ادامه مناقشه بر سر انتقال آب خزر

زیان‌ده بودن طرح، احتمال خروج صنایع و چالش‌های زیست محیطی از مهم‌ترین مواردی است که مرکز پژوهش‌های مجلس از آنها به عنوان موانع و چالش‌های بزرگ اجرای طرح مذکور یاد می‌کند.طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان با هدف تامین نیاز شرب و بخشی از نیاز صنعت شهرستان‌های استان سمنان در سال 88 به تصویب رسید، مطالعات نخست آن در سال 91 آغاز شد و تاکنون نیز بیش از یک میلیارد و 700 میلیون تومان صرف مطالعه این طرح شده است.

بر اساس این طرح، قرار است سالانه به میزان 222 میلیون مترمکعب آب از دریای خزر شیرین‌سازی و با استفاده از پمپاژ به استان سمنان انتقال داده شود.

به گزارش مهر، آن‌طور که مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده است، جدا از چالش‌های زیست محیطی طرح که هنوز بدقت مورد بررسی قرار نگرفته، مهم‌ترین چالش پیش روی اجرای طرح، زیان‌ده بودن آن است، زیرا طبق ارزیابی‌های انجام شده، فقط حدود نصف سرمایه‌گذاری‌های انجام شده برای این طرح از طریق منافع آن بازیابی می‌شود و نصف دیگرش زیان‌های حاصل از نبود توجیه اقتصادی طرح خواهد بود.

زیان‌ده بودن اجرای طرح علاوه بر از بین بردن انگیزه برای ورود بخش خصوصی، به نحوی دخالت دولت از طریق بودجه‌های عمومی در آن را نیز اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.

این مرکز اعلام کرده است که از سوی دیگر وجود احتمالی صنایع آب بَر قابل انتقال به خارج از استان می‌تواند در کاهش نیاز آبی صنعت سمنان نقش بسزایی را ایفا کند. به عبارت دیگر، وجود صنایع آب بَر قابل انتقال به خارج از استان نباید در محاسبه نیاز آبی صنعت در شیرین‌سازی و انتقال آب از دریای خزر لحاظ شود که در این صورت نیاز آبی سمنان و در نتیجه ضرورت انتقال آب از خزر به این استان کاهش خواهد یافت.

این مرکز در گزارش خود تصریح می‌کند که به جای اجرای این طرح زیان‌ده، می‌توان با بخشی از هزینه‌های سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری آن و استفاده از برخی راهکارها تقاضای مصرف آب را مدیریت کرد و بهره‌وری را افزایش داد و به این ترتیب کمبودهای موجود در بخش‌های مختلف را جبران کرد.

مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید می‌کند که با این همه تائید یا رد نهایی موارد مذکور نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر است.

نیاز به کارشناسی‌های دقیق‌تر

در همین زمینه دبیر اول کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم اجرای این طرح را تقریبا غیرممکن دانسته و تاکید می‌کند که اجرای این طرح در حالی طی سال‌های اخیر بارها از سوی بسیاری از مسئولان مطرح شده است که نیاز به تامل و بررسی‌های کارشناسی عمیق و دقیق‌تری دارد و نمی‌توان بدون انجام این مطالعات، اجرای آن را هر بار به مردم یک منطقه نوید داد و با افکار عمومی بازی کرد.

علیرضا سلیمی با تاکید بر این‌که مطرح کردن انتقال آب از دریای خزر به دیگر نقاط کشور بیشتر از این‌که جنبه حقیقی و عملی داشته باشد، جنبه سیاسی و تبلیغاتی و بهره‌برداری‌های خاص از سوی عده‌ای دارد، می‌گوید: دریای خزر در سال‌های اخیر افت و خیز بسیاری داشته است که دلیل عمده آن کاهش ورودی آب به آن است. عمده منابع تامین کننده آب این دریاچه که به آب‌های آزاد راه ندارد، از سمت کشورهای دیگر بویژه رودخانه ولگا در روسیه است که مشخص نیست در آینده چه وضعی داشته باشد، بنابراین نمی‌توان روی انتقال آب از این دریاچه که خود اکنون در وضع نامشخصی به سر می‌برد، سرمایه‌گذاری‌های کلان کرد.

نماینده استان مرکزی و محلات و دلیجان تاکید می‌کند: علاوه بر تمام زیان‌های زیست محیطی و اقتصادی طرح، از آنجا که چند کشور از دریای خزر سهم می‌برند و با توجه به کاهش منابع آبی در تمام نقاط دنیا، اجرای چنین طرحی ممکن است به نزاع‌های بین‌المللی و درگیری‌های منطقه‌ای نیز منجر شود.

سلیمی با تاکید بر مقرون به صرفه نبودن اجرای طرح از نظر اقتصادی می‌گوید: اگر انتقال آب از دریا مقرون به صرفه بود، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با آن ثروت بی‌حد و حساب خود و نیاز مبرم به آب شیرین، پیشتر از این به اجرای چنین طرحی از طریق انتقال آب در خلیج‌فارس و دریای عمان که به آب‌های آزاد نیز راه دارد، اقدام می‌کردند، در حالی که آنها حتی حاضر شدند از کشورهای دیگر آب خریداری کنند، اما چنین طرحی را به دلیل اقتصادی نبودن آن اجرا نکرده‌اند.

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با تاکید بر این‌که گذشته از تمام موانع اقتصادی و زیست محیطی، با اجرای این طرح با دست خود به نابودی دریای خزر مبادرت خواهیم کرد، می‌افزاید: موانع انتقال آب از خزر در حالی مطرح است که هنوز مطالعات پیامدهای منفی اجرای آن روی خود دریای خزر انجام نشده است.

سلیمی تاکید می‌کند که مسئولان به جای مطرح کردن بحث انتقال آب از دریای خزر می‌توانند به اجرای طرح‌های جایگزین دیگری که امکانات آن در دست خود ماست، اقدام کنند؛ اقداماتی نظیر مدیریت مصرف آب بویژه در بخش کشاورزی که اکنون بیش از 90 درصد آب استحصالی کشور در این بخش مصرف و هدر می‌شود.

بحث انتقال آب دریای خزر به استان سمنان و فلات مرکزی ایران در حالی با مخالفت‌های شدیدی مواجه شده است که هر از گاه مسئولان از انتقال آن به دیگر نقاط کشور نیز سخن می‌گویند. به طور مثال سه روز پیش چیت چیان، وزیر نیرو از احتمال انتقال آب این دریاچه به خراسان جنوبی خبر داد. پیش از آن در هشتم آبان نیز عبدالرضا عزیزی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایرنا از ارائه طرحی به دولت با عنوان «پیشنهاد مطالعه و انتقال آب دریای خزر با مقصد نهایی مشهد مقدس» خبر داد و گفت: با انتقال آب دریای خزر به مقصد مشهد مقدس و استفاده استان‌های گلستان، سمنان، خراسان شمالی و رضوی از این موضوع، ده تا 12 میلیون نفر از جمعیت این استان‌ها از آب شیرین بهره‌مند می‌شوند. ابتدای امسال نیز انتقال آب خزر به دریاچه ارومیه برای گذر از بحران خشکسالی آن مطرح شد.