فروش سربازی، انتخاب بین بد و بدتر است

برای این‌که از جزئیات این طرح، سرنوشت آن و آینده سربازی در کشور بیشتر بدانیم، پای صحبت‌های جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح نشستیم؛ شخصی که می‌گوید در 33 سال گذشته سرباز بوده و پسرش نیز مانند افراد معمولی دوران سربازی خود را پشت سر گذاشته است.

چرا دست‌کم هشت سال غیبت را برای استفاده مشمولان غایب از طرح فروش سربازی در نظر گرفته‌اید؟

براساس قانون مدت خدمت سربازی در ایران 30 سال است؛ دو سال دوره ضرورت، هشت سال دوره احتیاط و دو دوره ده ساله به نام ذخیره اول و دوم نیز وجود دارد. ما در نظر گرفتیم که افرادی که مدت هشت سال دوره احتیاط آنها تمام شده است و وارد دوره ذخیره شده‌اند، بتوانند با پرداخت جریمه تکلیف نظام وظیفه خود را روشن کنند. مبنای هشت سال را نیز سال 94 قرار می‌دهیم و افرادی که تا اواخر اسفند 94 هشت سال غیبتشان تمام شود، می‌توانند با پرداخت جریمه معافیت بگیرند.

اما برخی از مشمولان غایب ادعا می‌کنند به این شکل به تحصیلکرده‌ها ظلم شده است.

هر پسر ایرانی وقتی به هجده سالگی می‌رسد باید به سربازی برود، در این میان افرادی که تصمیم به تحصیل می‌گیرند، از فرصتی که نظام برای آنها فراهم کرده استفاده می‌کنند و عملا سربازی را به تعویق می‌اندازند به همین دلیل دولت به آنها کمک می‌کند. برای نمونه پزشکی که بعد از 12 سال به سربازی می‌آید و 30 سال دارد، این شخص تا سی و هشت سالگی در دوره احتیاط است بنابراین ما مبنا را دوره احتیاط گرفتیم.

شما با اجرایی شدن این طرح موافق بودید؟

ستاد کل نیروهای مسلح بین بد و بدتر، بد را انتخاب کرده چون تعدادی از جوانان بخصوص آنها که در خارج از کشور هستند و ابزار لازم نیز برای برخورد با آنها وجود ندارد، نسبت به انجام خدمت سربازی اقدام نکرده‌اند به همین دلیل مشکلاتی برای خود و خانواده ایجاد کرده‌اند؛ چون فردی که مرتکب غیبت شده با محدودیت‌هایی اجتماعی رو‌به‌روست، از طرفی سن سربازی نیز در کشورمان تا پنجاه سالگی در نظر گرفته شده بنابراین یک عده نیز خود به خود بعد از این‌که به این سن رسیدند، از شمول قانون خدمت وظیفه عمومی خارج می‌شوند.

طرح خرید سربازی از طرف شما ارائه شد؟

طرح از طرف دولت بوده است ما به عنوان این‌که طرح بدی است و از طرف دیگر بدتر وضع سربازان غایب است، گفتیم بین بد و بدتر با بد مخالفت نکنیم.

اما با توجه به بالا بودن جریمه‌های در نظر گرفته شده، تعداد کمی از مشمولان غایب می‌توانند از این طرح استفاده کنند.

ستاد کل ابتدا تسهیلاتی فراهم کرد تا جوانان غایب به سربازی بروند. برای نمونه اضافه خدمت افرادی که تا بیست و دوم بهمن خود را معرفی کردند، بخشیده شد. علاوه براین برای سربازان متاهل نیز این فرصت را فراهم کردیم تا پایان شهریور سال94 بتوانند خود را معرفی کرده و از کسر خدمت فرزند و همسر برخوردار شوند؛ برای هر فرزند سه ماه، و همسر نیز سه ماه، این تسهیلات برای افرادی است که نمی‌خواهند جریمه پرداخت کنند یا توان آن را ندارند.

