انرژی در منطقه خاورمیانه و تلاش قدرت‌های جهانی برای استیلای بر آن به برخورد منافع نیروهای منطقه‌ای و قدرت‌های فرامنطقه‌ای منجر شده است. رژیم صهیونیستی و رژیم‌های وابسته منطقه، حافظ منافع این قدرت‌ها هستند. روابط استعماری آنها با وجود استقلال ظاهری این کشورها پس از جنگ‌های جهانی اول و دوم به مناسبات مرکز ـ پیرامون تبدیل شده است و در این میان جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک نیروی واگرا در این سیستم منطقه‌ای خطرات زیادی را برای منافع استعمارگران نوین بوجود آورده است. رژیم صهیونیستی با جنگ افروزی و ایجاد ناامنی در منطقه به خرید‌های کلان تسلیحاتی کشورهای وابسته کمک فراوانی کرده است و قدرت‌های فرامنطقه‌ای با حضور نظامی خود منطقه خاورمیانه را به انبار بزرگی از تسلیحات مبدل ساخته‌اند. وقوع جنگ‌های متعدد آن هم به دلایل مختلف در طی دهه‌های اخیر از پیامد‌های اتحاد آشکار و پنهان سه ضلع مثلث رژیم صهیونیستی ـ دولت‌های وابسته منطقه ـ قدرت‌های بزرگ جهانی است و خسارت‌های سنگین آن را نیز مردم بلاد اسلامی تاکنون متحمل شده‌اند. بیداری اسلامی را می‌توان واکنش مردم منطقه به این مناسبات استعماری دانست هرچند که نظام سلطه سعی دارد آن را با تمام قوا مدیریت کرده و با تغییر بازیگران قدیمی و جایگزینی عناصر جدید و ایجاد تعارض بین نیروهای داخلی به بازسازی این سیستم منطقه‌ای پرداخته و استیلای خود را ادامه دهد و دراین راه از هیچ جنایتی روگردان نیست. مساله فلسطین پاشنه آشیل سیاست‌های غرب در منطقه است و کمک‌های گسترده به رژیم صهیونیستی برای حفظ این تعادل ظالمانه قویا صورت می‌گیرد.

انتفاضه و جریان مقاومت

انتفاضه و جریان مقاومت از مصادیق بارز حق دفاع مشروع ملت‌ها بحساب می‌آید که خود از قواعد آمره در حقوق بین‌الملل است. ملت فلسطین پس از اقدامات نافرجام کشورهای عربی و چند دوره جنگ‌های موسوم به اعراب و اسرائیل و از دست دادن اراضی بیشتر، با اتکا به مبانی دینی و توان داخلی برای بازپس گیری خانه و کاشانه و اراضی خود به مبارزه روی آورد. موج جدیدی از این مبارزات در سال 1987 با نام انتفاضه شکل جدیدی از مقاومت را در سرزمین‌های اشغالی به وجود آورد. انتفاضه دوم در سپتامبر سال 2000 شعله ور گردید و با روی کارآمدن دولت حماس با اکثریت آرای فلسطینیان ساکن در کرانه باختری و نوار غزه در اوایل سال 2006 مبارزه و مقاومت مردمی توانست به نتایج سیاسی خوبی دست یابد. پیروزی حزب‌الله در مقابل تهاجم رژیم صهیونیستی در جنگ موسوم به 33 روزه از 12 جولای 2006 برابر با 21 تیر 1385 و پیروزی دولت قانونی حماس در جنگ موسوم به 22 روزه از 27 دسامبر 2008 برابر با 7 دی 1387 از برکات انتفاضه و مقاومت مردمی و استفاده از حق شناخته شده دفاع مشروع در برابر متجاوز است. «و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه» پیام جاودانه قرآن است که متضمن اوامر و نواهی درباره جهاد اسلامی است و مومنان را برای همیشه به برچیدن بساط شرک، کفر و طاغوت فرا می‌خواند. شان نزول این آیین جنگ بدر است و سفارش مومنان به پاکسازی بلاد اسلامی از شر کافران، دفع فتنه و برچیدن بساط شرک و کفر برای استقرار حکومت الله است.

روز جهانی قدس

با اعلام آخرین جمعه ماه مبارک رمضان هر سال به عنوان روز جهانی قدس، مساله فلسطین بیشتر از همیشه در کانون توجه مسلمانان جهان قرار می‌گیرد و به این مناسبت آرمان رهایی قدس شریف و محکومیت رژیم صهیونیستی به یک برنامه عمل در عرصه‌های جهانی تبدیل شده است. امام خمینی(ره) از بالای سر دولت‌ها با ملت‌های مسلمان و آزاده و افکار عمومی جهان سخن می‌گفتند. این از وجوه و ظرفیت‌های بالای دیپلماسی عمومی است که پس از انقلاب اسلامی به عنوان سیره و سبک خاصی به جهانیان معرفی شده است. استفاده از ظرفیت ملت‌های مسلمان و آزادیخواه و اشتراکات دینی و انسانی بین آنها در یک روز برای اعلام همبستگی با دردها و مصائب یک ملت آواره و مظلوم از ویژگی‌های روز جهانی قدس است. این رزمایش جهانی مسلمانان در دفاع از یک ملت و نفی یک اشغال در یک روز واحد ترسی بر دل دشمنان افکنده و نور امیدی در دل دوستان تابانده که بر هیچ کس آثار و برکات آن پوشیده نیست. روز جهانی قدس به یک ابزار فشار بین‌المللی برعلیه رژیم صهیونیستی مبدل شده و افکار عمومی جهانیان را به مساله فلسطین معطوف می‌دارد و آن را برای همگان زنده می‌سازد و باعث انزوای جهانی صهیونیست‌ها و قدرت‌یابی هرچه بیشتر فلسطینیان در انتفاضه و مقاومت شده است.

جام‌‌جم

علیرضا سعیدآبادی

کارشناس ارشد روابط بین‌الملل