رصد گرداب پلانکتونی از فضا

سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا (ناسا) بتازگی تصویر ماهواره‌ای از یک توده پلانکتونی دورتر از سواحل آلاسکا را منتشر کرده که در ظاهر بی‌شباهت به چرخش یک گرداب خیلی بزرگ در قالب تابلویی به رنگ سبز و آبی مرواریدگون نیست.

کد خبر: ۷۶۴۷۰۸

در تصویر ماهواره‌ای ماهواره لندست که ناسا روز جمعه نوزدهم دی از این توده منتشر کرد، گرداب‌هایی به رنگ آبی روشن و سبز شیری دیده می‌شود که در اصل نشان‌دهنده توده‌های متراکم فیتوپلانکتون در اقیانوس هستند. در عین حال آثار رسوبات ساخته از جنس کلسیت نیز در این تصویر به رنگ سفید روشن دیده می‌شود. ماهواره لَندسَت 8، تصویر مذکور را ‌ سی و یکم شهریور امسال از منطقه نزدیک جزایر پریبیلوف آلاسکا گرفته است. ماهواره لَندسَت 8 که بیست و سوم بهمن 1391 به فضا پرتاب شد، هشتمین ماهواره از سری ماهواره‌های لَندسَت ایالات متحده است که با همکاری سازمان زمین‌شناسی این کشور و به منظور دیده‌بانی از رخدادهای طبیعی زمین در مدار از پیش تعیین شده قرار گرفته است.

خِشت اول زنجیره غذایی در دریا

فیتوپلانکتون‌ها یا پلانکتون‌های گیاهی، گیاهان ذره‌بینی شناور موجود در دریاها و اقیانوس‌ها هستند که توده‌های بزرگ آنها موسوم به بلوم‌های پلانکتونی به صورت متناوب و منظم در زمان‌های مختلف سال تولید و در آب دریا شناور می‌شوند. فیتوپلانکتون‌ها منبع اصلی و اولیه اکوسیستم‌های اقیانوسی هستند و به طور عمده از دیاتومه‌ها (نوعی از جلبک‌های ریز با اسکلت سیلیسی) تشکیل شده‌اند و فتوسنتز را درست مانند گیاهان خشکی و با استفاده از نور خورشید نفوذ کرده در آب دریا، انجام می‌دهند. فیتوپلانکتون‌ها در اصل اساس زنجیره غذایی جانوران دریایی مثل نهنگ‌ها، میگوها، ستاره‌‌های دریایی و نرم‌تنان صدفدار هستند و جالب است بدانید که پرتو ماورای بنفش چنانچه بیش از حد باشد، توانایی از بین بردن آنها را دارد. فیتوپلانکتون‌ها به عنوان اساس اکوسیستم‌های دریایی و منبع تامین غذای انواع گوناگونی از موجودات زنده، هر سال در نقاط مختلف جهان مورد ارزیابی و پایش قرار می‌گیرد و دانشمندان از این طریق شرایط زیستی سایر موجودات آبزی را نیز تحلیل می‌کنند. در نزدیکی آلاسکا، بلوم‌ها یا توده‌های پلانکتونی عظیمی بویژه در دریای بِرینگ وجود دارند که در فصل بهار و پس از عقب‌نشینی یخ‌های قطبی رشد خود را آغاز کرده و باعث می‌شوند تا مواد مغذی بیشتری در نزدیک سطح آب برای جانوران مختلف در دسترس قرار گیرد. دریای بِرینگ، دریایی حاشیه‌ای در شمال اقیانوس آرام و جنوب آلاسکاست که از یک سو با اقیانوس منجمد شمالی نیز در ارتباط است. توده‌های عظیم جلبکی دریای بِرینگ در طول تابستان و همچنان که آب اقیانوس ‌ گرم‌تر می‌شود، تحلیل می‌روند تا این ‌که در نهایت مواد غذایی هم که به واسطه حضور آنها در سطح پراکنده شده، محو می‌شود. البته خود پلانکتون‌ها به وسیله ماهیان و دیگر موجودات دریایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با فرا رسیدن فصل پاییز، توفان‌های متعدد سراسر اقیانوس را درمی‌نوردند و این مساله باعث چرخش مواد مغذی و بازگشت مجدد آنها به سطح آب می‌شود. بازگشت مواد مغذی به سطح عملا راه را برای فیتوپلانکتون‌ها باز می‌گذارد تا بار دیگر توده‌های انبوهی را تشکیل دهند.

اختلال در روند طبیعی

دکتر مایک بِرِن فِلد، یک اکولوژیست از دانشگاه ارگون آمریکا بتازگی تحقیقی را انجام داده که براساس آن رازهای بسیاری از اکوسیستم‌های پیچیده فیتوپلانکتونی آشکار شده است. دکتر بِرِن فِلد و تیم تحقیقاتی‌اش در تلاش هستند انواع اختلال‌ها ازجمله اختلال‌های نوری که باعث تشکیل توده‌‌های نامتعارف پلانکتونی می‌شوند، مشخص کنند. پژوهشگران دریافته‌اند که ابعاد جمعیتی پلانکتون‌ها عملا به موجوداتی بستگی دارد که از نظر رژیم غذایی به آنها وابسته هستند. دکتر بِرِن فِلد می‌گوید: «فیتوپلانکتون‌ها زنجیروار به شکارچیان خود وابسته هستند. هرچقدر که فیتوپلانکتون‌ها سرعت تقسیم و تکثیر خود را افزایش می‌دهند، بالطبع سریع‌تر هم رشد می‌کنند و اینچنین ابعاد جمعیتشان افزوده می‌شود، اما به محض آن که فیتوپلانکتون‌ها از سرعت تقسیم خود می‌کاهند، شکارچیانی که به واسطه حضور آنها جمعیتشان افزایش پیدا کرده، شروع به تغذیه از آنها می‌کنند و در نتیجه جمعیت فیتوپلانکتون‌ها را کاهش می‌دهند.» بِرِن فِلد در خاتمه افزود: «باور شخصی من این است که بلوم‌های پلانکتونی نظیر آنچه نمونه آن در عکس ماهواره‌ای ناسا دیده می‌شود، زمانی رشد نامتعارف خود را آغاز می‌کنند که اختلالی نظیر نفوذ مواد غذایی مازاد در اکوسیستم ایجاد شده باشد و این مساله طبیعتا تعادل بین فیتوپلانکتون‌ها و شکارچیان آنها را برهم می‌زند.»