نظر ستاد کل نیروهای مسلح درباره این‌که جریمه‌های در نظر گرفته قسطی پرداخت شود، چیست؟

این طرح جزو لایحه بودجه و جزو درآمدهاست بنابراین باید با توجه به سیاست‌های دولت و مجلس تنظیم شود، ما برای قسطی شدن نظر خاصی نداشته و نداده‌ایم و منتظر تصمیم مجلس هستیم.

برای افرادی که با پرداخت جریمه کارت معافیت می‌گیرند، چه محدودیت‌هایی در نظر گرفته شده؟

این افراد در انتخابات مجلس و شورای شهر و روستا نمی‌توانند شرکت کنند، افزون براین پست‌های مدیریتی و راهبردی نیز نمی‌توانند داشته باشند.

اما با توجه به این‌که بیشتر این افراد مدرک تحصیلی دیپلم و زیر دیپلم دارند، می‌توان گفت این شرایط محدودیتی برای آنها ایجاد نمی‌کند.

ما می‌خواهیم وضع نظام وظیفه غایبان را تعیین تکلیف کنیم نمی‌خواهیم برای آنها مشکلات اجتماعی به وجود بیاوریم. اما چون این افراد به قانون تمکین نکرده‌اند، نباید در آینده قانونگذار شده یا پست‌های راهبردی گرفته و سیاستگذاری کنند.

خرید سربازی برای سال 95 نیز ادامه پیدا می‌کند؟

فعلا نمی‌توانم دراین باره نظر بدهم، چون برنامه این است که برای سال 94 باشد و برای 95 تمدید نشود، بر این اساس توصیه می‌کنیم جوانان براساس قانون 94 تکلیف نظام وظیفه خود را روشن کنند.

این طرح مشمول سربازانی که از پادگان فرار کرده‌اند نیز می‌شود؟

فعلا در قانون چیزی به عنوان فراری نیامده است، اما قصد داریم افرادی که بیش از هشت سال فرار کرده و جرمی بجز فرار مرتکب نشده‌اند، در شمول این قانون قرار گیرند؛ زیرا ممکن است برخی از این افراد خسارتی به بیت‌المال زده یا اسلحه یا خودرویی را برده باشند، بنابراین باید به جرم آنها رسیدگی شود.

افرادی که بیش از هشت سال غیبت کرده و اکنون مشغول خدمت هستند نیز می‌توانند با پرداخت جریمه معافیت بگیرند؟

بله، افرادی که برگه اعزام به خدمت گرفته یا اعزام شده‌اند نیز می‌توانند با پرداخت جریمه کارت معافیت بگیرند.

ممکن است به افرادی که چند وقت سرباز بوده‌اند، تخفیفی داده شود؟

فعلا در قانون چنین چیزی پیش بینی نشده است.

برخی از کارمندان دفاتر پلیس + 10 اطلاعات اشتباهی به مراجعه‌کنندگان می‌دهند، برای نمونه می‌گویند سوابق حضور در بسیج سبب کاهش جریمه‌ها می‌شود، برای توجیه این افراد برنامه‌ای داشته‌اید؟

این افراد اطلاعات کافی ندارند، اما با توجه به گزارش‌هایی که می‌گیریم آنهار ا توجیه می‌کنیم تا اطلاعات غلط به مردم ندهند.

قرار بود جریمه مشمولان غایب خارج از کشور با افرادی که داخل کشور زندگی می‌کنند متفاوت باشد، اما چرا مجلس به این شکل عمل نکرد؟

فعلا مجلس جریمه‌ها را یکسان در نظر گرفته، باید منتظر بررسی نمایندگان در صحن علنی بود. ما سه عامل مدرک تحصیلی، مدت غیبت و حضور در کشور یا خارج‌نشین بودن افراد را در نظر گرفته بودیم، اما مجلس با دو فاکتور موافقت کرد.

عده‌ای می‌گویند پیش ثبت نام از مشمولان برای شناسایی آنهاست به همین دلیل برای ثبت‌نام تعلل می‌کنند.

این برداشت درست نیست، زیرا اگر کد ملی فرد را داشته باشیم، می‌توانیم مشخص کنیم که چه افرادی غایب هستند.

