از ناونده تا کج‌بیل؛ همه ابزار‌آلات نانوایی‌ها

این ابزارآلات در هر نانوایی تفاوت دارد. در این بخش می‌خواهیم ابزارآلاتی که در نانوایی‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد را به تفکیک هر نانوایی نام ببریم.

سنگکی: در نانوایی سنگکی همه ما پارویی که شاطر روی آن خمیر پهن می‌کند رامشاهده می‌کنیم یا میله‌های بلند فلزی که داخل تنور می‌رود که سنگ‌ها را با آن جابه‌‌جا می‌کنند. آن چوب بلندی که شاطر خمیر را روی آن پهن می‌کند و به قول خود نانواها پنجه بالا و پنجه وسط و پنجه پایین می‌زند، پاروی نانوایی نام دارد.

این پارو بلند و کنترل آن بسیار مشکل است، اما شاطرها براحتی پارو را بلند می‌کنند و خمیر را داخل تنور می‌گذارند. شاطر خمیر‌ها را باید از ظرفی به نام تغار بردارد. این تغار ظرفی است که بعد از این‌که خمیر از دستگاه خمیرگیری خارج شد، در این ظرف قرار می‌گیرد. دستگاه خمیرگیری استوانه‌ای خوابیده نیز یکی دیگر از ملزومات نانوایی سنگکی است. همچنین یک میله کوتاهی که دسته چوبی دارد و سر آن یک دوشاخه فلزی نصب شده است، سیخ نام دارد که با این وسیله نان را از تنور خارج می‌کنند. سنگ‌ها بر اثر این‌که خمیر روی آن قرار می‌گیرد جابه‌جا می‌شوند و نان درآر وسیله‌ای به نام کج‌بیل را که شبیه بیل کج است را وارد تنور می‌کند و شیارهایی در بین سنگ‌ها ایجاد می‌کند. بعد از آن با وسیله‌ای به نام سنگ‌کوب که با صابون روی آن را آغشته می‌کنند سنگ‌ها را صاف و یکدست می‌کنند تا خمیر به صورت یکنواخت روی سنگ‌ها قرار بگیرد.

بربری: ابزارآلات مورد استفاده در نانوایی بربری به این شرح است: پاروی خمیرگذاری، سیخ بلند و کوتاه، ترازوی کفه‌ای و دستگاه خمیرگیر مخروطی. شاطر بعد از این‌که خمیرها را از روی میز مخصوص از ناخن زن‌ تحویل می‌گیرد، خمیر را به صورت کشیده روی پارو پهن می‌کند. وی باید خمیر را طوری وارد تنور کند که نان کشیده شود و هر کسی قادر به این کار نخواهد بود. سیخ بلند و کوتاه هم برای جابه‌جا کردن و خارج کردن نان از تنور مورد استفاده قرار می‌گیرد. وجود ترازو به این دلیل است که چانه‌ها را وزن کند. دستگاه خمیرگیری نانوایی بربری با نان تافتون و نان لواش مشترک است، اما با دستگاه نانوایی سنگکی متفاوت است.

لواش: ابزارهایی که در نانوایی‌های لواش مورد استفاده قرار می‌گیرد، ناونده‌، دستگاه غلتک‌ و تنور پخت ماشینی است. ناونده همان وسیله‌ کشیده‌ است که شبیه نان لواش بوده و خمیر روی آن قرار می‌گیرد و شاطر آن را بر کف تنور می‌کوبد. خمیرها برای این‌که به دست شاطر برسد باید از دستگاهی به نام غلتک عبور کنند تا خمیرها از حالت گرد به حالت کشیده و نازک در بیاید.

تافتون: در نان سنتی تافتون نیز وسایلی مانند سیخ بلند، چوبه پهن کن، وردنه خاردار و ناونده مورد استفاده قرار می‌گیرد. ناونده در نانوایی تافتون هم وجود دارد، اما برخلاف نانوایی لواش، شکل آن گرد است. درواقع شبیه به دم‌کنی بزرگی است که خمیر روی آن به صورت گرد قرار گرفته و بعد شاطر آن را درون تنور می‌کوبد و خمیر را به دیواره آن می‌چسباند. برای این‌که خمیر روی ناونده قرار بگیرد باید چانه آن با چوبه پهن‌کن نازک شود و بعد با یک وردنه خاردار سوراخ‌های کوچک روی خمیر ایجاد شود تا بهتر پخته شود. بعد از آن نیز نان تازه با آن بوی لذیذ از تنور خارج می‌شود.