به نظر می‌رسد با توجه به پستی که دارید، افراد زیادی به شما سفارش می‌کنند تا فرزندشان در محل مناسبی دوران سربازی خود را سپری کند، این طور نیست؟

در بعضی مکان‌ها سربازی جاذبه دارد ما در بحث وظیفه عمومی تلاش می‌کنیم تا جوانان در جایی که دوست دارند خدمت کنند، اما مشکل اینجاست که عرضه و تقاضا یکسان نیست و ناچار می‌شویم برخی مواقع براساس قرعه سربازان را تقسیم کنیم.

این سفارش‌ها تا کنون برای شما دردسرساز شده؟

به هر حال انتظاراتی وجود دارد، معمولا اگر انتظارات را جواب بدهیم انسان خوبی می‌شویم و اگر جواب ندهیم عده‌ای ناراحت شده و گله می‌کنند.

خود شما چند پسر دارید، آیا برای دوران سربازی آنها سفارش کرده‌اید؟

دو پسر دارم، یکی دوران سربازی را سپری کرده و دیگری هنوز دانش‌آموز است، پسرم مانند افراد عادی سربازی رفت، زیرا اکنون سربازی آن‌قدر سخت نیست که نیاز به سفارش داشته باشد.

به نظر شما وضع سربازی اکنون در کشورمان مطلوب است؟

مطلوب نیست، زیرا هر مسئولی در حوزه کاری خود بگوید شرایط مطلوب و ایده‌آل است، نمی‌تواند مسئول خوبی باشد، ما باید حداکثر تلاش را بکنیم تا وضع بهتر شود، چون یک سری مطالبات و خواسته‌ها در این بین وجود دارد. برای نمونه ماموریت و وظیفه نیروهای مسلح دفاع از استقلال و تمامیت ارضی و حفاظت و حراست از امنیت مملکت است و باید در این باره پاسخگو باشد.

بیشتر مشمولان از این گله دارند که در سربازی چیز زیادی یاد نمی‌گیرند، دلیل این نارضایتی چیست؟

قانونگذار نیروهای مسلح را مکلف کرده است که بخش عمده‌ای از نیاز نیروی انسانی را از جوانان تامین کند، به همین دلیل نمی‌توان گفت جوانان بیایند، متخصص شده و پس از توانمند شدن بروند. ما باید به کمک جوانان ماموریت نیروهای مسلح را انجام دهیم، اما در کنار این هدف باید برای توانمندسازی جوانان نیز اقدام کنیم.

این توانمند شدن اکنون چگونه اتفاق می‌افتد؟

بخشی از این توانمندسازی حین آموزش اتفاق می‌افتد، آموزش‌ها به نحوی طراحی شده تا در کنار این‌که شخص آموزش‌های لازم برای استفاده از سلاح انفرادی، زمان و مکان را در مواقع بحرانی فرامی‌گیرد، آموزش‌های دیگری نیز درباره مسائل عقیدتی، سیاسی و اجتماعی ببیند و به شکل تخصصی با قوانین و مقررات آشنا شوند. یک سری توانمندی‌ها نیز با همکاری سازمان‌هایی مانند فنی و حرفه‌ای ایجاد می‌شود، البته بعضی سازمان‌ها مانند نیروی انتظامی نیز طرح‌هایی مانند توانمندسازی سربازان را اجرا می‌کند.

اما جوانان انتظار دارند با توجه به تخصص‌هایی که دارند در نیروهای مسلح به‌کار گرفته شوند.

مشکل اینجاست، مشمولانی که وارد نیروهای مسلح می‌شوند حدود 700 رشته تخصصی و گرایش تحصیلی دارند، اما در نیروهای مسلح اگر تخصص‌ها را دسته‌بندی و رسته‌بندی کنیم حدود 30 تخصص می‌توانیم داشته باشیم، این در حالی است که در تمام کشور نیز جوانان در تخصص‌های خود به‌کار گرفته نمی‌شوند، یعنی کل کشور نیز ظرفیت به‌کارگیری تخصص‌ها را ندارد چه برسد به نیروهای مسلح که ماموریت خاص دارد.

برای کمرنگ شدن این مشکل چه برنامه‌هایی دارید؟

درصدی از مشمولان را در تخصص خود به‌کار می‌گیریم؛ برای نمونه در رشته‌های پزشکی 100 درصد مشمولان در تخصص خود به‌کار گرفته می‌شوند، این آمار در رشته‌های فنی مهندسی حدود 45 درصد است، البته در رشته‌هایی مانند مخابرات، فناوری اطلاعات، عمران، معماری و برق رتبه دانشگاه‌ها نیز تاثیرگذار است. درباره رشته‌های علوم انسانی و کشاورزی این آمار به 15 درصد می‌رسد. این در حالی است که مشمولان کارشناسی ارشد می‌توانند با فرآیندی که مشخص شده پروژه‌های دفاعی و امنیتی آماده کرده و دو تا 19 ماه کسر خدمت نیز بگیرند. علاوه بر این بخشی از سربازان نیز آموزش‌های تخصصی یا دوره‌های کد می‌بینند؛ برای نمونه ممکن است شخص رشته‌هایی مانند ریاضی، مدیریت و شیمی خوانده باشد، اما او با حضور در دوره‌های آموزش‌زرهی یا توپخانه تخصص پیدا می‌کند. در این بین درصدی نیز با همه تلاش‌ها در تخصص خود به‌کار گرفته نمی‌شوند، بنابراین باید مطالبات را معقول بیان کرد، اما در نیروهای مسلح حداکثر تلاش را می‌کنیم تا بتوانیم درصد به‌کارگیری تخصصی افراد بیشتر شود.

چند ارگان و دستگاه دولتی سرباز به‌ کار می‌گیرند؟

اکنون 130 دستگاه دولتی سرباز می‌گیرند، این سربازان در طرح‌هایی مانند سرباز معلم و سرباز هیات علمی شرکت کرده و در دستگاه‌های دولتی مشغول ‌کار می‌شوند، باید یادآور شد که این افراد نیز با توجه به تخصص‌شان به‌کار گرفته می‌شوند.

کدام سازمان‌ها بیشترین سهمیه سرباز را دارند؟

سازمان زندان‌ها، وزارت جهادکشاورزی و آموزش پرورش بیشترین سرباز را به‌کار می‌گیرند.

برخی سازمان‌ها مانند حفاظت محیط‌زیست و جنگل‌ها از این گلایه دارند که با وجود مشکلات زیاد، سربازان کمی در اختیارشان قرار می‌گیرد، چرا به چنین سازمان‌هایی سرباز بیشتری نمی‌دهید؟

براساس قانون، نیروهای مسلح مکلفند درصد قابل‌توجهی از نیروی انسانی خود را از سربازان تامین کنند؛ بنابراین دست ما برای سرباز دادن باز نیست، بحث دیگر این است که ما به این سازمان‌ها گفته‌ایم یگان حفاظت تشکیل داده و خودکفا شوند، چون به این شکل می‌توانند ماموریت‌های خود را انجام داده و وابسته به سرباز نباشند.

چه عواملی سبب شده با کمبود سرباز روبه‌رو باشیم؟

به دلیل کاهش موالید ذکور و گسترش تحصیلات تکمیلی تعداد سربازان کاهش یافته چون هر سال تعداد قابل‌توجهی از مشمولان وارد دانشگاه‌ها شده و ظرفیت‌ دوره‌های کارشناسی و دکتری نیز هر سال بالا می‌رود در نتیجه مدت تحصیل مشمولان بیشتر می‌شود.

تعداد تمام مشمولان غایب کشور چقدر است؟

حدود دو میلیون و 500 هزار نفر هستند.

بیشتر این افراد چه مدرک تحصیلی دارند؟

بیشتر آنها زیر دیپلم بوده و در شغل‌های خدماتی مشغول کار هستند، زیرا افرادی که می‌خواهند ادامه تحصیل دهند از خدمت سربازی غیبت نمی‌کنند، از عده‌ای نیز که مدرک تحصیلی می‌گیرند تعداد کمی مرتکب غیبت می‌شوند.

چه راهکاری برای کاهش تعداد سربازان غایب دارید؟

در حال برنامه‌ریزی هستیم تا محرومیت‌هایی که قانون برای این افراد در نظر گرفته است به نحو مطلوب اجرا شود. قانونگذار گفته این افراد نباید استخدام شوند یا گواهینامه رانندگی و گذرنامه بگیرند برای نمونه اگر در بخش خصوصی به‌کار گرفته شوند آن سازمان به‌ازای به کارگیری هر نفر باید هزینه سالانه یک سرباز (امسال 5/3 میلیون تومان) و بیشتر از دو نفر هزینه سالانه سه سرباز را پرداخت کند. اگر قوانین بدرستی اجرا شود، قطعا تعداد مشمولان وظیفه غایب کم خواهد شد.

قوانین چرا بخوبی اجرا نمی‌شود؟

بسترهای لازم فراهم نیست، برای نمونه اگر سیستم بانک‌ها نیز مانند گذرنامه به نظام وظیفه وصل شود به این شکل بانک از وضع نظام وظیفه افراد با خبر شده و به افراد غایب وام نمی‌دهد. در اداره گذرنامه این ارتباط به‌خوبی برقرار شده و غایبان نمی‌توانند گذرنامه بگیرند، قرار است برای صدور پروانه کسب نیز چنین سیستمی راه‌اندازی شود.

در آینده امکان حذف سربازی در کشور وجود دارد؟

حذف دوران سربازی فعلا در برنامه ده ساله نیروهای مسلح وجود ندارد به همین دلیل سربازی را به شکل وظیفه و ضرورت ادامه می‌دهیم. تاکید می‌کنیم که جوانان و خانواده‌ها براساس قوانین موجود تکلیف نظام وظیفه خود را روشن کنند و به شایعات توجه نکنند چون افرادی مسائلی را مطرح می‌کنند که نه مسئولیت و نه تخصص آن را دارند. برخی نیز براساس گفته‌های این افراد غیبت کرده و برای خود و خانواده‌شان مشکل درست می‌کنند.

طرحی برای افزایش حقوق سربازان دارید؟

اسم مبلغ پرداختی به سربازان را نمی‌توان حقوق گذاشت، زیرا این کمک هزینه‌ای است که به آنها پرداخت می‌شود و هر سال براساس قانون افزایش پیدا می‌کند، البته قانون این اجازه را داده که 60 تا 90 درصد حداقل حقوق کارکنان را می‌توان به سربازان داد، اما اعتبارات آن تامین نشده، بنابراین بیشتر تاکید ما برای خوراک، پوشاک و بیمه سربازان است.

نظرتان درباره سرباز حرفه‌ای که این روزها برخی از آن صحبت می‌کنند، چیست؟

برخی از کشورها ارتش‌های مردمی دارند و دفاع آنها مبتنی بر مردم است، آنها بخشی از نیروی انسانی خود را از مردم تامین می‌کنند این کشورها الگویی به نام خدمت سربازی دارند که برخی عنوان‌هایی مانند خدمت قانونی، زیرپرچم، وظیفه و ملی به آن می‌دهند، اکنون در بیشتر از 75 کشور دنیا سربازی به صورت وظیفه عمومی اما با مدت‌های متفاوت است. این در حالی است که یکسری از کشورها سربازی وظیفه را در زمان صلح کنار گذاشته‌اند و نیروهای پیمانی و قراردادی دارند. بنابراین اشتباه است که این افراد را سرباز حرفه‌ای بنامیم، چون آنها دیگر سرباز نیستند، در واقع سرباز شخصی است که مدتی در نیروهای مسلح بدون حقوق و مزایا، تکلیف قانونی و ملی خود را انجام می‌دهد. این در حالی است اکنون در کشورمان نیز بخشی از تخصص‌های نیروهای مسلح به شکل پیمانی است و افراد به جای انجام خدمت سربازی حدود پنج سال خدمت کرده و ترخیص می‌شوند.

ماجرای فوتبالیست‌های متخلف به کجا رسید؟

این افراد باید به خدمت سربازی بروند و تا پایان این فصل حق بازی در لیگ برتر، دسته یک و باشگاه‌های آسیایی را ندارند، علاوه بر این آنها تا زمانی که تکلیف خود را مشخص نکرده‌اند حق بازی در تیم ملی را نیز ندارند.

مهدی آیینی ‌/ ‌گروه جامعه